เมื่อวานผมเอาคำถาม-ตอบของท่านรองอธิบดีกรมควบคุมโรค คุณหมอธนรักษ์ ผลิพัฒน์ (“หมอแก้ว”) ว่าด้วยเรื่องวัคซีนมาให้ได้อ่านเพื่อความรู้ทางด้านการแพทย์ล้วนๆ ไม่มีการเมืองมาเกี่ยวข้อง

            ท่านตอบประเด็นเรื่องยี่ห้อไหนมีประสิทธิภาพดีกว่า และเรื่องผลข้างเคียงที่คนไทยควรจะเข้าใจ

            วันนี้ผมขอนำเอาถาม-ตอบชุดนั้นส่วนที่เหลือมาให้ได้อ่านกัน เพราะผมคิดว่าชั่วโมงนี้ไม่มีอะไรสำคัญเท่ากับการได้ฟังและอ่านจากผู้รู้จริง

            ไม่เชื่อแต่เพียงข่าวลือ, ข่าวปลอมและข่าวปล่อยครับ

            ถาม: แต่ที่คนอยากจะได้วัคซีนไฟเซอร์กับโมเดอร์นา ไม่ได้เป็นเพราะเรื่องประสิทธิผลเพียงอย่างเดียว ซึ่งตอนนี้ก็พอเข้าใจแล้วว่าเรื่องที่คิดว่าไฟเซอร์กับโมเดอร์นามีประสิทธิผลสูงกว่า

            จริงๆ แล้วยังไม่ได้มีหลักฐานชี้ชัดไปอย่างนั้น

            แต่ก็ยังมีเรื่องอาการไม่พึงประสงค์ของวัคซีนอีก

            อย่างแอสตร้าเซนเนก้ามีข่าวออกมาต่อเนื่องเรื่องการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ในขณะที่ไฟเซอร์กับโมเดอร์นาไม่มี

            หมอแก้ว: เราไม่ได้ยินรายงานตามหน้าสื่อไม่ได้แปลว่ามันไม่เกิด

            เอาเรื่องแรกก่อนนะครับ

            ผมเคยได้บอกไปรอบนึงแล้วว่าเมื่อเปรียบเทียบกับไฟเซอร์ ซิโนแวค เกิดอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงน้อยกว่าเมื่อทำวิจัยในประชากรเดียวกัน

            คราวนี้มาเรื่องลิ่มเลือดอุดตัน

            มีรายงานการเกิดลิ่มเลือดอุดตันที่เป็นผลมาจากการติดเชื้อโควิดและการฉีดวัคซีนไว้ พอที่จะนำมาปะติดปะต่อได้ดังนี้

            ในผู้ติดเชื้อโควิดทั่วไปจะมีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลังการติดเชื้อประมาณ 43 คนต่อประชากรหนึ่งล้านคนที่ติดเชื้อ

            ในขณะที่ผู้ที่ได้รับวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าจะมีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลังได้รับวัคซีนประมาณ 5 คนต่อประชากรที่ได้รับวัคซีนหนึ่งล้านคน

            และผู้ที่ได้รับวัคซีนไฟเซอร์หรือโมเดอร์นาจะมีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันหลังได้รับวัคซีนประมาณ 4 ต่อประชากรที่ได้รับวัคซีนหนึ่งล้านคน

            สรุปง่ายๆ ก็คือ

            1) ผู้ที่ได้รับแอสตร้าเซนเนก้ามีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันจริง แต่อัตราการเกิดน้อยกว่าการติดเชื้อโควิดประมาณ 8 เท่า

            2) การฉีดวัคซีนไฟเซอร์กับโมเดอร์นาก็มีโอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันได้เหมือนกัน

            3) อัตราการเกิดลิ่มเลือดหลังการฉีดวัคซีนไฟเซอร์กับโมเดอร์นาต่ำกว่าอัตราการเกิดลิ่มเลือดหลังการฉีดวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าเพียงเล็กน้อยเท่านั้น

            4) แม้ว่าการฉีดวัคซีนจะทำให้เกิดลิ่มเลือดอุดตันได้ แต่อัตราการเกิดถือว่าต่ำมาก หากเราไม่ฉีดวัคซีนแล้วเกิดติดเชื้อ โอกาสเกิดลิ่มเลือดอุดตันจะสูงกว่าการฉีดวัคซีนมาก

            ถาม: แล้วที่อาจารย์บางท่านออกมาบอกว่าวัคซีนซิโนแวคและแอสตร้าเซนเนก้าที่รัฐบาลจัดหามาไม่มีคุณภาพ รัฐบาลต้องไปจัดซื้อวัคซีนของบริษัทอื่น

            หมอแก้ว: ตรงนี้ก็คงขึ้นอยู่กับว่าอาจารย์เขาไปหยิบเอาหลักฐานส่วนไหนมาพิจารณา และพิจารณามิติใดบ้าง

            ข้อมูลเกี่ยวกับวัคซีนรอบนี้มีความสลับซับซ้อนค่อนข้างมากครับ ไม่ได้ตรงไปตรงมา ข้อมูลค่อยๆ ทยอยออกมา การแปลผลแต่ละเรื่องก็ต้องอาศัยความรู้ทางระบาดวิทยาพอสมควร

            ผมคิดว่าถ้าเราไม่เร่งรีบที่จะให้ข้อสรุป ศึกษาข้อมูลให้ละเอียดรอบด้าน และที่สำคัญที่สุดคือถ้าเราไม่ให้ความเห็นด้วยจิตอคติ ให้ความเห็นด้วยความใจที่เป็นธรรม เราก็น่าจะสามารถให้ข้อสรุปที่ถูกต้องครับ

            ผมขอสรุปสิ่งที่ผมได้ตอบคำถามและแสดงหลักฐานไปแล้วเป็นข้อๆ ให้ฟังอีกรอบนะครับ

            1) วัคซีนซิโนแวคมีประสิทธิผลป้องกันการติดเชื้อที่มีอาการได้ดี ป้องกันการติดเชื้อที่มีอาการรุนแรงได้ดีมาก แถมยังสามารถป้องกันสายพันธุ์อังกฤษและสายพันธุ์บราซิลได้ด้วย

            2) วัคซีนซิโนแวคค่อนข้างปลอดภัย มีการเกิดอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงค่อนข้างต่ำ ทั้งยังมีข้อมูลที่เปรียบเทียบอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงเทียบกับไฟเซอร์ ปรากฏว่าวัคซีนซิโนแวคมีอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรงน้อยกว่าไฟเซอร์

            3) เราไม่ควรนำผลการวิจัยคนละชิ้นที่ทำงานวิจัยคนละพื้นที่ ประชากรคนละกลุ่ม เชื้อคนละสายพันธุ์ มาเปรียบเทียบกัน ถ้าอยากรู้ว่าวัคซีนตัวไหนดีกว่ากันต้องทำการวิจัยเปรียบเทียบกันโดยตรง

            วัคซีนตัวหนึ่งที่รายงานประสิทธิผลสูงกว่าวัคซีนอีกตัวหนึ่ง เมื่อนำมาใช้ในภาคสนามก็อาจจะไม่ได้เหนือกว่าวัคซีนอีกตัวหนึ่งจริงๆ ก็ได้

            ซึ่งการเลือกใช้วัคซีนจะขึ้นอยู่กับว่าเรามียุทธศาสตร์การฉีดวัคซีนอย่างไรด้วย เช่น ถ้าเราต้องการจะเร่งฉีดวัคซีนให้กว้างขวางที่สุด วัคซีนแอสตร้าเซนเนก้าจะเป็นตัวเลือกที่ดีที่สุดตัวหนึ่ง

            4) เมื่อเทียบอาการไม่พึงประสงค์จากการได้รับวัคซีน โดยเฉพาะเรื่องที่เป็นข่าวและเรากลัวๆ กันก็คือการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน ปรากฏว่าแอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์ และโมเดอร์นามีอัตราการเกิดลิ่มเลือดอุดตันใกล้เคียงกัน และน้อยกว่าโอกาสการเกิดลิ่มเลือดจากการติดเชื้อโควิดมาก

            5) วัคซีนแต่ละชนิดมีข้อดี จุดแข็ง และจุดอ่อนของแต่ละตัวที่แตกต่างกัน จริงๆ แล้วนำมาเปรียบเทียบกันยากครับ นี่เราดูแค่ ๒ มิติเท่านั้นนะครับ ก็ยังชวนให้สับสนมากเลย

            แต่ในการทำงานจริง เรายังต้องพิจารณาเรื่องราคา เวลาที่จะบริษัทสามารถส่งมอบวัคซีน การจัดการเรื่องห่วงโซ่ความเย็น และมิติเรื่องอื่นๆ อีกมากมายที่ต้องนำมาพิจารณา

            ข้อเสนอของบริษัทวัคซีนเองก็เปลี่ยนไปเรื่อย บางบริษัทแต่เดิมบอกไม่สามารถส่งมอบวัคซีนได้ก่อนไตรมาส 4 ของปีนี้ แต่หลังจากที่เราสามารถจัดหาวัคซีนจากแหล่งอื่นได้อย่างต่อเนื่อง ก็กลับมาบอกว่ามีความเป็นไปได้ที่จะสามารถส่งวัคซีนให้ได้ในไตรมาส 3

            ทุกอย่างเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา เราก็ควรต้องค่อยๆ ศึกษา รับรู้ เรียนรู้ และนำมาปรับความคิด และตัดสินใจต่อไป

            ดังนั้น เราไม่ควรตื่นตูมด่วนสรุปไปเพียงเพราะได้ฟังอาจารย์บางท่านซึ่งก็ไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านวัคซีน และไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญด้านระบาดวิทยาแต่อย่างใด ออกมาวิพากษ์วิจารณ์วัคซีนที่กระทรวงสาธารณสุขจัดหา

            ไม่ควรตื่นตูมไปกับข่าวสารทางสื่อโซเชียลมีเดีย

            ไม่ควรด่วนสรุปจากคลิปข่าวเพียงข่าวเดียว โดยเฉพาะข่าวที่ไม่มีที่มาที่ไป ไม่ควรด่วนสรุปจากบทความทางวิชาการเพียงบทความเดียว

            ใจเย็นๆ ค่อยๆ ติดตามดูข้อมูลหลักฐานต่างๆ ไป ค่อยๆ เรียนรู้ไป ยังมีเรื่องอีกเยอะครับที่เรายังไม่รู้และต้องเรียนรู้กันต่อไป

            ผมเห็นว่าช่วงนี้สังคมสับสนมากครับเรื่องวัคซีน

            ต้องขอทั้งคนให้ข่าว และคนรับข่าว

            คนให้ข่าวต้องให้ข่าวเกี่ยวกับวัคซีนที่สร้างสรรค์ อย่างสร้างสี

            ไม่ควรให้ข่าวบิดเบือนเพื่อสร้างความร้อนรน

            ต้องให้ข่าวที่ถูกต้อง เพื่อให้สังคมเย็นลง

            คนรับข่าวต้องใจเย็น มีสติ รับสารอย่างมีวิจารณญาณ

            ถาม: คุณหมอมีอะไรจะฝากให้ประชาชนอีกบ้างคะ

            หมอแก้ว: ผมฉีดวัคซีนครบแล้วครับ และมีคนไทยอีกกว่า ๑ ล้าน ๒ แสนคนที่ฉีดวัคซีนแล้ว (ตัวเลขสัปดาห์ที่แล้ว)

            มีผู้ที่มีอาการไม่พึงประสงค์ชนิดรุนแรง 13 คน และจนถึงปัจจุบันยังไม่มีคนไทยที่เสียชีวิตจากการฉีดวัคซีนโควิดเลย

            ในขณะที่ในปัจจุบันมีผู้ติดเชื้อโควิดในประเทศไทยแล้วกว่า 86,000 คน และมีผู้เสียชีวิตแล้วกว่า 450 คน (ตัวเลขสัปดาห์ที่แล้ว)

            คำแนะนำง่ายๆ ของผมสำหรับเรื่องวัคซีนในปัจจุบัน

            เมื่อถึงคิวของท่าน ท่านควรออกมารับวัคซีนโดยเร็ว ไม่ควรรอ

            การฉีดวัคซีนที่มีอยู่ในปัจจุบันมีความเสี่ยงต่ำกว่าการไม่ฉีดวัคซีนเยอะมากครับ.