พฤฒสภา คือ สภาปรีดี จริงหรือ ? (2)

ไชยันต์ ไชยพร

ก่อนจะเกิดรัฐธรรมนูฉบับที่ 4 หรือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2490  เรามีรัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 คือฉบับ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 และฉบับที่ 3 คือฉบับ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489  ผู้เขียนได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า รัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 ที่ใช้อยู่ระหว่าง พ.ศ. 2475-2489 เป็นรัฐธรรมนูญที่นำไปสู่ระบอบคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร สาเหตุสำคัญที่ทำให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นรัฐธรรมนูญคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร ได้แก่

1. การเปิดให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีสิทธิ์รับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1

2. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีจำนวนเท่ากับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 ที่มาจากการเลือกตั้ง

3. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี และมีวาระอยู่ยาวตราบที่ยังบังคับใช้บทเฉพาะกาลอยู่

4. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ชุดแรกที่แต่งตั้งขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร

5. คณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร แต่งตั้งตัวเองและพวกพ้องซึ่งส่วนเป็นสมาชิกคณะราษฎรให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2

6. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 รับรองตัวเองให้เป็นคณะรัฐมนตรี

จาก 1-5 บรรดาสมาชิกคณะราษฎรต่างแต่งตั้งตัวเองกลับไปกลับมาหมุนเวียนกันเป็นคณะรัฐมนตรี และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เป็นระยะเวลาถึง 13 ปี จนมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ นั่นคือ ฉบับที่ 3 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 

รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ แม้จะยกเลิกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และให้มีสมาชิกพฤฒสภาขึ้นแทน แต่ก็ยังกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามีสิทธิ์ในการรับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้ง  และแม้ว่าจะกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกตั้งของประชาชน แต่รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ได้กำหนดไว้ว่า ในช่วงแรกให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ทีนี้ เรามาดูกันว่า สมาชิกพฤฒสภาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้เลือกขึ้นมาเป็นจำนวน 80 คนตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญเป็นใครและพวกใครบ้าง   และทำไมคนในสมัยนั้นถึงเรียกพฤฒสภาว่าเป็น “สภาปรีดี”    พฤฒสภาเต็มไปด้วยคนของปรีดีจริงหรือ ?

ในการตอบข้อสงสัยข้างต้น ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาทั้งหมด 80 ท่าน เพื่อเป็นข้อมูลในการประเมินข้อน้ำหนักความน่าเชื่อถือเกี่ยวกับการตั้งฉายา “พฤฒสภา” ว่าเป็น “สภาปรีดี” โดยไล่ไปตามลำดับตัวอักษร โดยตอนที่แล้วได้กล่าวถึงพันตรี  หม่อมหลวงกรี  เดชาติวงศ์  และ เรือเอก กำลาภ  กาญจนสกุล

สำหรับพันตรี หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์ จากข้อมูลที่ค้นพบกล่าวได้ว่าการที่ท่านได้รับเลือกเป็นสมาชิกพฤฒสภาน่าจะมีส่วนทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี” ได้ หากในพฤฒสภามีสมาชิกที่มีความสัมพันธ์ที่กล่าวได้ว่าเป็นพวกของปรีดีเป็นจำนวนไม่ต่ำกว่ากึ่งหนึ่งของจำนวนทั้งหมด  ส่วนเรือเอก กำลาภ  กาญจนสกุล แม้ว่าจะไม่มีหลักฐานบ่งบอกถึงความสัมพันธ์สนิทสนมระหว่างเรือเอกกำลาภกับปรีดี พนมยงค์ แต่จากความใกล้ชิดสนิทสนมในฐานะเพื่อนตายและการเป็นทหารเรือด้วยกันของเรือเอกกำลาภ กาญจนสกุลและพลเรือตรีทหาร ขำหิรัญ และการเขียนคำไว้อาลัยโดยพลเรือตรี ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ ก็พอที่จะสันนิษฐานได้ว่า เรือเอกกำลาภจะเป็นพวกใครในพฤฒสภา

จากสองท่านที่กล่าวไป ถือว่ามีสมาชิกพฤฒสภาสองท่านในแปดสิบที่มีส่วนทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี”

ต่อไปคือ พันโท  ก้าน   จำนงภูมิเวท  (จำนง ศิวะแพทย์, ขุนจำนงภูมิเวท)

พันโทก้าน จำนงภูมิเวท เป็นสมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก [1] เคยเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร  ประเภทที่ 2 ในปี พ.ศ. 2478  [2]  เคยดำรงตำแหน่งข้าหลวงจังหวัดต่างๆ อธิบดีกรมประชาสงเคราะห์ ผู้อำนวยการโรงงานยาสูบ หลังสงครามโลกครั้งที่สองเป็นนายทหารนอกประจำการ และเป็นสมาชิก        พฤฒสภาในปี พ.ศ. 2489 เมื่ออายุได้ 44 ปี [3]

ในระหว่างที่ขุนจำนงภูมิเวท (จำนง ศิวะแพทย์) เป็นผู้บัญชาการเรือนจำกลางบางขวางในช่วง พ.ศ.     2478-80 เขาได้ให้อิสระแก่นักโทษการเมืองมากขึ้น สามารถทำกิจกรรมตามความสนใจ [4]  หลังจาก ได้รับเลือกเป็นสมาชิกพฤฒสภาในปี พ.ศ. 2489  แต่ในปี พ.ศ. 2490  เขาได้เข้าร่วมกับคณะรัฐประหารยึดอำนาจจาก รัฐบาลพลเรือตรี ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ.     2490  โดยคณะรัฐประหารประกอบได้ทหารสี่กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มที่หนึ่ง สายพลโท ผิน ชุณหะวัณ เป็น หัวหน้า กลุ่มที่สอง สายนาวาอากาศเอก กาจ กาจสงคราม (เทียน เก่งระดมยิง) เป็นหัวหน้า กลุ่มที่   สาม สายพันโท ก้าน จำนงภูมิเวท (จำนง ศิวะแพทย์) เป็นหัวหน้า และกลุ่มที่สี่ สายพันเอกสวัสดิ์    สวัสดิ์รณชัย เป็นหัวหน้า [5]   หลังจากการเลือกตั้งต้นปี พ.ศ. 2491 นายควง อภัยวงศ์ได้เป็น นายกรัฐมนตรี แต่เมื่อถึงวันที่ 6 เมษายน 2491 รัฐบาลควง อภัยวงศ์ ก็ถูกคณะรัฐประหารสี่นายจี้   ให้ลาออกภายใน 24 ชั่วโมง โดยพันโท ก้าน จำนงภูมิเวท เป็นหนึ่งในคณะนายทหารดังกล่าว  [6]

จากข้อมูลข้างต้น ไม่น่ากล่าวได้ว่า การเป็นสมาชิกพฤฒสภาของพันโท  ก้าน   จำนงภูมิเวทมีส่วนทำ  ให้พฤฒสภาได้รับการขนานนามว่าเป็น “สภาปรีดี” เพราะเขาเป็นผู้นำกลุ่มทหารกลุ่มหนึ่งในการยึด  อำนาจจากรัฐบาลพลเรือตรี ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ซึ่งเป็นพวกปรีดี พนมยงค์

ต่อไปคือ คุณแก้ว  สิงหะคเชนทร์

คุณแก้วเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 จังหวัดพิจิตร ได้รับเลือกตั้งมาในวันที่ 12           พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 และเป็น ส.ส. จนถึงวันที่ 15 ตุลาคม พ.ศ. 2488 เนื่องจากมีการขยายอายุ         สมาชิกสภาผู้แทนราฎรรวม 2 ครั้งเนื่องจากอยู่ในระหว่างสงคราม ในปี พ.ศ. 2488 ได้เป็นเลขานุการ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการภายใต้รัฐบาลนายทวี บุณยเกตุ และในปีเดียวกันนั้น มีการเปลี่ยน  รัฐบาล  โดยมี ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมชเป็นนายกรัฐมนตรี คุณแก้วก็ยังได้เป็นเลขานุการรัฐมนตรีว่าการ กระทรวงศึกษาธิการ และได้รับเลือกเป็นสมาชิกพฤฒสภาในวันที่ 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2489

คุณแก้วเรียนฝึกหัดครูมัธยมที่สามัคยาจารย์ โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย ต่อมาเมื่อรับราชการได้   ประมาณ 1 ปีเศษ ได้รับทุนการศึกษาเพิ่มเติมที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย แต่       เนื่องจากในขณะนั้นหลักสูตรยังไม่ถึงระดับปริญญาตรี จึงได้รับประกาศนียบัตร ป.ม. ขณะศึกษาที่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ทำหน้าที่บรรณาธิการหนังสือมหาวิทยาลัยด้วย เมื่อกลับมารับราชการ    ตำแหน่งสุดท้ายก่อนจะเป็น ส.ส. คือ ตำแหน่งธรรมการจังหวัดลำพูน (ระหว่างมีนาคม พ.ศ. 2479- 2481) [7]

จากข้อมูลข้างต้น ไม่สามารถกล่าวได้ว่า การเป็นสมาชิกพฤฒสภาของคุณแก้ว สิงหะคเชนทร์ มีส่วน   ทำให้พฤฒสภาได้รับการขนานนามว่าเป็น “สภาปรีดี”

สรุป ที่กล่าวไป 4 ท่านสมาชิกพฤฒสภา 80 ท่าน สัดส่วนของสมาชิกพฤฒสภาที่สืบค้นภูมิหลังคือ 2 ท่านเป็นสมาชิกพฤฒสภาฝั่งปรีดี อีกสองท่านไม่สามารถกล่าวได้ว่าเป็นฝั่งปรีดี

รายชื่อสมาชิกพฤฒสภาที่เลือกตั้งโดยสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเมื่อวันที่ 24 พฤษภาคม 2489  (เครื่องหมาย * หมายถึง สมาชิกคณะราษฎร, เครื่องหมาย ** หมายถึง เคยดำรงตำแหน่งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มาก่อน)

1. พันตรี  หม่อมหลวงกรี  เดชาติวงศ์ */**
2. เรือเอก กำลาภ กาญจนสกุล */**
3. พันโท ก้าน จำนงภูมิเวท */** (ขุนจำนงภูมิเวท)
4. นายแก้ว สิงหะคเชนทร์
5. นาวาอากาศเอก กาจ เก่งระดมยิง */** (ธันวาคม 2476)
6. พลเรือตรี กระแส ประวาหะนาวิน สรยุทธเสนี */**
7. พลโท หลวงเกรียงศักดิ์พิชิต */** (ธันวาคม 2476)
8. นายเขียน กาญจพันธุ์ (ไม่เคย)
9. พลโท จิร  วิชิตสงคราม  **  

10. นายจรูญ สืบแสง */ **
11. นายจิตตะเสน ปัญจะ */**
12. พันโท เจือ สฤษฎิ์ราชโยธิน **
13. นายจำรัส สุวรรณชีพ */**
14. นายจินดา  พันธุมจินดา

15. นายจำลอง ดาวเรือง
16. พลโท จรูญ รัตนกุล เสรีเริงฤทธิ์  */**
17. นายเฉลียว ปทุมรส */**
18. พันเอก หลวงชาญสงคราม (กฤษณ  ชาลีจันทร์)  */**
19. พันเอก ช่วง เชวงศักดิ์สงคราม */**
20. หลวงชำนาญนิติเกษตร์ (อุทัย แสงมณี) */**   
21. นายพันตำรวจโท ชั้น รัศมิทัต  */**    
22. นายชาญ บุนนาค **
23. นายชุณฑ์ ปิณฑานนท์ */**
24. พลตรี ไชย ประทีปะเสน */**
25. นายช่วย สุคนธมัต
26. ร้อยโท เชย กลัญชัย *
27. นายดิเรก ชัยนาม */**
28. นายเดือน บุนนาค */**
29. นายไต๋ ปาณิกบุตร
30. พลเรือตรี ถวัลย์ ธ ารงนาวาสวัสดิ์ */**
31. นายถวิล อุดล
32. เรือเอก ทิพย์ ประสานสุข */**
33. นายทองม้วน สถิรบุตร
34. 3 พันเอก ทวน วิชัยขัทคะ */**
35. พันเอก เทศ กิตติรัต (หลวงโยธาณัติการ)  */**            
36. ร้อยตรี เที่ยง เฉลิมศักดิ์ *
37. นายทัน พรหมิทธิกุล
38. นายเธียรไท อภิชาตบุตร์
39. พระยานลราชสุวัจน์ (ทองดี นลราชสุวัจน์)  
40. พระยานิติศาสตร์ไพศาลย์ (วัน จามรมาน) */**
41. พระนิติการณ์ประสม (สงวน ชัยเฉนียน)         
42. นายบรรจง ศรีจรูญ */**
43. นายประเสริฐ ศรีจรูญ */**    
44. นายปรีดี พนมยงค์ */**
45. นายปราโมทย์ พึ่งสุนทร */**
46. เรือเอก ประเสริฐ สุขสมัย */**
47. พลตรี ปลด ปลดปรปักษ์  พิบูลภานุวัธน์ */**  
48. พลโท ประจน มหาดิลก ประจนปัจจนึก **
49. นายปพาฬ บุญ-หลง
50. หลวงประสิทธิ์นรกรรม (นายเจี่ยน หงสประภาส)
51. พลตรี ประยูร ภมรมนตรี */**       
52. นายประทุม รมยานนท์
53. นายผูก ปาลธรรมี
54. พันตำรวจเอก พระพิจารณ์พลกิจ
55. นายพึ่ง ศรีจันทร์
56. พลโท มังกร พรหมโยธี */**
57. พระยามานวราชเสวี **
58. นายมิ่ง เลาห์เรณู
59. พันเอก หม่อมราชวงศ์ลาภ หัสดินทร์ **   
60. นายเล้ง ศรีสมวงศ์ */**
61. นายวิจิตร ลุลิตานนท **
62. นายวิลาส โอสถานนท์ */**
63. ร้อยเอก วิมล วิมลสรกิจ */**
64. เรือเอก วัน รุยาพร */**
65. ร้อยโท วิริยะ วิริยะเหิรหาว     
66. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรรณไวทยากร
67. พลตรี เศียร สู่ศิลป์ */**
68. นายสิริ ชาตินันทน์ */**
69. นายสงวน จูฑะเตมีย์ */**
70. พระสุธรรมวินิจฉัย (ชม วณิกเกียรติ) **
71. พันตรี สมาน เทพหัสดิน  ณ  อยุธยา */**       
72. นายสนิท เจริญรัฐ
73. นายสุรินทร์ ชิโนทัย */**       
74. นายสุกิจ นิมมานเหมินท์
75. นายไสว อินทรประชา
76. พันตรี สเหวก นิรันดร */**
77. พันโท พระอภัยพลรบ (ชลอ อินทรัมพรรย์)    
78. นายเอก สุพโปฎก */**
79. หลวงอรรถกัลยาณวินิจ (เอื้อน ยุกตะนันทน์)  
80. นายอรุณ แสงสว่างวัฒนะ

ในสมาชิกพฤฒสภา 80 คน พบว่า เคยเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เป็นจำนวน 50  คน   และเป็นสมาชิกคณะราษฎร 46 คน หมายความว่า กว่าครึ่ง (50/80 คน) ของสมาชิกพฤฒสภาสืบต่อมาจากสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และกว่าครึ่ง (56/80) ของสมาชิกพฤฒสภาเป็นสมาชิกคณะราษฎร ถ้าจะใช้คำว่า เหล้าเก่าในขวดใหม่ ก็คงจะไม่ผิดนัก นั่นคือ มีสมาชิกสภาพฤฒสภาที่เป็นสมาชิกคณะราษฎรเสีย 70 % ภายใต้รัฐธรรมนูญ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489

และเมื่อเทียบกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ที่ตั้งขึ้นครั้งแรกเมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476  จำนวน 78 คน พบว่าเป็นสมาชิกคณะราษฎรเสีย 46 คน  นั่นคือ มีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ที่เป็นสมาชิกคณะราษฎร 58.9 % ภายใต้รัฐธรรมนูญ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475                      

จะเห็นได้ว่า สัดส่วนของสมาชิกคณะราษฎรในสมาชิกพฤฒสภากลับเพิ่มมากขึ้นกว่าสมาชิกคณะราษฎรในสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ที่ตั้งขึ้นครั้งแรก

[1] สมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก,  ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475,  https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563

[2] สมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก,  ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475,  https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563  https://www.senate.go.th/assets/portals/49/news/42/2_ประวัติความเป็นมาของสมาชิกรัฐสภา.pdf      หน้า 1, 2, 3, 4.

[3] สุชิน ตันติกุล, 4 กลุ่มผู้ก่อการ รัฐประหาร 2490, สถาบันปรีดี พนมยงค์

https://pridi.or.th/th/content/2021/02/594

[4]  แนวทางควบคุม‘นักโทษการเมือง’ สมัยคณะราษฎร, มติชนออนไลน์

 https://www.matichon.co.th/prachachuen/news_3597460

[5] สุชิน ตันติกุล, 4 กลุ่มผู้ก่อการ รัฐประหาร 2490, สถาบันปรีดี พนมยงค์

https://pridi.or.th/th/content/2021/02/594

[6] ไสว สุทธิพิทักษ์, ขบวนการ ๒๖ กุมภาพันธ์ ๒๔๙๒, สถาบันปรีดี พนมยงค์ 

https://pridi.or.th/th/content/2022/02/989

[7] หนังสืออนุสรณ์เนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ นายแก้ว สิงหะคเชนทร์ ท.ม., ต.ช.