ฉากสงครามในภาพยนตร์เรื่องพระเจ้าช้างเผือก  ถ่ายทำที่ตำบลป่าแดง  อ.เมือง จ.แพร่ (ภาพจากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

 

          ‘พระเจ้าช้างเผือก’ หรือ ‘The King of the White Elephant’ เป็นภาพยนตร์ไทยที่สร้างเมื่อปี 2483 โดยปรีดี  พนมยงค์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง (ตำแหน่งในขณะนั้น) และนำออกฉายในเดือนเมษายน 2484 ในประเทศไทย  อเมริกา  และสิงคโปร์  มีเป้าหมายเพื่อสื่อสารให้โลกตระหนักถึงหนทางแห่งสันติภาพ  เนื่องจากในขณะนั้นสงครามโลกครั้งที่ 2 กำลังเริ่มต้น  โดยเยอรมันส่งกำลังทหารเข้ายึดครองโปแลนด์ในปี 2482  จากนั้นสงครามได้ขยายไปทั่วยุโรป  และกำลังลุกลามไปทั่วโลก

          แม้ว่าภาพยนตร์เรื่องนี้จะไม่ประสบผลสำเร็จในแง่ชื่อเสียงและรายได้  เพราะฉายได้ไม่นานก็ถูกถอดออกจากโปรแกรม แถมยังถูกนักวิจารณ์ภาพยนตร์ต่างชาติสวดเสียย่อยยับในทำนองว่า “เป็นผลงานของนักทำหนังสมัครเล่น  แต่พยายามจะพูดถึงเรื่องราวระดับมนุษยชาติ”   

          อย่างไรก็ตาม ในปี 2538 องค์การ UNESCO ได้จัดงานเทศกาลฉลองครบรอบ 100 ปีของวงการภาพยนตร์โลกที่กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส โดยมีภาพยนตร์ที่ทรงคุณค่าจากทั่วโลกได้รับการคัดเลือกให้ไปฉายโชว์ และหนึ่งในนั้นมีภาพยนตร์เรื่อง ‘พระเจ้าช้างเผือก’ จากประเทศไทยด้วย

          ในปี 2554 หอภาพยนต์ (องค์การมหาชน)  ได้ประกาศขึ้นทะเบียนให้พระเจ้าช้างเผือกเป็น ‘มรดกภาพยนตร์ของชาติ’

          ขณะที่ชาวบ้านสันกลาง ตำบลป่าแดง จังหวัดแพร่ ซึ่งเป็นสถานที่ถ่ายทำภาพยนตร์เรื่องนี้ และมีปัญหาเรื่องสิทธิการครอบครองที่ดิน ใช้หลักฐานจาก ‘พระเจ้าช้างเผือก’ ยืนยันสิทธิชุมชนว่าชาวบ้านอยู่อาศัยและทำกินมาก่อนจะเป็นที่ดินรัฐ !!

 

สงครามและสันติภาพ

          ในปี 2482 สงครามโลกครั้งที่ 2 กำลังเริ่มต้นในยุโรป  โดยเยอรมันส่งกำลังทหารเข้ายึดโปแลนด์  ส่วนในประเทศไทยมีรัฐบาลที่นำโดยจอมพล ป.พิบูลสงคราม เป็นนายกรัฐมนตรี ยึดแนวทางลัทธิชาตินิยมแบบทหาร  ขณะที่ ปรีดี  พนมยงค์ ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง  ยึดแนวทางสันติภาพต่างจากจอมพล ป.

          ในปี 2483 ปรีดีแต่งนวนิยายเรื่อง ‘พระเจ้าช้างเผือก’ เพื่อเผยแพร่แนวคิดเรื่องสันติภาพ  และต่อมาในปีเดียวกันนิยายเรื่องนี้ถูกนำมาสร้างเป็นภาพยนตร์ในชื่อเดียวกัน  ใช้ชื่อภาษาอังกฤษว่า ‘The King of the White Elephant’ โดยปรีดีเป็นผู้อำนวยการสร้าง นักแสดงและทีมงานสร้างเป็นคนไทยทั้งหมด  มีบทพูดเป็นภาษาอังกฤษตลอดทั้งเรื่อง มีเป้าหมายเพื่อสื่อสารแนวทางสันติภาพไปยังนานาชาติขณะที่สงครามโลกเริ่มคุกรุ่น 

 

หนังสือเรื่องพระเจ้าช้างเผือก  / ภาพจากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

 

          ส่วนรัฐบาลจอมพล ป. เริ่มปลุกกระแสชาตินิยม สนับสนุนนักศึกษาและประชาชนให้เดินขบวนเพื่อเรียกร้องดินแดนอินโดจีนคืนจากฝรั่งเศส  เช่น พระตะบองและเสียมราฐในเขมร  จำปาสักในลาว ในช่วงปลายปี 2483 ไทยเริ่มรบกับฝรั่งเศสบริเวณชายแดนเขมรและลาว  ต่อมาในเดือนมกราคม 2484  การสู้รบระหว่างไทยกับฝรั่งเศสขยายข้ามพรมแดน  มีการสู้รบทางบก  ทางอากาศ  ในน่านน้ำแม่น้ำโขง  และทางทะเลชายแดนด้านจังหวัดตราด-เกาะกงของเขมร  หรือที่รู้จักกันในชื่อ ‘ยุทธนาวีเกาะช้าง’  เรือรบไทยจมทะเล 3 ลำ  ฝรั่งเศสเสียหายเล็กน้อย

          ขณะที่กองทัพญี่ปุ่นซึ่งเป็นพันธมิตรของเยอรมันเริ่มเปิดสงครามในเอเซียเพื่อตีโต้อังกฤษและสัมพันธมิตร ได้ยื่นมือเข้ามาไกล่เกลี่ยระงับข้อพิพาทระหว่างไทยกับฝรั่งเศส  จนประสบผลสำเร็จ ไทยและฝรั่งเศสเจรจาตกลงหยุดยิงกันในช่วงปลายเดือนมกราคม 2484 

          อย่างไรก็ดี  ในวันที่ 8 ธันวาคมปีเดียวกัน  กองทัพญี่ปุ่นได้ส่งกำลังยกพลขึ้นบกตามชายทะเลภาคใต้ของไทย รวมทั้งที่สมุทรปราการ  เพื่อจะบุกไปตีอังกฤษในพม่าและอินเดีย  มีการปะทะกันระหว่างทหารญี่ปุ่นกับไทย  แต่น้ำน้อยย่อมแพ้ไฟ  จนในเวลาต่อมา  รัฐบาลไทยจำยอมให้ญี่ปุ่นยกพลข้ามประเทศ  และเข้าร่วมเป็นพันธมิตรสงครามกับญี่ปุ่น

          ในวันเดียวกับที่ญี่ปุ่นยกพลขึ้นบกในไทยนั้น ผู้รักชาติหลายคนได้มาพบกับปรีดีเพื่อร่วมกันก่อตั้ง ‘องค์การต่อต้านญี่ปุ่น’ โดยให้ปรีดีเป็นหัวหน้า ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น ‘ขบวนการเสรีไทย’ ร่วมเคลื่อนไหวทั้งในและนอกประเทศร่วมกับฝ่ายสัมพันธมิตร เช่น  อังกฤษและสหรัฐฯ เพื่อต่อต้านญี่ปุ่น 

          การสู้รบขยายวงไปทั่วโลกนานหลายปี จนรัฐบาลสหรัฐอเมริกาส่งเครื่องบินมาทิ้งระเบิดนิวเคลียร์ลงใน  2 เมืองใหญ่ของญี่ปุ่น  สร้างความเสียหายยับเยิน  จึงนำไปสู่การยุติสงครามโลกครั้งที่ 2 ในเดือนกันยายน 2488

          เมื่อญี่ปุ่นเป็นฝ่ายพ่ายแพ้  จอมพล ป. ต้องตกเป็นอาชญากรสงครามด้วย  แต่ประเทศไทยรอดพ้นไม่ต้องตกเป็นประเทศที่แพ้สงครามร่วมกับญี่ปุ่น  อันเนื่องมาจากขบวนการเสรีไทยที่ได้เข้าร่วมต่อต้านญี่ปุ่นกับสัมพันธมิตรนั่นเอง

 

‘80 ปี  พระเจ้าช้างเผือก’

          ภาพยนตร์เรื่องพระเจ้าช้างเผือกนำออกฉายเมื่อวันที่ 4 เมษายน 2484 พร้อมกัน 3 ประเทศ คือ ที่นิวยอร์ค  สหรัฐอเมริกา  สิงคโปร์  และประเทศไทยที่ศาลาเฉลิมกรุง  เมื่อเข้าสู่เดือนเมษายน 2564 ภาพยนตร์เรื่องนี้มีอายุครบ 80 ปีบริบูรณ์

 

ปรีดี  พนมยง (ยืนกลาง) ขณะถ่ายทำหนังในปี 2483 ที่บ้านสันกลาง  ตำบลป่าแดง จ.แพร่  /ภาพจากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน)

 

          เนื้อหาของภาพยนตร์เรื่องพระเจ้าช้างเผือก  กล่าวถึงกษัตริย์ 2 พระองค์  คือ ‘พระเจ้าจักรา’ กษัตริย์ผู้ครอบครองอโยธยาเมื่อ 400 ปีก่อน  พระองค์เป็นกษัตริย์ที่ทรงธรรมราชา ไม่โปรดสาวงามในราชสำนัก  พระองค์ทรงอุทิศตนเพื่อราษฎร  ทรงกล้าหาญชาญชัยในการศึก  ขณะเดียวกันทรงรักสันติภาพ  บนแผ่นดินที่อุดมไปด้วยช้างเผือก  ราษฎรจึงขนานนามพระองค์ผู้เก่งกล้าว่า  “พระเจ้าช้างเผือก”

          อีกพระองค์ คือ ‘พระเจ้าหงสา’ ซึ่งเป็นทรราช มีจิตใจโหดเหี้ยมทารุณ  มักมากในกาม ส่งกองทัพบุกอาณาจักรอโยธยา เพราะพระเจ้าจักราไม่ยอมให้ช้างเผือกตามที่พระเจ้าหงสาต้องการ

          พระเจ้าจักรายกกองทัพไปเผชิญทัพหงสาที่นอกพระนคร เพราะไม่ต้องการให้ราษฎรเดือดร้อน  และได้ท้าทายให้กษัตริย์หงสาไสช้างออกมาต่อสู้กันตัวต่อตัวเพื่อไม่ให้ทหารต้องบาดเจ็บล้มตาย  ผลปรากฏว่า  พระเจ้าจักราได้รับชัยชนะ  และแทนที่จะจับทหารศัตรูเป็นเชลย พระองค์ทรงประกาศสันติภาพว่าอโยธยามิได้เป็นศัตรูกับชาวหงสา แต่เป็นศัตรูกับกษัตริย์หงสาที่โหดเหี้ยม  และปล่อยทหารหงสากลับไป

          โดม  สุขวงศ์  จากหอภาพยนตร์ (องค์การมหาชน) ในฐานะผู้หนึ่งที่มีส่วนอนุรักษ์และเชิดชูเกียรติภาพยนต์เรื่องพระเจ้าช้างเผือก เสนอความเห็นในงานเขียนเรื่อง ‘พระเจ้าช้างเผือก : ช้างเผือกของหนังไทย’ ในเว็บไซต์สถาบันปรีดี  พนมยงค์  มีเนื้อหาตอนหนึ่งว่า

“ภาพยนตร์เรื่อง “พระเจ้าช้างเผือก” มีส่วนสำคัญไม่น้อยในการสื่อสารกับสหประชาชาติ  โดยเฉพาะอังกฤษและสหรัฐอเมริกา  ทำให้ท่านผู้สร้างภาพยนตร์ได้รับการยอมรับ  หรือกล่าวอีกนัยหนึ่ง  ภาพยนตร์เรื่องนี้เปรียบเสมือนหนังสือรับรองความเป็นผู้นำเสรีไทยของนายปรีดี  พนมยงค์  ดูเหมือนว่า เครื่องหมายเสรีไทยในประเทศไทย ก็คือรูปช้างเผือกกำลังทะยานไปข้างหน้า

          วันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2488 นายปรีดี พนมยงค์  ในฐานะผู้สำเร็จราชการแผ่นดินลงนามประกาศสันติภาพไทย  ให้ถือว่าการประกาศสงครามที่รัฐบาลเคยประกาศมาก่อนหน้านี้เป็นโมฆะ   ทำให้ชาติไทยรอดพ้นจากการเป็นประเทศผู้แพ้สงครามแต่…ภาพยนตร์ “พระเจ้าช้างเผือก” ได้ทำหน้าที่ประกาศสันติภาพดังกล่าวให้ไทยไว้ล่วงหน้าไปแล้ว”

          (ดูภาพยนตร์เรื่องนี้และรายละเอียดเพิ่มเติมที่เว็บไซต์หอภาพยนต์ https://www.fapot.or.th)

 

ตามรอยกองถ่ายพระเจ้าช้างเผือกที่ตำบลป่าแดง  อ.เมือง  จ.แพร่

          การถ่ายทำภาพพยนตร์เรื่องพระเจ้าช้างเผือกในช่วงปี 2483 ก่อนจะนำออกฉายเมื่อต้นเดือนเมษายน 2484 นั้น การถ่ายทำฉากท้องพระโรงส่วนใหญ่จะถ่ายในโรงถ่าย ‘ไทยฟิลม์’ ที่กรุงเทพฯ และบริเวณพระบรมมหาราชวัง

          ส่วนฉากสำคัญคือการต่อสู้ระหว่างไพร่พลและกองทัพช้างของพระเจ้าหงสากับพระเจ้าจักราที่ต้องใช้ช้างนับร้อยเชือกเข้าฉากนั้น  ถ่ายทำที่ตำบลป่าแดง  อำเภอเมือง จังหวัดแพร่ อยู่ห่างจากตัวจังหวัดแพร่ไปทางทิศตะวันออกประมาณ 10 กิโลเมตร ซึ่งในขณะนั้นเป็นแหล่งทำไม้และชักลากซุงแห่งใหญ่แห่งหนึ่งของประเทศจึงมีช้างมากมายให้นำมาเข้าฉาก

          พิสิษฐ์  ตาจา อายุ 52 ปี แกนนำพัฒนาในตำบลป่าแดง  อ.เมือง  จ.แพร่  ในฐานะผู้ที่สนใจเรื่องประวัติศาสตร์ชุมชน  เล่าว่า  ตำบลป่าแดงเป็นสถานที่ถ่ายทำหนังเรื่องพระเจ้าช้างเผือก  โดยเฉพาะฉากสู้รบถ่ายที่  ‘บ้านสันกลาง’  ห่างจากพระธาตุช่อแฮ  ปูชนียสถานสำคัญของเมืองแพร่ไม่ถึง 1 กิโลเมตร

          จากข้อมูลของหมู่บ้านบอกว่า บ้านสันกลางตั้งอยู่ระหว่างแม่น้ำสองสาย  คือ ‘แม่ก๋อน’ และ ‘แม่สาย’ จึงเรียกหมู่บ้านที่ตั้งอยู่ระหว่างแม่น้ำสองสายนี้ว่า ‘บ้านสันกลาง’  บริเวณโดยรอบของแม่น้ำทั้ง 2 สายเป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์  มีภูเขาสูงที่เห็นได้ชัดเหมือนกับเป็นแลนด์มาร์คของตำบล  คือ ‘ดอยช้างผาด่าน’

 

พิสิษฐ์  ตาจา ชี้ให้ดูบริเวณทุ่งนาที่ใช้เป็นฉากสู้รบ  มองเห็นดอยช้างผาด่านอยู่ลิบๆ

 

          สมัยก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 รัฐบาลไทยให้สัมปทานทำไม้สักในพื้นที่ลุ่มน้ำแม่ก๋อนและแม่สายแก่บริษัทอีสต์ เอเซียติค บริษัทเอกชนจากประเทศเดนมาร์ก บริษัทได้ว่าจ้างให้พ่อเลี้ยงเมืองแพร่ชื่อ ‘เจ้าโว้ง’  หรือ ‘เจ้าวงศ์  แสนศิริพันธุ์’ ที่มีช้างประมาณ 200 เชือก  นำช้างมาชักลากไม้ซุงในป่าที่โค่นแล้วออกมากองรวมกันที่ปางไม้ที่ตั้งอยู่ใกล้พระธาตุช่อแฮ (ปัจจุบันคือที่ทำการเทศบาลตำบลช่อแฮ)

          จากนั้นจะใช้รถรางลากซุงไปลงแม่น้ำยมที่ไหลผ่านเมืองแพร่  แล้วล่องซุงไปตามแม่น้ำยมจนถึงปากน้ำโพ จ.นครสวรรค์  ซึ่งเป็นชุมทางค้าไม้  ไม้ซุงที่ส่งออกไปต่างประเทศจะล่องไปตามแม่น้ำเจ้าพระยาเข้าสู่กรุงเทพฯ และนำซุงขึ้นที่โกดัง-โรงเลื่อยของบริษัทอีสต์เอเซียติคริมแม่น้ำเจ้าพระยาย่านเจริญกรุง

          พิสิษฐ์ เล่าต่อว่า เมื่อประมาณ 10 ปีก่อน  ตนได้ไปสอบถามข้อมูลเรื่องปัญหาที่ดินในตำบลป่าแดง  รวมทั้งถามคนเฒ่าคนแก่ในตำบลว่ามีใครเกิดทันหรือพอจะรู้เรื่องการถ่ายหนังเรื่องพระเจ้าช้างเผือกบ้าง  พบว่า ส่วนใหญ่คนที่อยู่ในสมัยนั้นเสียชีวิตไปหมดแล้ว  โดยเฉพาะคนที่เคยเข้าฉากเป็นทหาร  เป็นตัวประกอบ  เพราะหนังเข้ามาถ่ายที่ตำบลช่อแฮในปี 2483 นั้น  คนที่เข้าฉากหรือเล่นเป็นตัวประกอบส่วนใหญ่จะเป็นคนที่ทำงานชักลากไม้ซุงกับเจ้าโว้งนั่นเอง และมีชาวบ้านในตำบลช่อแฮและใกล้เคียงประมาณ 100 คนเข้าฉากด้วย  แสดงเป็นลูกหาบและทหาร  และหากคนเหล่านี้ยังมีชีวิตอยู่ (ช่วงเก็บข้อมูลปี 2551) จะมีอายุไม่ต่ำกว่า 90 ปี  แต่ก็ไม่มีใครเหลือแล้ว

          “แต่ยังเหลือแม่เฒ่าปิ๋ว  ปลาลาส  ตอนที่เก็บข้อมูลช่วงนั้นประมาณปี 2551 แกอายุประมาณ 83 ปี (ปัจจุบันเสียชีวิตแล้ว)  แกบอกว่า  ตอนนั้นแกไม่ได้เข้าฉากอะไรกับเขาหรอก เพราะเป็นเด็กเพิ่งจะโตเป็นสาว  อายุประมาณ 15 ปี แต่ได้ฟังจากผู้ใหญ่บอกว่า  คนที่ได้เล่นหนัง  ถ้าเป็นผู้ชายจะได้รับค่าจ้างวันละ 5 สตางค์  ถ้าเป็นผู้หญิงได้ 3 สตางค์”  วินัยบอกความที่ได้จากการเก็บข้อมูลเมื่อ  10 ปีก่อน

 

แม่เฒ่าปิ๋ว  ปลาลาส  

 

          พิสิษฐ์ บอกด้วยว่า  คนรุ่นหลังๆ ในตำบลป่าแดงและช่อแฮ (เมื่อก่อนเป็นตำบลป่าแดง  แยกเป็นตำบลช่อแฮในปี 2535) ซึ่งเป็นสถานที่ถ่ายทำหนังเรื่องพระเจ้าช้างเผือกนั้น  ส่วนใหญ่ไม่รู้ประวัติศาสตร์และความสำคัญของหนังเรื่องนี้หรอก  ตนก็เพิ่งจะได้ดูหนังเรื่องนี้ทาง Youtube  เมื่อไม่กี่ปีมานี้เอง  และรู้สึกตื่นเต้นที่ได้เห็นฉากการสู้รบ  และกองทัพช้างที่ถ่ายทำที่ตำบลป่าแดงก่อนที่ตนจะเกิด 

          “ที่จำแม่นก็คือ ฉากที่กองทัพหงสายกไพร่พลเข้ามาจะตีเมืองอโยธยานั้น ถ่ายทำในทุ่งนาบ้านกลาง จะเห็นดอยช้างผาด่านเป็นฉากหลังได้ชัดเจน (ประมาณนาทีที่ 43-44) และฉากที่ช้างลงเดินในลำน้ำก็คือน้ำแม่สาย ผมคิดว่าคนป่าแดงและช่อแฮควรจะภูมิใจว่าบ้านเราเป็นสถานที่ถ่ายทำหนังประวัติศาสตร์ของประเทศ” พิสิษฐ์ บอก  และว่า  ปัจจุบันดอยช้างผาด่านก็ยังดูโดดเด่นเหมือนเดิม  แต่ผืนนาที่เห็นในฉากการสู้รบนั้น  ปัจจุบันกลายเป็นบ้านเรือน  ร้านค้า  และเป็นร้านอาหารไปหมดแล้ว

 

ฉากการสู้รบในหนัง  ทัพหงสากำลังจะเข้าตีเมืองอโยธยา  เห็นคันนาบ้านสันกลาง  และดอยช้างผาด่านมุมบนซ้าย 

 

ดอยช้างผาด่านปัจจุบัน

 

‘เจ้าโว้ง’ ผู้กำกับโขลงช้าง

          ส่วนประวัติของ ‘เจ้าวงศ์  แสนศิริพันธุ์’ หรือ ‘เจ้าโว้ง’ ตามสำเนียงคนแพร่  เจ้าของช้างประมาณ 200 เชือกที่นำมาเข้าฉากในภาพยนตร์เรื่องนี้  ได้รับเกียรติให้ขึ้นชื่อในไตเติ้ลร่วมกับนักแสดงและผู้กำกับคนอื่นๆ ว่าเป็น ‘ผู้กำกับโขลงช้าง’ (Master of The Elephants) เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรคนแรกของจังหวัดแพร่ในปี 2476 (การเลือกตั้งครั้งแรกของประเทศหลังเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475)  มีความสนิทสนมรู้จักกับปรีดี พนมยงค์มาก่อนที่จะมีการสร้างหนังพระเจ้าช้างเผือก

 

‘เจ้าโว้ง’ ภาพจาก https://th.wikipedia.org/

 

          เจ้าโว้งมีเชื้อสายเป็นทายาทของเจ้าผู้ครองนครเมืองแพร่  เรียนจบจากโรงเรียนอัสสัมชัญ  กรุงเทพฯ  เคยทำงานกับบริษัทอีสต์เอเซียติคที่ได้รับสัมปทานทำไม้สักในภาคเหนือ ก่อนจะลาออกมาทำไม้สักเอง มีช้างมากมาย ต่อมาจึงได้รับการว่าจ้าง จากบริษัทอีสต์เอเซียติคให้มาชักลากไม้ที่ป่าแดง-ช่อแฮ  เมื่อปรีดีสร้างหนังพระเจ้าช้างเผือกในปี 2483 จึงนำช้างมาร่วมแสดง 

          ช่วงญี่ปุ่นบุกไทยในปี 2484  นั้น  เจ้าโว้งเข้าร่วมกับขบวนการเสรีไทยสายปรีดี  พนมยงค์ด้วย โดยเป็นสมาชิกขบวนการเสรีไทยจังหวัดแพร่  มีเรื่องเล่าว่า  ทหารอเมริกัน 3 คนที่กระโดดร่มลงมาเพื่อเป็นครูฝึกให้เสรีไทยที่ค่ายลับในเมืองแพร่นั้นกินอาหารเหนือไม่คล่องคอ  เจ้าโว้งจึงต้องจ้าง ‘กุ๊ก’ ฝีมือดีมาทำอาหารฝรั่งให้ทหารอเมริกันกินจนอิ่มแปล้...

          ในปี 2513 เจ้าโว้งถึงวาระสุดท้ายของชีวิต  รวมอายุได้ 72 ปี......!!

 

(ติดตามตอนต่อไป...ปัญหาที่ดินบ้านสันกลาง  ชาวบ้านอยู่อาศัยและทำกินมาช้านาน  แต่ถูกเพิกถอน ส.ค.1  ใช้หลักฐานจากหนังเรื่องพระเจ้าช้างเผือกต่อสู้เพื่อสิทธิชุมชน)