พฤฒสภา คือ สภาปรีดี จริงหรือ ? (7)

ไชยันต์ ไชยพร

ก่อนจะเกิดรัฐธรรมนูฉบับที่ 4 หรือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2490  เรามีรัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 คือฉบับ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 และฉบับที่ 3 คือฉบับ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489  ผู้เขียนได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า รัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 ที่ใช้อยู่ระหว่าง พ.ศ. 2475-2489 เป็นรัฐธรรมนูญที่นำไปสู่ระบอบคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร สาเหตุสำคัญที่ทำให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นรัฐธรรมนูญคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร ได้แก่

1. การเปิดให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีสิทธิ์รับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1

2. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีจำนวนเท่ากับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 ที่มาจากการเลือกตั้ง

3. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี และมีวาระอยู่ยาวตราบที่ยังบังคับใช้บทเฉพาะกาลอยู่ 

4. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ชุดแรกที่แต่งตั้งขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร                                                         

5. คณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร แต่งตั้งตัวเองและพวกพ้องซึ่งส่วนเป็นสมาชิกคณะราษฎรให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2

6. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 รับรองตัวเองให้เป็นคณะรัฐมนตรี

จาก 1-5 บรรดาสมาชิกคณะราษฎรต่างแต่งตั้งตัวเองกลับไปกลับมาหมุนเวียนกันเป็นคณะรัฐมนตรี และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เป็นระยะเวลาถึง 13 ปี จนมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ นั่นคือ ฉบับที่ 3 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489                       

รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ แม้จะยกเลิกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และให้มีสมาชิกพฤฒสภาขึ้นแทน แต่ก็ยังกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามีสิทธิ์ในการรับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้ง  และแม้ว่าจะกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกตั้งของประชาชน แต่รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ได้กำหนดไว้ว่า ในช่วงแรกให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ทีนี้ เรามาดูกันว่า สมาชิกพฤฒสภาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้เลือกขึ้นมาเป็นจำนวน 80 คนตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญเป็นใครและพวกใครบ้าง   และทำไมคนในสมัยนั้นถึงเรียกพฤฒสภาว่าเป็น “สภาปรีดี”    พฤฒสภาเต็มไปด้วยคนของปรีดีจริงหรือ ?

ในการตอบข้อสงสัยข้างต้น ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาทั้งหมด 80 ท่าน เพื่อเป็นข้อมูลในการประเมินข้อน้ำหนักความน่าเชื่อถือเกี่ยวกับการตั้งฉายา “พฤฒสภา” ว่าเป็น “สภาปรีดี” โดยไล่ไปตามลำดับตัวอักษร โดยตอนที่แล้วได้กล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาจำนวน 12 ท่าน ได้ข้อสรุปด้งนี้

ต่อไปคือ คุณจำรัส  สุวรรณชีพ 

แม้ว่าคุณจำรัสจะเป็นพลเรือน แต่ก็จัดอยู่ในสมาชิกคณะราษฎร สายทหารเรือ [1] ได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เมื่อวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2487 สันนิษฐานว่า ท่านเป็นสันนิษฐานว่าเป็นพี่ชายของ หลวงสังวรยุทธกิจ (สังวรณ์ สุวรรณชีพ) [2] ผู้ซึ่งเป็นบุคคลที่ได้ชื่อว่าเป็นพวกของปรีดี [3]  ต่อมาคุณจำรัสได้ลาออกจากการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ในวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2489 เพื่อเปิดทางให้มีการแต่งตั้งปรีดี พนมยงค์เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และเพื่อปรีดีจะได้มีสถานะของการเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และสามารถเป็นนายกรัฐมนตรึได้ตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญฉบับวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 ซึ่งหลังจากวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2489 สามวันคือวันที่ 25 มีนาคม พ.ศ. 2489 ที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎรได้ลงมติไว้วางใจคณะรัฐมนตรี คณะที่ 15 ให้ปรีดี พนมยงค์ได้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเป็นครั้งแรก [4] และหลังจากนั้นได้มีการแต่งตั้งคุณจำรัส สุวรรณชีพ กลับเข้าไปเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 อีกครั้งในวันที่ 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 แทนคุณการุณ ศรีจรูญที่ถึงแก่กรรมไปเมื่อวันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2489

จากข้อมูลข้างต้นเท่าที่กล่าวไป ก็เพียงพอที่จะกล่าวได้ว่า การที่คุณจำรัสได้รับเลือกให้เป็นสมาชิกพฤฒสภามีส่วนทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี”

ต่อไปคือคุณจินดา  พันธุมจินดา

เมื่อกล่าวถึงคุณจินดา พันธุมจินดา ผู้เขียนจะนึกถึงชื่อ จินดา จินตนเสรี ผู้แปลหนังสือ social contract ของรุสโซเป็นคนแรก โดยชื่อภาษาไทยของหนังสือคือ สัญญาประชาคม  สาเหตุที่คุณจินดา เปลี่ยนนามสกุลมาเป็น จินตนเสรี ก็เพราะท่านนิยมในแนวคิดเรื่องเสรีภาพของรุสโซ เลยตั้งนามสกุลใหม่ จินตนเสรี เมื่อแปลเป็นภาษาอังกฤษ ก็คือ free will หรือเจตจำนงเสรี  และถ้าตีความจากที่ท่านชื่นชมงานของรุสโซ และเจตจำนงเสรี ก็คงเดาได้ว่า ท่านย่อมต้องเห็นด้วยกับการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475  ซึ่งในปี พ.ศ. 2475 คุณจินดาอายุได้ 25 ปี กำลังหนุ่มแน่น อยู่ในวัยมีอุดมการณ์ และเมื่อกล่าวถึงนามสกุล จินตนเสรี  หลายท่านย่อมนึกถึง คุณเสรี จินตนเสรี  อดีตผู้จัดการตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย  คุณเสรีคือลูกชายของคุณจินดานั่นเอง และจะเห็นได้ว่า ความนิยมในเสรีภาพของคุณจินดา ไม่ได้หยุดอยู่เพียงการตั้งนามสกุลใหม่ แต่รวมไปถึงการตั้งชื่อลูกชายด้วย

การรู้เรื่องราวเหล่านี้  เกิดจากการที่ผู้เขียนต้องการสืบค้นเกี่ยวกับการแปลหนังสือของรุสโซของคุณจินดา จนได้มีโอกาสสัมภาษณ์คุณเสรี จินตนเสรี ผู้เป็นบุตรชายของคุณจินดา  และทราบว่า หนังสือสัญญาประชาคมที่คุณจินดาแปลครั้งแรก ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ประชาธิปไตยในช่วงก่อน พ.ศ. 2479  และทราบด้วยว่า คุณจินดามาจากครอบครัวที่ถือว่าร่ำรวยเป็นเศรษฐี เป็นเจ้าของตลาดบางบัวทอง  ครอบครัวคุณจินดานับถือศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก เข้าเรียนที่โรงเรียนอัสสัมชัญ บางรัก ตั้งแต่ชั้นประถมมูล โดยเป็นเด็กประจำ และเรียนแผนกฝรั่งเศส หลังจากเรียนจบชั้นมัธยมแล้ว ก็ได้เข้ารับราชการชั้นราชบุรุษในกรมสาธารณสุขเรื่อยมาจนเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง คุณเสรีเล่าว่า คุณจินดาเป็นคนหัวก้าวหน้ามาก แม้ว่าจะไม่ใช่สมาชิกคณะราษฎร   แต่น่าจะเป็นคนมีแนวคิดก้าวหน้าอยู่ก่อนแล้ว   เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง คุณจินดาศรัทธาในคณะราษฎรเป็นอย่างมาก  และแสดงความนิยมชมชอบออกมาชัดเจนขึ้น  ดังจะเห็นได้จากเมื่อคณะราษฎรได้ตั้งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และการเมืองขึ้นในปี พ.ศ. 2477 คุณจินดาก็ได้เข้าไปสมัครเรียนเป็นรุ่นแรกและจากการศึกษาในช่วงปี พ.ศ. 2480  และในช่วงที่เรียนที่ธรรมศาสตร์ คุณจินดาน่าจะมีโอกาสได้สนิทสนมและรู้จักกับท่านปรีดี พนมยง์  ในทำนองเดียวกันกับ คุณเตียง ศิริขันธ์ ที่แม้ไม่ได้เป็นสมาชิกคณะราษฎรตั้งแต่ต้น แต่โดยส่วนตัวเป็นคนหัวก้าวหน้าที่ชื่นชมปรีดีอยู่ห่างๆ

จากข้างต้น จะเห็นได้ว่า การที่คุณจินดาได้รับเลือกให้เป็นสมาชิกพฤฒสภามีส่วนทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี”

สรุปล่าสุด คือ

จากที่ศึกษาภูมิหลังสมาชิกพฤฒสภาไปทั้งสิ้น 14 ท่านในทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 5 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี 1 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 4 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 4 ท่าน

(โปรดติดตามตอนต่อไป)

[1] ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475, https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563

[2] https://www.facebook.com/photo.php?fbid=1979807018975991&id=1870560163234011&set=a.1979806362309390

[3] อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ, “ ‘ปรีดีกับพวกยังอยู่ในกรุงเทพฯ นี่เอง’  จอมพล ป. เอ่ยถึงนายปรีดี พนมยงค์ หลังเหตุการณ์ 26 กุมภาพันธ์ 2492”, สถาบันปรีดี พนมยงค์ https://pridi.or.th/th/content/2023/02/1441

[4] https://library.parliament.go.th/sites/default/files/assets/files/statement-policy/15/NALT-statement-of-policy-spr-15.pdf