พฤฒสภา คือ สภาปรีดี จริงหรือ ? (19)

ไชยันต์ ไชยพร

ก่อนจะเกิดรัฐธรรมนูฉบับที่ 4 หรือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2490  เรามีรัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 คือฉบับ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 และฉบับที่ 3 คือฉบับ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489  ผู้เขียนได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า รัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 ที่ใช้อยู่ระหว่าง พ.ศ. 2475-2489 เป็นรัฐธรรมนูญที่นำไปสู่ระบอบคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร สาเหตุสำคัญที่ทำให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นรัฐธรรมนูญคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร ได้แก่

1. การเปิดให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีสิทธิ์รับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1

2. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีจำนวนเท่ากับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 ที่มาจากการเลือกตั้ง

3. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี และมีวาระอยู่ยาวตราบที่ยังบังคับใช้บทเฉพาะกาลอยู่ 

4. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ชุดแรกที่แต่งตั้งขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร

5. คณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร แต่งตั้งตัวเองและพวกพ้องซึ่งส่วนเป็นสมาชิกคณะราษฎรให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2

6. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 รับรองตัวเองให้เป็นคณะรัฐมนตรี

จาก 1-5 บรรดาสมาชิกคณะราษฎรต่างแต่งตั้งตัวเองกลับไปกลับมาหมุนเวียนกันเป็นคณะรัฐมนตรี และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เป็นระยะเวลาถึง 13 ปี จนมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ นั่นคือ ฉบับที่ 3 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489

รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ แม้จะยกเลิกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และให้มีสมาชิกพฤฒสภาขึ้นแทน แต่ก็ยังกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามีสิทธิ์ในการรับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้ง  และแม้ว่าจะกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกตั้งของประชาชน แต่รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ได้กำหนดไว้ว่า ในช่วงแรกให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ทีนี้ เรามาดูกันว่า สมาชิกพฤฒสภาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้เลือกขึ้นมาเป็นจำนวน 80 คนตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญเป็นใครและพวกใครบ้าง   และทำไมคนในสมัยนั้นถึงเรียกพฤฒสภาว่าเป็น “สภาปรีดี” พฤฒสภาเต็มไปด้วยคนของปรีดีจริงหรือ ?

ในการตอบข้อสงสัยข้างต้น ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาทั้งหมด 80 ท่าน เพื่อเป็นข้อมูลในการประเมินข้อน้ำหนักความน่าเชื่อถือเกี่ยวกับการตั้งฉายา “พฤฒสภา” ว่าเป็น “สภาปรีดี” โดยไล่ไปตามลำดับตัวอักษร โดยตอนที่แล้วได้กล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาไปทั้งสิ้นจำนวน 34 ท่านในทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 15 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี  3 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 5 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 11 ท่าน

ต่อไปคือ  พันเอก ช่วง  เชวงศักดิ์สงคราม

พันเอกช่วงเป็นสมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก [1] ได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ในปี พ.ศ. 2476 ได้เป็นรัฐมนตรีครั้งแรก พ.ศ. 2481 ในสมัยที่พันเอก หลวงพิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี เป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย วันที่ 4 สิงหาคม พ.ศ. 2482 โดยมีพลตรี แปลก พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี และเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย แทน จอมพล หลวงพิบูลสงคราม ในวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2482 และเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขในปี พ.ศ. 2485 โดยมีจอมพล แปลก พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี และวันที่ 6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2487 ดำรงตำแหน่งรองนายกรัฐมนตรีพร้อมกับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข โดยการเป็นรองนายกรัฐมนตรีนั้น มีอำนาจหน้าที่บริหารราชการทั้งสิ้น ที่จังหวัดเพชรบูรณ์ แทนนายกรัฐมนตรี และในปี พ.ศ. 2489 เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย โดยมีนายปรีดี พนมยงค์เป็นนายกรัฐมนตรี “อีก 3 เดือนต่อมามีการเลือกตั้งผู้แทนฯเพิ่มเติมท่านก็ลาออกไปสมัครเป็นผู้แทนฯที่จังหวัดนครปฐม โดยได้รับเลือกตั้งเมื่อวันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2489 ท่านได้เป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยจนสิ้นสุดรัฐบาลของนายปรีดี และเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตราธิการ ต่อในรัฐบาลของหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ จนเกิดการรัฐประหาร 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ซึ่งท่านทราบแผนการัฐประหารมาก่อน และได้รายงานให้นายกรัฐมนตรีหลวงธำรงฯทราบตลอดจนถึงวันก่อนหน้าจะเกิดรัฐประหาร  หลังการรัฐประหารท่านไม่ได้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองใดๆ จนเมื่อมีรัฐธรรมนูญ ฉบับ พ.ศ.2475 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ.2495 มีสมาชิกสภาผู้แทนฯประเภทแต่งตั้ง ท่านก็ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาฯอีกครั้ง [2] 

จากข้อมูลข้างต้น ไม่สามารถกล่าวได้ว่า ท่านอยู่ฝ่ายหนึ่งฝ่ายใดอย่างชัดเจน เพราะท่านได้รับความไว้วางใจทั้งจากจอมพล ป. พิบูลสงครามและปรีดี พนมยงค์ แต่หลังรัฐประหาร ท่านมิได้รับตำแหน่งใดๆ จนเมื่อมีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทแต่งตั้งเหมือนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เกิดขึ้นอีกครั้งภายใต้รัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ.2475 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ.2495  ท่านจึงได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร เข้าใจว่าน่าจะด้วยเหตุผลที่ท่านเป็นสมาชิกคณะราษฎรมาแต่ดั้งเดิม และเคยได้รับความไว้วางใจอย่างยิ่งจากจอมพล ป. พิบูลสงครามถึงขนาดให้ท่านเป็นรองนายกรัฐมนตรีมีอำนาจบริหารราชการทั้งสิ้นในจังหวัดเพชรบูรณ์ และแม้ท่านจะเคยช่วงแก้ต่างให้จอมพล ป. พิบูลสงครามในกรณี “หนังสือลาออก” [3] แต่ขณะเดียวกัน ปรีดี พนมยงค์และหลวงธำรงนาวาสวัสดิ์ก็ไว้วางใจให้ท่านดำรงตำแหน่งรัฐมนตรี และแม้ท่านจะได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภา แต่ท่านก็ยังลาออกเพื่อลงสมัครรับเลือกตั้งเป็นผู้แทนราษฎรจังหวัดนครปฐม จากที่กล่าวมานี้ จึงจัดให้ท่านอยู่ในประเภท “แนวโน้มสนับสนุนปรีดี”  

สรุปผลล่าสุด คือ 

จากที่ศึกษาภูมิหลังสมาชิกพฤฒสภาไปทั้งสิ้น 35 ท่านในทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 15 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี  4 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 5 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 11 ท่าน

[1] สมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก,  ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475,  https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563

[2] นรนิติ เศรษฐบุตร, ช่วง เชวงศักดิ์สงคราม, ฐานข้อมูลสถาบันพระปกเกล้า, https://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=%ช่วง_เชวงศักดิ์สงคราม

[3] อาชญาสิทธิ์ ศรีสุวรรณ,  เมื่อจำกัด พลางกูร น้อยใจ ปรีดี พนมยงค์, สถาบันปรีดี พนมยงค์, https://pridi.or.th/th/content/2021/10/867