พฤฒสภา คือ สภาปรีดี จริงหรือ ? (22)

ไชยันต์ ไชยพร

ก่อนจะเกิดรัฐธรรมนูฉบับที่ 4 หรือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2490  เรามีรัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 คือฉบับ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 และฉบับที่ 3 คือฉบับ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489  ผู้เขียนได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า รัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 ที่ใช้อยู่ระหว่าง พ.ศ. 2475-2489 เป็นรัฐธรรมนูญที่นำไปสู่ระบอบคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร สาเหตุสำคัญที่ทำให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นรัฐธรรมนูญคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร ได้แก่

1. การเปิดให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีสิทธิ์รับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1

2. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีจำนวนเท่ากับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 ที่มาจากการเลือกตั้ง

3. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี และมีวาระอยู่ยาวตราบที่ยังบังคับใช้บทเฉพาะกาลอยู่ 

4. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ชุดแรกที่แต่งตั้งขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร

5. คณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร แต่งตั้งตัวเองและพวกพ้องซึ่งส่วนเป็นสมาชิกคณะราษฎรให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2

6. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 รับรองตัวเองให้เป็นคณะรัฐมนตรี

จาก 1-5 บรรดาสมาชิกคณะราษฎรต่างแต่งตั้งตัวเองกลับไปกลับมาหมุนเวียนกันเป็นคณะรัฐมนตรี และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เป็นระยะเวลาถึง 13 ปี จนมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ นั่นคือ ฉบับที่ 3 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489

รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ แม้จะยกเลิกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และให้มีสมาชิกพฤฒสภาขึ้นแทน แต่ก็ยังกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามีสิทธิ์ในการรับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้ง  และแม้ว่าจะกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกตั้งของประชาชน แต่รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ได้กำหนดไว้ว่า ในช่วงแรกให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ทีนี้ เรามาดูกันว่า สมาชิกพฤฒสภาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้เลือกขึ้นมาเป็นจำนวน 80 คนตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญเป็นใครและพวกใครบ้าง   และทำไมคนในสมัยนั้นถึงเรียกพฤฒสภาว่าเป็น “สภาปรีดี”

 พฤฒสภาเต็มไปด้วยคนของปรีดีจริงหรือ ?

ในการตอบข้อสงสัยข้างต้น ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาทั้งหมด 80 ท่าน เพื่อเป็นข้อมูลในการประเมินข้อน้ำหนักความน่าเชื่อถือเกี่ยวกับการตั้งฉายา “พฤฒสภา” ว่าเป็น “สภาปรีดี” โดยไล่ไปตามลำดับตัวอักษร โดยตอนที่แล้วได้กล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาไปทั้งสิ้นจำนวน 38 ท่านในทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 17 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี  4 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 5 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 12 ท่าน

ต่อไปคือ  พลตรี  ไชย  ประทีปะเสน

พลตรีไชย เป็นสมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก  [1] ได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ชั่วคราว และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 แทนแทน พ.อ. พระยาฤทธิอัคเนย์ (สละ เอมะศิริ) เมื่อวันที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2481 และในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2485 ได้รับแต่งตั้งให้เป็นเลขาธิการคณะรัฐมนตรีในคณะรัฐมนตรี คณะที่ 10 ที่มีจอมพล ป. พิบูลสงครามเป็นนายกรัฐมนตรี และต่อมาในคณะรัฐมนตรีเดียวกันนั้น ท่านได้รับแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 20 ตุลาคม พ.ศ. 2486  หลังสิ้นสุดสงครามเมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ.2488 และการเปลี่ยนแปลงรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม พลตรีไชย ประทีปะเสนต้องออกจากราชการในทุกตำแหน่ง ยกเว้นสมาชิกภาพในสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ซึ่งสิ้นสุดในเดือนพฤษภาคม 2489  มีผู้ที่เห็นว่า ท่านจะนายทหารที่สนิทชิดเชื้อกับจอมพล ป. พิบูลสงคราม และได้รับการเรียกขานว่าเป็น “เลขาฯคู่ใจหลวงพิบูลฯ”  แต่หลังรัฐประหาร 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ท่านก็มิได้รับตำแหน่งทางการเมืองใดๆ แม้หลังการรัฐประหารปี 2490 ทำให้หลวงพิบูลฯกลับมาเป็นนายกฯ พลตรี ไชย ก็ไม่ได้กลับเข้ารับราชการหรือเข้าวงการเมือง จนถึงปี 2497 สมัยนายกฯพิบูลฯ ท่านจึงกลับเข้ารับราชการไปเป็นเอกอัครราชทูตไทยประจำฝรั่งเศสจนถึงปี 2503 การที่ท่านได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกพฤฒสภา แม้ท่านจะไม่ใช่พวกรัฐบาล แสดงว่าท่านต้องเป็นที่ชอบพอของผู้แทนฯที่มาจากการเลือกตั้งด้วย  [2]

จากข้อมูลข้างต้น กล่าวได้ว่า การที่พลตรี ไชย ประทีปะเสนได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกพฤฒสภา ไม่น่ามีส่วนที่ทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี”

ต่อไปคือ                                                                     

สรุปผลล่าสุด คือ คุณช่วย  สุคนธมัต

จากข้อมูลเท่าที่หาได้ขณะนี้ พบว่า ก่อนที่ท่านจะได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภาในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2489 ในเดือนเมษายน ท่านได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาโดย เดือน บุนนาค รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษา ซึ่ง ดร. เดือน บุนนาค ถือว่าเป็นบุคคลที่มีความสนิทสนมกับปรีดี พนมยงค์ [3]ดังนั้น จึงกล่าวได้ว่า การที่คุณช่วยได้รับแต่งตั้งให้เป็นสมาชิกพฤฒสภา มีส่วนทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี”                                     

ผลล่าสุดคือ

จากที่ศึกษาภูมิหลังสมาชิกพฤฒสภาไปทั้งสิ้น 40 ท่านในทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 18 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี  4 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 6 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 12 ท่าน

[1] สมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475, https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563 ต่อมาเป็นเลชาธิการนายกรัฐมนตรี (จอมพล ป. พิบูลสงคราม)  ดู อนุสรณ์พลตรีไชย ประทีปะเสน. กรุงเทพฯ:โรงพิมพ์พระจันทร์. 2505

[2] พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา  พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา ประธานผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ สถาบันปรีดี พนมยงค์   https://pridi.or.th/th/content/2021/11/883  ; ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร ไชย ประทีปะเสน ฐานข้อมูลสถาบันพระปกเกล้า https://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=ไชย_ประทีปะเสน ; นริศ จรัสจรรยาวงศ์ 4 ทหารม้า ‘คณะราษฎร’ https://www.the101.world/2475-four-horseman/

[3] ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร เดือน บุนนาค ฐานข้อมูลสถาบันพระปกเกล้า https://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=เดือน_บุนนาค