พฤฒสภา คือ สภาปรีดี จริงหรือ ? (23)

ไชยันต์ ไชยพร

ก่อนจะเกิดรัฐธรรมนูฉบับที่ 4 หรือรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย (ฉบับชั่วคราว) พ.ศ. 2490  เรามีรัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 คือฉบับ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 และฉบับที่ 3 คือฉบับ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489  ผู้เขียนได้ชี้ให้เห็นแล้วว่า รัฐธรรมนูญฉบับที่ 2 ที่ใช้อยู่ระหว่าง พ.ศ. 2475-2489 เป็นรัฐธรรมนูญที่นำไปสู่ระบอบคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร สาเหตุสำคัญที่ทำให้รัฐธรรมนูญฉบับนี้เป็นรัฐธรรมนูญคณาธิปไตยสืบทอดอำนาจโดยคณะราษฎร ได้แก่

1. การเปิดให้สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีสิทธิ์รับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1

2. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มีจำนวนเท่ากับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 1 ที่มาจากการเลือกตั้ง

3. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี และมีวาระอยู่ยาวตราบที่ยังบังคับใช้บทเฉพาะกาลอยู่ 

4. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ชุดแรกที่แต่งตั้งขึ้นในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476 มาจากการแต่งตั้งโดยคณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร

5. คณะรัฐมนตรี คณะที่ 4 ที่มาจากการทำรัฐประหาร แต่งตั้งตัวเองและพวกพ้องซึ่งส่วนเป็นสมาชิกคณะราษฎรให้เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2

6. สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 รับรองตัวเองให้เป็นคณะรัฐมนตรี

จาก 1-5 บรรดาสมาชิกคณะราษฎรต่างแต่งตั้งตัวเองกลับไปกลับมาหมุนเวียนกันเป็นคณะรัฐมนตรี และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เป็นระยะเวลาถึง 13 ปี จนมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ นั่นคือ ฉบับที่ 3 เมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489                                                                             รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ แม้จะยกเลิกสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 และให้มีสมาชิกพฤฒสภาขึ้นแทน แต่ก็ยังกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามีสิทธิ์ในการรับรองคณะรัฐมนตรีร่วมกับสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้ง  และแม้ว่าจะกำหนดให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกตั้งของประชาชน แต่รัฐธรรมนูญฉบับที่ 3 นี้ได้กำหนดไว้ว่า ในช่วงแรกให้สมาชิกพฤฒสภามาจากการเลือกของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

ทีนี้ เรามาดูกันว่า สมาชิกพฤฒสภาที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรได้เลือกขึ้นมาเป็นจำนวน 80 คนตามที่กำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญเป็นใครและพวกใครบ้าง   และทำไมคนในสมัยนั้นถึงเรียกพฤฒสภาว่าเป็น “สภาปรีดี”      พฤฒสภาเต็มไปด้วยคนของปรีดีจริงหรือ ? 

ในการตอบข้อสงสัยข้างต้น ผู้เขียนจะขอกล่าวถึงภูมิหลังของสมาชิกพฤฒสภาทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 18 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี 4 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 6 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 12 ท่าน                                                                                        ต่อไปคือ คุณดิเรก ชัยนา

คุณดิเรก เป็นสมาชิกคณะราษฎร สายพลเรือน [1] ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชั่วคราว และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2476  คุณดิเรกถือเป็นบุคคลหนึ่งที่ปรีดี พนมยงค์ไว้วางใจสูงสุด [2]                 

ดังนั้น กล่าวได้ว่า การที่คุณดิเรกได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภา มีส่วนทำให้พฤฒสภาเป็น “สภาปรีดี”

ต่อไปคือ คุณ เดือน  บุนนาค (ศาสตราจารย์ ดร.)

คุณเดือน ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เมื่อวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2478  ท่านจบปริญญาเอกด้านกฎหมายจากมหาวิทยาลัยปารีส  เดือนพฤษภาคม พ.ศ.  2473 ขณะที่มีอายุเพียง 25 ปี เป็นนักเรียนนอกที่ไม่ได้ร่วมในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ปี 2475 แต่หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองฯแล้วได้ถูกดึงตัวไปทำงานปรับปรุงกรมร่างกฎหมาย  ย้ายมาทำงานที่คณะกรรมการร่างกฎหมาย สำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรีอยู่ประมาณสองปีได้ขึ้นเป็นเลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา ในวันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ.  2478 และดำรงตำแหน่งอยู่นานถึง 10 ปี ครั้นมีการตั้งมหาวิทยาลัยวิชาธรรมศาสตร์และการเมืองขึ้นมาโดยเปิดเรียนตอนต้นปี พ.ศ.  2477 ได้มาช่วยงานผู้ประศาสน์การ ดร.ปรีดี พนมยงค์ และได้รับความไว้วางใจให้เป็นเลขาธิการคนแรกของมหาวิทยาลัย โดยได้ช่วยเป็นผู้บรรยายมาตั้งแต่เริ่มตั้งมหาวิทยาลัย [3] ถือว่า ท่านเป็นบุคคลที่ใกล้ชิดและเป็นที่ไว้วางใจของปรีดี พนมยงค์ [4]                                                         ดังนั้น จึงกล่าวได้ว่า การที่ท่านได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกพฤฒสภา มีส่วนทำให้พฤฒภาเป็น “สภาปรีดี”                                                                                                      ผลล่าสุดคือ

จากที่ศึกษาภูมิหลังสมาชิกพฤฒสภาไปทั้งสิ้น 42 ท่านในทั้งหมด 80 ท่าน พบว่า มีสมาชิกที่จัดได้ว่าเป็นพวกปรีดี 20 ท่าน มีแนวโน้มที่จะสนับสนุนปรีดี  4 ท่าน ไม่ใช่พวกปรีดี 6 ท่าน ไม่สามารถจัดได้ว่าเป็นฝ่ายใดแน่ 12 ท่าน

นายพันตำรวจโท  ชั้น  รัศมิทัต  */**

พันตำรวจโทชั้น รัศมิทัต เป็นสมาชิกคณะราษฎร สายพลเรือน [5] และเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรชั่วคราว และได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เมื่อวันที่ 13 สิงหาคม พ.ศ. 2478 แทนหม่อมหลวงอุดม สนิทวงศ์ ผู้ซึ่งเป็นสมาชิกคณะราษฎร สายพลเรือนเช่นกัน           

ร้อยโท เชย  กลัญชัย * 

ร้อยโทเชย เป็นสมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก [6] ได้รับแต่งตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรประเภทที่ 2 เมื่อวันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2487 แทนแทน นายวณิช  ปานะนนท์  ต่อมา ร้อยโทเชยได้ลาออกเมื่อวันที่ 2 กันยายน พ.ศ. 2488

1.นายเฉลียว  ปทุมรส */**  

2.พันเอก  หลวงชาญสงคราม  (กฤษณ  ชาลีจันทร์)  */**

3.พันเอก ช่วง  เชวงศักดิ์สงคราม  */**   

4.หลวงชำนาญนิติเกษตร์  (อุทัย  แสงมณี) */**   

 5.นายพันตำรวจโท  ชั้น  รัศมิทัต  */**    

6.นายชาญ  บุนนาค **

7.นายชุณฑ์  ปิณฑานนท์ */**   

8.พลตรี  ไชย  ประทีปะเสน */**

9.นายช่วย  สุคนธมัต    

10.ร้อยโท เชย  กลัญชัย *

11.นายดิเรก  ชัยนาม */**          

12.นายเดือน  บุนนาค  */**

13.พลเรือตรี ถวัลย์  ธำรงนาวาสวัสดิ์  */**

14.เรือเอก ทิพย์  ประสานสุข */**

15.นายทองม้วน  สถิรบุตร          

16.พันเอก ทวน  วิชัยขัทคะ */**

17.พันเอก เทศ  กิตติรัต  (หลวงโยธาณัติการ)  */** 

18.ร้อยตรี  เที่ยง  เฉลิมศักดิ์ *

19.นายเธียรไท  อภิชาตบุตร์

20.พระยานิติศาสตร์ไพศาลย์  (วัน  จามรมาน) */**

21.นายบรรจง  ศรีจรูญ */**

22.นายประเสริฐ  ศรีจรูญ  */**    

23.นายปราโมทย์  พึ่งสุนทร */**         

24.เรือเอก ประเสริฐ  สุขสมัย */**

25.พลตรี  ปลด  ปลดปรปักษ์  พิบูลภานุวัธน์ */**   

26.พลโท ประจน  มหาดิลก  ประจนปัจจนึก **

27.พลตรี  ประยูร  ภมรมนตรี */**       

28.นายผูก  ปาลธรรมี                   

29.พลโท มังกร  พรหมโยธี */**

30.พระยามานวราชเสวี  **         

31.พันเอก หม่อมราชวงศ์ลาภ  หัสดินทร์  **   

32.นายเล้ง  ศรีสมวงศ์  */*

33.นายวิจิตร  ลุลิตานนท **         

34.นายวิลาส  โอสถานนท์ */**

35.ร้อยเอก วิมล  วิมลสรกิจ */**              

36.เรือเอก วัน  รุยาพร */**

37.ร้อยโท  วิริยะ  วิริยะเหิรหาว     

38.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรรณไวทยากร 

39.พลตรี เศียร  สู่ศิลป์ */**         

40.นายสิริ  ชาตินันทน์ */**

41.นายสงวน  จูฑะเตมีย์ */**      

42.พระสุธรรมวินิจฉัย  (ชม  วณิกเกียรติ) **

43.พันตรี  สมาน  เทพหัสดิน  ณ  อยุธยา */**       

44.นายสนิท  เจริญรัฐ

45.นายสุรินทร์  ชิโนทัย  */**       

46.พันตรี  สเหวก  นิรันดร */**

47.พันโท พระอภัยพลรบ  (ชลอ  อินทรัมพรรย์)    

48.นายเอก  สุพโปฎก */**

49.หลวงอรรถกัลยาณวินิจ  (เอื้อน  ยุกตะนันทน์) 

50.นายปรีดี  พนมยงค์  */**

[1] สมาชิกคณะราษฎร สายพลเรือน,  ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475,  https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563

[2] “หนึ่งในจำนวน 2 คนของบรรดาผู้นำองค์การใต้ดินภายในประเทศที่ได้รับความไว้วางใจสูงสุดในทุกด้านจากนายปรีดี พนมยงค์ คงเป็นใครอื่นไปมิได้ นอกเสียจากนายทวี บุณยเกตุ และนายดิเรก ชัยนาม ซึ่งนายปรีดีเองก็ได้ให้ความไว้วางใจทั้งสองท่านเสมือนเป็น ‘มือขวา-มือซ้าย’” กษิดิศ พรมรัตน์ ดิเรก ชัยนาม : นักการทูตคนสนิทของปรีดี พนมยงค์ ผู้ถือหลักว่า “สำคัญที่เกียรติ” ฐานข้อมูลสถาบันพระปกเกล้า https://pridi.or.th/th/content/2020/08/365

[3] ศาสตราจารย์พิเศษ นรนิติ เศรษฐบุตร เดือน บุนนาค ฐานข้อมูลสถาบันพระปกเกล้า

http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=เดือน_บุนนาค

[4] ข้าพเจ้ารู้จักท่านปรีดี พนมยงค์ ฐานข้อมูลสถาบันพระปกเกล้า https://pridi.or.th/th/content/2024/09/2123

[5] สมาชิกคณะราษฎร สายพลเรือน,  ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475,  https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563

[6] สมาชิกคณะราษฎร สายทหารบก,  ประเสริฐ ปัทมะสุคนธ์, “คณะราษฎร” ผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนายน 2475,  https://pridi.or.th/th/content/2023/06/1563   ต่อมาเป็นสมาชิกพฤฒสภา