กระแทกความสัมพันธ์รัสเซีย-ญี่ปุ่น

นอกจากการออกจากการเจรจาสันติภาพแล้ว รัสเซียจะยุติการเดินทางโดยไม่ต้องขอวีซ่าไปยังหมู่เกาะที่รัสเซียควบคุม ซึ่งเรียกว่า Northern Territories หรือ “ดินแดนทางเหนือ” ของโตเกียว และ “หมู่เกาะคูริล” ของรัสเซีย

ข้อพิพาทหมู่เกาะคูริล หรือที่รู้จักกันในญี่ปุ่นว่าพิพาทดินแดนทางเหนือ เป็นความขัดแย้งระหว่างญี่ปุ่นกับรัสเซียและชาวไอนุบางกลุ่มว่าด้วยอำนาจอธิปไตยของ 4 เกาะคูริลที่อยู่ทางใต้สุด

หมู่เกาะคูริลเป็นหมู่เกาะที่ทอดยาวระหว่างเกาะฮอกไกโดทางตอนใต้สุดของญี่ปุ่นและคาบสมุทรคัมชัตกาของรัสเซียทางตอนเหนือสุด

รัสเซียยังวางแผนที่จะถอนตัวจากการพูดจาหารือเกี่ยวกับกิจกรรมทางเศรษฐกิจร่วมกันในหมู่เกาะเหล่านี้  และเลิกคุยกันเรื่องขยายสถานะของญี่ปุ่นในฐานะหุ้นส่วนใน กรอบความร่วมมือทางเศรษฐกิจในทะเลดำ

ถ้อยแถลงของกระทรวงกล่าวโทษนโยบาย ต่อต้านรัสเซีย ของญี่ปุ่น ที่ทำให้ความสัมพันธ์ทวิภาคีแย่ลง

นายกรัฐมนตรีฟุมิโอะ คิชิดะ ของญี่ปุ่นกล่าวในการประชุมคณะกรรมการงบประมาณในสภาสูงของรัฐสภาว่า การประกาศของมอสโก “ไม่ยุติธรรมอย่างยิ่งและยอมรับไม่ได้อย่างยิ่งยวด ญี่ปุ่นจะประท้วงอย่างแข็งขัน”

“แม้ว่าสถานการณ์จะเกิดจากการบุกรุกยูเครนและรัสเซีย พยายามที่จะเปลี่ยนให้เป็นความขัดแย้งในความสัมพันธ์ญี่ปุ่น-รัสเซีย เราไม่สามารถยอมรับได้” คิชิดะกล่าว

พร้อมเสริมว่าญี่ปุ่นจะเดินหน้านโยบายการคว่ำบาตรและการดำเนินการเรื่องอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องอย่างเฉียบขาดต่อไป โดยอ้างว่าญี่ปุ่นจะต้องเป็นส่วนหนึ่งของ “ความร่วมมือกับประชาคมระหว่างประเทศอย่างต่อเนื่อง”

นายกฯ ญี่ปุ่นเน้นว่า จุดยืนพื้นฐานของญี่ปุ่น ในการแก้ไขปัญหาดินแดนกับรัสเซียและการสรุปสนธิสัญญาสันติภาพ "ไม่มีการเปลี่ยนแปลง"

ย้อนกลับไปในประวัติศาสตร์ ภายใต้ถ้อยแถลงร่วมในปี 1956 สหภาพโซเวียตตกลงที่จะมอบเกาะ 2 เกาะที่เรียกว่าฮาโบไมและชิโกตันในญี่ปุ่น “เมื่อทั้ง 2 ประเทศได้ลงนามในสนธิสัญญาสันติภาพ” ซึ่งถึงวันนี้ก็ยังไม่เกิดขึ้นแต่อย่างใด 

การประกาศของมอสโกแทบจะไม่สร้างความแตกต่าง เนื่องจากการเจรจาระหว่างญี่ปุ่นและรัสเซียในช่วงหลายปีที่ผ่านมาไม่ได้ให้ผลลัพธ์ที่จับต้องได้แต่อย่างใด            

ความสัมพันธ์ญี่ปุ่น-รัสเซียเป็นจุดหมุดหมายสำคัญของการทูตของโตเกียว มีความหมายไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าความสัมพันธ์ระหว่างญี่ปุ่นกับจีน

แรกๆ ก็พอจะมีบ้างระหว่างดำรงตำแหน่งของนายกรัฐมนตรีชินโซะ อาเบะ

เขาประกาศว่าที่ดินแดนทางเหนือกลับมาเป็นของญี่ปุ่นอย่างเป็นทางการจะเป็น "จุดสุดยอดของการทูตหลังสงครามของญี่ปุ่น"

อาเบะจัดประชุมสุดยอดกับปูตินมากกว่า 20 ครั้งขณะดำรงตำแหน่ง และกล่าวในการให้สัมภาษณ์ในปี 2020 หลังจากก้าวลงจากตำแหน่งว่า "ได้รับการยอมรับร่วมกันว่าในที่สุดเราก็เข้าใกล้การเจรจาเกี่ยวกับเนื้อหาของสนธิสัญญาสันติภาพ"

ปูตินและอาเบะตกลงที่จะ ตั้งเป้าหมายร่วมกันเพื่อหาทางแก้ปัญหาร่วมกันที่ยอมรับได้ทั้ง 2 ฝ่าย ในประเด็นเรื่องดินแดนที่เป็นปัญหาคาราคาซังมาหลายยุคหลายสมัย

ขณะเดียวกันก็ตกลงที่จะจัดตั้ง "ระบบพิเศษ" สำหรับกิจกรรมทางเศรษฐกิจร่วมกันของญี่ปุ่นและรัสเซียบนเกาะต่างๆ ที่จะสอดคล้องกับกฎหมายของทั้ง 2 ประเทศ

ภายใต้กรอบข้อเสนอเหล่านี้ ทั้ง 2 ประเทศก็จะเดินหน้าแสวงหาความร่วมมือ ร่วมหารือถึง 5 โครงการ รวมถึงการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำทางทะเลและการท่องเที่ยว แต่เพราะความระแวงคลางแคลงที่มีต่อกันอย่างฝังลึก การเจรจาก็ไม่คืบหน้าไปไหน

พอลงรายละเอียดว่าจะทำกันอย่างไรก็เจอกับอุปสรรคมาตลอด พออาเบะลงจากตำแหน่งก็เกิดอาการหยุดชะงักทันที ประกอบกับเกิดการระบาดใหญ่ของโคโรนาไวรัสก็ยิ่งเป็นข้ออ้างที่จะไม่เดินหน้าในเรื่องต่างๆ เหล่านี้

ฝ่ายรัสเซียก็มีประเด็นภายในของตน การเจรจาอย่างมีรูปธรรมต้องหยุดชะงัก เพราะในช่วงเดียวกันนั้นก็มีการแก้ไขรัฐธรรมนูญของรัสเซียในเดือนกรกฎาคม 2020 

และหนึ่งในมาตรที่ได้รับการแก้ไขก็คือการห้ามการเปลี่ยนแปลงอาณาเขตของประเทศ เท่ากับเป็นการปิดทางการทำความตกลงกันอย่างเป็นเรื่องเป็นราว

และพอเกิดสงครามยูเครน ทุกเรื่องที่เกี่ยวกับการพูดจาระหว่าง 2 ประเทศนี้ก็มีอันพังทลายต่อหน้าต่อตา.