บทบาทของ ‘ทหารรับจ้าง’ ในสงครามยูเครน

ที่ไหนมีการสู้รบ ที่นั่นจะเห็นกิจกรรมของกลุ่มนี้

ไม่ว่าจะเป็นซีเรียหรืออีกหลายประเทศในทวีปแอฟริกา และยูเครนในอดีตกับวันนี้

กลุ่มนี้เป็นข่าวมาแล้วไม่น้อยกว่า 8 ปีหรือนานกว่านั้น ต่างกันตรงที่ว่าแต่ก่อนนี้จะเป็นข่าว “ทางลับ” แต่วันนี้กลายเป็นข่าว “ทางเปิด” มากขึ้น

เป็นกลุ่มที่ถูกกล่าวหาบ่อยๆ ว่าไปโยงกับเรื่องที่ถูกกล่าวหาว่าสุ่มเสี่ยงจะเข้าข่ายอาชญากรรมสงครามและละเมิดสิทธิมนุษยชน

บีบีซีของอังกฤษย้อนกลับไปหาจุดก่อเกิดของกลุ่ม “นักรบรับจ้าง” โดยโยงไปถึง ดมิทรี อูตคิน อดีตเจ้าหน้าที่กองทัพรัสเซียวัย 51 ปี ทหารผ่านศึกสงครามเชเชน เป็นอดีตเจ้าหน้าที่กองกำลังพิเศษ มียศพันโทสังกัดหน่วยข่าวกรองทางทหารของรัสเซีย หรือ GRU

ว่ากันว่ากลุ่ม Wagner เริ่มลงมือทำงานช่วงที่รัสเซียผนวกไครเมียเข้าเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซียเมื่อปี 2014

นักข่าวบีบีซีบอกว่าแหล่งข่าวที่รู้เรื่องนี้ดีเชื่อว่า ทหารรับจ้างกลุ่มนี้อาจเป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มนักรบนิรนามที่ถูกขนานนามว่า Little Green Men หรือ 'ชายชุดเขียวตัวเล็ก' ที่เข้ามายึดครองภูมิภาคนี้ในช่วงปฏิบัติการครั้งนั้น

จากนั้นก็ดูเหมือนว่ากลุ่มนี้แยกมาประมาณ 1,000 คนที่เข้าร่วมรบกับกลุ่มติดอาวุธที่สนับสนุนรัสเซียเพื่อควบคุมภูมิภาคโดเนตสค์และลูฮันสค์

อันเป็นสองแคว้นที่ประกาศแยกดินแดนออกจากรัฐบาลกลางยูเครนและได้รับการสนับสนุนจากรัสเซีย

แต่ความสำคัญอยู่ที่ความสัมพันธ์ระหว่างกองทัพรัสเซียกับกลุ่มทหารรับจ้างนี้ต้องมีลักษณะพิเศษ

เพราะโดยทางการและว่ากันด้วยกฎหมายแล้ว ทหารรับจ้างเป็นสิ่งผิดกฎหมายของกองทัพรัสเซีย

แต่กลุ่ม Wagner แยกตัวเองออกมา มีศักยภาพและความสามารถในปฏิบัติการในต่างประเทศได้ โดยที่รัฐบาลรัสเซียสามารถยืนยันว่ากลุ่มนี้ไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรกับทางการของรัสเซียแต่ประการใด

ศัพท์ทางการเมืองและทหารของโลกตะวันตกเรียกมันว่าต้องมี deniability

แปลว่าหากถูกจับได้ด้วยเหตุใดก็ตาม รัฐบาลนั้นๆ ต้องสามารถปฏิเสธความเกี่ยวโยงอย่างเป็นทางการได้อย่างแน่ชัดโดยเฉพาะในแง่ของกฎหมาย

ส่วนเรื่องการเงินจะมาจากแหล่งใดนั้น เป็นความลับที่รู้กันไปทั่ว นั่นคือ ต้องเป็นสิ่งที่คนไทยรู้จักดีในนามของ “งบราชการลับ” หรือ “งบกลาง” ที่ไม่ต้องแจงรายละเอียดใดๆ ต่อสาธารณะนั่นเอง

บีบีซีบอกว่า ศูนย์ฝึกของ Wagner อยู่ในเมืองโมลกิโน (Molkino) ทางตอนใต้ของรัสเซีย ซึ่งไม่ไกลจากฐานทัพกองทัพของรัสเซียมากนัก

และบีบีซียังอ้างแหล่งข่าวด้วยว่ากลุ่ม Wagner มีความเชื่อมโยงกับ Yevgeny Prigozhin เยฟเกนี พรีโกชิน คนสนิทของประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน ด้วย

นายพรีโกชินคนนี้มีสมญาว่าเป็น "เชฟของปูติน"

เพราะเขาเติบใหญ่จากการเป็นเจ้าของภัตตาคารและผู้บริหารกิจกรรมงานจัดเลี้ยงให้กับรัฐบาลรัสเซีย

ในช่วงสี่ปีที่ผ่านมา สหรัฐฯ ได้พยายามจับตัวเขาแต่ก็ได้เพียงเป็นหนึ่งในผู้ถูกคว่ำบาตรจากมาตรการของสหรัฐฯ ในกรณีสงครามยูเครนเท่านั้น

ในปี 2018 สหรัฐฯ ได้ออกหมายจับ Prigozhin ในข้อหา "สมรู้ร่วมคิดที่จะฉ้อโกงสหรัฐอเมริกา"

โดยกล่าวหาว่าเขาพยายามระดมทุนจากหน่วยงานวิจัยทางอินเทอร์เน็ต

และมีส่วน "กำกับดูแลและอนุมัติ" การแทรกแซงอย่างกว้างขวางในระบบการเมืองของสหรัฐฯ ซึ่งรวมถึงในการเลือกตั้งประธานาธิบดีปี 2016

ปีที่แล้ว FBI ใส่ชื่อ Prigozhin อยู่ในรายชื่อ “ประกาศจับ” คนต้นๆ โดยเสนอเงิน 250,000 เหรียญฯสำหรับใครก็ตามที่มีเบาะแสที่จะนำไปสู่การจับกุมเขาได้

Prigozhin กลับมาได้รับความสนใจอีกครั้งในสงครามยูเครนเพื่อแผนบุกยูเครนของรัสเซียไม่เป็นไปตามแผนเดิม

ฝ่ายสหรัฐฯ และอังกฤษอ้างว่ารัสเซียกำลังพยายามระดมนักรบรับจ้างกลุ่ม Wagner Group มากู้สถานการณ์สู้รบอีกครั้งหนึ่ง

เมื่อวันที่ 6 มีนาคม ยูเครนประกาศว่ามีผู้สนใจจะมาช่วยรบประมาณ 20,000 คนจาก 50 ประเทศ

เป็นส่วนหนึ่งของหน่วยป้องกันดินแดนแห่งยูเครนที่จัดตั้งขึ้นใหม่

ไม่กี่วันต่อมา เซอร์เกย์ ชอยกู รัฐมนตรีกระทรวงกลาโหมของรัสเซียก็ออกข่าวว่า มีนักรบประมาณ 16,000 คนจากตะวันออกกลางสมัครสู้รบเพื่อรัสเซีย

ปูตินพูดในที่ประชุมกับระดับนำทางด้านความมั่นคงของเขาว่า

 “ฝ่ายยูเครนและโลกตะวันตกไม่ได้ปิดบังว่ามีทหารรับจ้างจากทั่วโลกถูกส่งไปยังยูเครน ด้วยเหตุนี้ถ้าคุณเห็นว่ามีคนเต็มใจมาเป็นอาสาสมัคร โดยเฉพาะอย่างยิ่งไม่ใช่เพื่อเงิน และช่วยเหลือชาวดอนบาส เราต้องพบพวกเขาครึ่งทางและช่วยเหลือพวกเขาเคลื่อนย้ายไปยังเขตการต่อสู้ให้ได้เช่นกัน”

รายงานที่เผยแพร่โดย Soufan Center ซึ่งเป็นกลุ่มวิจัยด้านความปลอดภัยระดับโลกที่ไม่แสวงหากำไรบอกว่า

 “สนามรบในยูเครนมีความสลับซับซ้อนอย่างไม่น่าเชื่อ โดยมีกลุ่มผู้แสดงที่ไม่ใช่รัฐที่มีความรุนแรง-ผู้รับเหมาทหารเอกชน, นักสู้ต่างชาติ, อาสาสมัคร, ทหารรับจ้าง, พวกหัวรุนแรง และกลุ่มก่อการร้าย-ทั้งหมดมารวมกันที่นี่กันเลยทีเดียว”

ในภาษาสงคราม อาสาสมัครที่เข้าร่วมกองกำลังกบฏหรืออาสาสมัครมักถูกเรียกว่า "นักสู้ต่างชาติ"

ในขณะที่ “ทหารรับจ้าง” ก็คือนักรบที่ว่าจ้างโดยรัฐและต่อสู้เพื่อผลกำไรหรือผลประโยชน์ส่วนตัว

จะโดยเปิดเผยหรือไม่ก็ตาม

สหรัฐฯ และสหประชาชาติถือว่ามีทหารหลายหมื่นคนที่เข้าร่วมกลุ่มไอเอสในซีเรียและอิรัก ซึ่งเป็นกลุ่มก่อการร้ายต่างชาติ ไม่ใช่ “ทหารรับจ้าง”

ส่วนกระทรวงกลาโหมของรัสเซียเรียกชาวต่างชาติที่ถูกจับในกองทหารระหว่างประเทศของยูเครนว่าเป็น “ทหารรับจ้าง”

ซึ่งไม่มีสิทธิ์ได้รับการคุ้มครองในฐานะเชลยศึกภายใต้อนุสัญญาเจนีวา

ดังนั้นกลุ่ม Wagner จึงเป็นเพียงหนึ่งในปริศนาใหญ่ของสงครามยูเครนครั้งนี้...เพราะมีตัวละครหน้าตาแปลกๆ และมีบทบาทประหลาดๆ ที่ไม่เคยพบเห็นในสนามรบก่อนหน้านี้มากมายกันเลยทีเดียว.