การทูตเชิงรุกให้ไทย กลับอยู่จอเรดาร์โลก

เพราะโลกวันนี้เข้าสู่สภาพถูกเขย่าอย่างแรงด้วยเทคโนโลยีและปัจจัยใหม่ ๆ ที่แม้เมื่อไม่กี่ปีก่อนหน้านี้ก็ทำนายไม่ถูก

คุณปรานปรีย์ “มอบนโยบาย” ให้กับเอกอัครราชทูตและกงสุลใหญ่ของไทยจากทั่วโลกเมื่อสัปดาห์ก่อนด้วยการนำเสนอแนวทางวิเคราะห์และแนวปฏิบัติของ “การทูตเชิงรุกในโลกหลายขั้ว” หลายประเทศที่น่าสนใจ

คุณปรานปรีย์บอกว่าการประชุมครั้งนี้มีความสำคัญยิ่งเนื่องจากถูกจัดขึ้นท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของบริบทโลก ซึ่งมีโจทย์สำคัญของการทูตของไทยคือ 

ไทยควรจะวางตำแหน่ง (positioning) เพื่อรับมือกับการเปลี่ยนแปลงและจะแสวงหาโอกาส รวมทั้งบริหารจัดการผลประโยชน์ภายในและภายนอกประเทศได้อย่างไร

รัฐมนตรีต่างประเทศบอกว่าการต่างประเทศไทยวันนี้จะทำแบบเดิม ๆ ไม่ได้อีกต่อไป

นั่นคือจะคิดและทำแบบ business as usualไม่ได้แล้ว

ต้องเป็น “เชิงรุก” อย่างเดียว

นั่นคือต้องไม่รอให้เกิดเรื่องเสียก่อนแล้วค่อยมีปฏิกิริยาตอบสนอง

แต่น่าจะเป็นการพยายามคาดการณ์ล่วงหน้าว่าจะเกิดอะไรขึ้นและลงมือทำเพื่อรับกับสถานการณ์นั้น ๆ ได้

หรือไม่ก็ป้องกันเหตุอันมีผลกระทบต่อผลประโยชน์ของไทยล่วงหน้า

อีกทั้งต้องสามารถตอบโจทย์และตอบสนองผลประโยชน์ของประเทศและของคนไทยให้เป็นที่ประจักษ์และเป็นรูปธรรมและสามารถจับต้องได้

เป็นที่มาของ “การทูตเศรษฐกิจเชิงรุก” ซึ่งจะเป็นเครื่องมือสำคัญของการดำเนินนโยบายของรัฐบาลที่เน้นการเติบโตทางเศรษฐกิจ

และสร้างความกินดีอยู่ดีให้กับประชำชนและขับเคลื่อนประเทศไปข้างหน้า 

และต้องเน้นว่าประชาชนคนไทยต้องมีส่วนร่วมและให้การสนับสนุนการดำเนินนโยบายการต่างประเทศของกระทรวงฯ

ข้อนี้คือความท้าทายสำหรับคนในกระทรวงที่ต้องตอบโจทย์ให้ได้ว่าจะทำให้ “ประชาชนมีส่วนร่วม” ในการดำเนินนโยบายต่างประเทศได้อย่างไร

ที่บอกว่าเป็นความท้ายทายใหม่เพราะในบริบทภายในประเทศ ประชาชนมีความตื่นตัวและสนใจการต่างประเทศมากขึ้น ทำให้การทำงานของท่านทูตและท่านกงสุลใหญ่ ต้องมีความรวดเร็วและคล่องตัวมากยิ่งขึ้น 

คุณปรานปรีย์บอกว่ามีความเชื่อในความเป็นมืออาชีพของทูตและกงสุลใหญ่ในการปรับตัวให้ทันกับการทูตยุคใหม่

ว่าแล้ว รัฐมนตรีต่างประเทศก็วิเคราะห์ให้ฟังถึงความเปลี่ยนแปลงของบริบทโลก 

1. โลกที่มีควำมแตกแยก (fragmented) และแบ่งขั้ว (polarization) ทั้งในด้านภูมิรัฐศาสตร์

(geopolitics) ภูมิเศรษฐศาสตร์ (geo-economics) และเทคโนโลยี(geo-technology) มีการเผชิญหน้า

(confrontation) และการแข่งขัน (competition) มีการแยกตัว (decoupling) ทางเศรษฐกิจ และการปรับเปลี่ยนโครงสร้างห่วงโซ่อุปทาน(realignment of supply chain)

2. การเมืองระหว่างประเทศมีลักษณะหลายขั้วอำนาจโดยมีจีนและสหรัฐฯ เป็นมหาอำนาจหลัก

ในการแข่งขันเชิงยุทธศาสตร์ซึ่งไทยต้องถูกกดดันให้เลือกขั้ว ในขณะที่มีประเทศอำนาจขนาดกลาง

โดยเฉพาะในภูมิภาคอินโด-แปซิฟิก เช่น อินเดีย รัสเซีย ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ และออสเตรเลีย ซึ่งเป็นผู้เล่นที่ขึ้นมาเป็นตัวแปรสำคัญ

3. ในบริบทของโลกหลายขั้วอำนาจนี้ระบบพหุภาคีนิยม (multilateralism) ซึ่งเดิมมีสหรัฐฯ และ

ประเทศตะวันตกเป็นผู้กำหนดระเบียบและกติกำโลก รวมทั้งสถาบันต่าง ๆ ที่ถูกก่อตั้งขึ้น กำลังถูกท้าทายและอยู่ในสภาวะถดถอย

4. สิ่งที่เกิดขึ้นใหม่คือความเป็นภูมิภาคนิยม (regionalism) และกำรรวมกลุ่มความร่วมมือจนาดเล็ก  

(minilateralism) ของประเทศที่มีแนวคิดที่สอดคล้องกัน เช่น G20, Global South, BRICS, GCC, 

QUAD 

นอกจากนี้ ยังมีกำรรวมกลุ่มที่ไทยเป็นผู้ริเริ่ม เช่น ACD, BIMSTEC และ ACMECS ซึ่งไทยต้องมีบทบาทในการขับเคลื่อนความร่วมมือให้มากยิ่งขึ้น

5. ในโลกหลายขั้วอำนาจ เทคโนโลยีถือเป็นหัวใจสำคัญของอำนาจรัฐและการพัฒนาซึ่งกระทบความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ โดยเฉพาะการเปลี่ยนผ่านไปสู่digital economy และ green economy

รวมถึงความท้าทายของเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) นั่นหมายถึงทั้ง “โอกาส” และ “ความท้าทาย” สำหรับประเทศไทย

หากปรับตัวไม่ทัน ไทยก็จะถูกทิ้งไว้ข้างหลัง ซึ่งจะมีผลกระทบต่อทั้งเศรษฐกิจ, การเมือง, สังคมและความมั่นคงของประเทศอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

(พรุ่งนี้: ตำแหน่งของไทยในเวทีโลกอยู่ตรงไหน?)