มนุษย์ 9 ชีวิต...(ตอน 2)

แต่ Trump ไม่ได้อยู่เหนือแวดวงการเมืองสหรัฐเหมือนคุณทักษิณในไทย แวดวงการเมืองในสหรัฐน่าจะครอบงำ หรือครอบคลุมยากกว่านี้ เอาเข้าจริง ถ้า Jeff Bezos หรือ Bill Gates เล่นการเมือง เขาจะยิ่งใหญ่กว่าพรรค (ที่เขาสังกัด) ได้เหรอ? ผมว่าไม่ได้ เพราะระบบพรรคเขายิ่งใหญ่กว่า และสังคมไม่ยอม ผมจึงแปลกใจว่า ทำไม Trump  ยิ่งใหญ่กว่าพรรคได้ เขาไม่ได้เป็นนักธุรกิจอภิมหาเศรษฐีระดับ Bezos กับ Gates เขาไม่ได้รวยกว่าผู้บริจาคหรือผู้สนับสนุนพรรค เท่าไรนัก และเขาไม่ได้ทำความดีงามอะไรให้กับพรรคในช่วงเป็นประธานาธิบดีขนาดให้คนบูชาได้ แล้วทำไมครับ? ทำไมเขาสามารถกลับมาเป็นตัวแทนพรรคในการชิงตำแหน่งประธานาธิบดีอีกรอบ? ผมงง

ถ้าปรึกษาและถาม 10 คนก็คงจะได้ 10 คำตอบ แต่ละคำตอบนั้นถูกหมด ไม่มีใครผิดครับ และผมก็ไม่มีคำตอบเหมือนกัน แต่ผมจะกระตุ้นข้อคิดพวกเราจากบทความนักรัฐศาสตร์ 2 ท่าน Daniel Schlozman กับ Sam Rosenfeld ที่เขียนหนังสือเรื่อง The Hollow Parties ในหนังสือเล่มนี้ไม่ได้พูดถึงกรณี Trump โดยตรง (เหมือนที่ผมตั้งคำถาม) แต่เขาอธิบายเหตุปัจจัยที่ทำให้เข้าข่ายคำถามผม

Schlozman กับ Rosenfeld วิเคราะห์ว่า ในช่วง 20-30 ปีที่ผ่านมา ความเป็นพรรคในสหรัฐ (Democrat กับ Republican) ค่อยๆ อ่อนแอลง จากที่เคยเป็น เครื่องจักรแห่งอำนาจที่ครอบคลุมแวดวงการเมือง เปลี่ยนมาเป็น เสือกระดาษ เพราะอำนาจไม่ได้อยู่ในพรรคเเล้ว อำนาจไปอยู่ที่ผู้สนับสนุน คณะกรรมการ PACS (Political Action Committees) กลุ่ม Lobbyist (ตามประเด็น) และสื่อ

สมัยก่อน ระบบ 2 พรรค (Republicans กับ Democrats) สามารถควบคุมสมาชิกพรรคได้ด้วยระบบ คณะกรรมการของพรรคมีอำนาจชี้เป็นชี้ตายว่าผู้สมัครหรือสมาชิกคนไหนจะได้งบหาเสียงเท่าไหร่อย่างไร กรรมการบริหารพรรคสามารถทำให้ผู้สมัครคนนี้ เด่นกว่าคนนั้นได้อย่างง่ายดาย เพราะเขาควบคุมงบประมาณ ควบคุมนโยบาย และควบคุมทิศทางของพรรค ส่วนกระบวนการของพรรคในท้องถิ่นที่เปรียบเสมือนเครื่องจักร ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มสหภาพ สาขาพรรค กลุ่มภาคประชาชนที่อยู่ในเครือข่ายและมีความจงรักภักดีต่อพรรค ทุกคนล้วนแต่ทำงานไปในทิศทางเดียวกัน คือทำเพื่อพรรค และทำให้พรรคเดินหน้าต่อไป ดังนั้นใครจะเป็นผู้สมัคร (ระดับอะไรก็แล้วแต่) จะต้องมีแรงสนับสนุนจากหลายส่วนในพรรค

ถ้าจะว่าไปแล้ว อำนาจภายในพรรคคล้ายๆ กับระบบคอมมิวนิสต์ ที่มีคณะกรรมการกลาง มีอำนาจ (เกือบ) เบ็ดเสร็จ เงินบริจาคเข้าพรรค และคณะกรรมการกลางเป็นผู้มีอำนาจกระจายเม็ดเงินนั้นออกไป จะเรียกว่าตามใจชอบก็ไม่เชิง แต่ขอเรียกว่า ตามดุลพินิจตัวเองดีกว่า ดังนั้นอำนาจภายในพรรคเป็นอำนาจเบ็ดเสร็จ และยิ่งใหญ่ โดยไม่ค่อยมีส่วนร่วมจากเสียงนอกพรรคเท่าไหร่นัก

แต่โลกหมุนไปเรื่อยๆ และวันเวลาเปลี่ยนตามโลก ผู้มีสิทธิเลือกตั้งเริ่มออกมาแสดงความอึดอัดที่ไม่มีอำนาจตัดสินอะไรในการคัดเลือกผู้สมัคร เหมือนว่าต้องก้มหน้า และก้มหัวลงคะแนนให้กับผู้สมัครที่พรรคยัดส่งให้ เขาโวยว่าควรมีส่วนร่วมมากกว่านี้ เลยเป็นที่มาของระบบ Primary

ระบบ Primary ทำให้อำนาจเบ็ดเสร็จดั้งเดิมที่สาขาพรรคมีในการคัดเลือกผู้สมัคร ลดลงวูบเลยครับ เพราะสิ่งที่มาควบคู่กับ Primary ในแต่ละเขตก็คือความสนใจของสื่อ และการทำข่าว ถือว่า เป็นการสร้างระบบตรวจสอบในตัว ที่บังคับให้พรรคต้องเปิดเผยและเป็นพรรคที่โปร่งใสมากกว่าที่เคยเป็นเมื่อก่อน ที่ผู้ใหญ่ในพรรคไม่กี่คนมีอำนาจเลือกผู้สมัคร โดยไม่ต้องโปร่งใสกับใคร และไม่มีใครตรวจสอบได้ พอมีระบบ Primary และสื่อเข้ามาสนใจ ขั้วอำนาจเดิมต้องค่อยๆ หายไป

พอระบบการเมืองเข้าสู่ยุคโปร่งใสมากขึ้น ผ่านสายตาสื่อนั้น บทบาทของกลุ่ม นักเคลื่อนไหวประเด็นต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นกลุ่ม Lobbyist หรือนักเคลื่อนไหวโดยทั่วไป เริ่มมีบทบาท เริ่มหาที่ยืน และเริ่มมีอำนาจมากขึ้น ที่ผู้สมัครต้องใส่ใจเพื่อหาคะแนนสนับสนุน

พอสื่อเข้ามามีบทบาท อุตสาหกรรมสื่อก็ตามมา ซึ่งหมายความว่าต่อเมื่อสื่อให้ความสนใจมากขึ้น ผู้สมัครแต่ละคนต้องหาวิธีชิงความสนใจของสื่อ และในการหาวิธีชิงความสนใจนั้นไม่ได้เป็นลมทั่วไปที่ลอยในอากาศฟรีๆ นะครับ มันต้องใช้เงิน ซึ่งผมไม่ได้หมายความว่า ใช้เงินจ่ายใต้โต๊ะ แต่มันต้องใช้เงินในการจ้างทีม จัดอีเวนต์ออกสื่อ ไม่งั้นผู้มีสิทธิเลือกตั้งไม่เห็น แล้วไม่รู้จัก พอต้องใช้เงินเยอะ งบหาเสียงพุ่งกระฉูดตามมา จึงทำให้สภาคองเกรสออกกฎหมาย ตั้งเพดานเงินบริจาคหาเสียง

อันนั้นเป็นที่มาของการก่อตั้งกลุ่ม PACs ที่ไม่ได้ขึ้นอยู่กับพรรคอย่างเป็นทางการ แต่เป็นองค์กรที่รวมเงินสนับสนุนเพื่อกระจายให้กับผู้สมัครด้วยตนเองได้ เงินสนับสนุนจะใช้ในการสนับสนุนผู้สมัครคนใดคนหนึ่ง หรือจะใช้เพื่อต่อต้านผู้สมัครฝั่งตรงข้ามก็ได้ เงินสนับสนุนจะสนับสนุนผู้สมัคร หรือสนับสนุน ประเด็น ก็ได้เช่นเดียวกัน ที่ผมบอกว่า “ประเด็น” ก็คือ เงิน PACs อาจทุ่มเรื่องที่ทางพรรคอยากให้ผู้สมัครทุกรายโหนเพื่อไปทิศทางเดียวกัน

ปัจจัยเหล่านี้เป็นเหตุทำให้พรรคในสหรัฐยิ่งใหญ่น้อยลงกว่าในอดีตเยอะ แต่มันไม่ใช่ปัจจัยทั้งหมด แต่มันเริ่มทำให้เราเข้าใจคำถามที่ผมตั้งไว้ สัปดาห์หน้าผมเขียนต่อในเรื่องนี้ครับ เพราะยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่น่าสนใจอยู่.