เฮลิคอปเตอร์ตก 1 ลำ…เกิดสุญญากาศการเมืองได้

ถ้าจะย้อนเวลากลับไป ผมเขียนเรื่องการเลือกตั้งทั่วไปในอิหร่าน (“อิหร่านมีการเลือกตั้งด้วย” ลงวันที่ 3 มีนาคม) ดังนั้นใครอยากจะรื้อฟื้นความทรงจำ หรือทบทวนข้อมูลเบื้องต้นการเลือกตั้งในอิหร่านกลับไปดูได้ครับ วันนี้ผมอยากจะพูดถึงเรื่องต่อจากนี้ไป จะหาประธานาธิบดีคนใหม่อย่างไร

ตอนนี้อิหร่านมีรักษาการ ปธ. คือนาย Mohammad Mokhber เคยเป็นรองประธานาธิบดียุค Raisi ซึ่งในฐานะรักษาการ คงไม่ทำอะไรมากกว่าให้รัฐบาลมีเสถียรภาพ จนกว่าจะมีการเลือกตั้งประธานาธิบดีคนใหม่ ตามกฎหมายเมื่อมีเหตุเกิดขึ้นกับตำแหน่งผู้นำอิหร่าน เขาต้องมีการเลือกตั้งภายใน 50 วัน จากวันที่ตำแหน่งว่างเว้นไป (ซึ่งคาดการณ์ว่าน่าจะเป็นวันที่ 28 มิถุนายน) ผู้สมัครที่อยากลงชิงตำแหน่ง สมัครและลงทะเบียนได้ระหว่างวันที่ 30 พฤษภาคม ถึง 3 มิถุนายน และช่วงหาเสียงเป็นช่วง 12-27 มิถุนายน

การเลือกตั้งประธานาธิบดีในครั้งนี้คงจะมีลักษณะคล้ายๆ กับการเลือกตั้งทั่วไปเมื่อ 2 เดือนที่แล้ว คือผู้มีสิทธิเลือกตั้งออกไปใช้สิทธิน้อย และไม่คาดหวังอะไร เพราะคิดว่าเลือกไปก็เท่านั้น สังคมคงไม่เปลี่ยนแปลงอะไร ถึงแม้จะมีผู้สมัครล้านคนก็ตาม และแต่ละคนมีนโยบายสารพัดนโยบายนำความเจริญมาที่ประเทศ ในที่สุด เหนือฟ้ายังมีฟ้าครับ จะออกนโยบายหรือกฎหมายอะไรก็ตาม ผ่านสภาก็ตาม มีคณะกรรมการ Guardian Council ที่มีอำนาจ (เบ็ดเสร็จ) ในการอนุมัติผู้สมัครการเลือกตั้งทุกระดับ และมีอำนาจ คว่ำหรือผ่านกฎหมายทุกฉบับได้ และคณะกรรมการ Guardian Council 12 ท่านนี้ถูกคัดเลือกจาก Supreme Leader โดยตรง

อำนาจเบ็ดเสร็จในอิหร่านอยู่ในมือ Supreme Leader ที่มีอำนาจเหนือฝ่ายตุลาการ นิติบัญญัติ และบริหาร ทุกเรื่องต้องผ่านความเห็นชอบของ Supreme Leader แต่ปัญหาอยู่ที่ว่า คนปัจจุบันอายุเยอะ และผู้ใหญ่วาง Raisi ให้เป็น “ทายาท” สืบทอดอำนาจต่อ แต่ต่อเมื่อ Raisi ไม่อยู่แล้ว เกิดสุญญากาศทางการเมืองครับ

ตามรัฐธรรมนูญอิหร่านเมื่อสิ้น Supreme Leader คณะ Assembly of Experts จำนวน 88 ท่าน มีอำนาจสรรหาและคัดเลือก Supreme Leader คนใหม่ หน้าที่ Assembly of Experts คือแต่งตั้ง ปลด และตรวจสอบการทำงานของ Supreme Leader แต่ตามความเป็นจริง การเลือก Supreme Leader น่าจะอยู่เพียงวงเล็กๆ ไม่กี่คน

ที่น่าสนใจคือ เรื่องการเสียชีวิตของ Raisi มีคนสงสัยว่าเป็นอุบัติเหตุจริงหรือไม่

บางคนชี้ไปที่ลูกชาย Supreme Leader ชื่อ Mojtaba Khamenei ว่าจะเป็น Supreme Leader คนต่อไป แต่ถ้าเป็นเช่นนั้น อิหร่านจะกลายเป็นประเทศสืบทอดอำนาจระบบครอบครัว ใครจะว่าอะไรอิหร่าน ความเป็น “ประชาธิปไตย” ของเขาคือการมี Supreme Leader ที่ไม่ได้มาจากการสืบทอดผ่านสายเลือด ถึงแม้ระบบจะสร้างความผูกขาดให้กับกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง แต่เขาไม่ได้สร้างความผูกขาดให้กับตระกูลใคร หรือสายเลือดใคร ให้สืบทอดอำนาจในตำแหน่ง Supreme Leader

แต่ในครั้งนี้ไม่แน่ครับ เพราะข่าวเกือบทุกสำนักที่เขียนเรื่องอิหร่าน เอ่ยถึง Mojtaba Khameni เลยต้องสงสัยและต้องพูดถึงสักหน่อย

ส่วนใครจะเป็นประธานาธิบดีคนใหม่ สิ่งที่รู้แน่ๆ คือ ถึงแม้ประชาชนลงคะแนนให้ แต่คนเลือกคือ Guardian Council ซึ่งถือว่าเป็นการเลือกเพียงประธานาธิบดี หรือ Supreme Leader ในอนาคต? วันนี้ผมไม่มีคำตอบ แต่เป็นเรื่องน่าสนใจที่เกิดสุญญากาศ ณ เวลานี้ และเป็นเรื่องที่ผู้หลักผู้ใหญ่ในอิหร่านต้องถกต้องเถียงเยอะช่วงนี้ เพียงเพราะเฮลิคอปเตอร์ตกไป 1 ลำ.