2นักวิทย์ไทยพัฒนา 'กล้องซูเปอร์โนวา- วิจัยสาหร่ายเล็ก-ไซยาโนแบคทีเรียปลูกพืชไร้ดิน

มูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์ ได้ดำเนินงานโครงการรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่นและรางวัลนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่  เพื่อเป็นแรงกระตุ้นให้นักวิทยาศาสตร์ไทย มีกำลังใจในการพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของประเทศ และเป็นเป้าหมายที่เยาวชนจะพึงมุ่งพัฒนาตนให้เป็นกำลังด้านวิทยาศาสตร์และและเทคโนโลยีของประเทศ  ล่าสุดทางมูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีฯ ได้ประกาศผู้ได้รับรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่นและรางวัลนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่ประจำปี 2568 ต่อเนื่องเป็นปีที่ 44 โดยจะได้รับพระราชทานรางวัลจากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี สำหรับผู้ได้รับรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ประจำปี พ.ศ.2568  ทางด้านดาราศาสตร์     ดร. สมาพร ติญญนนท์ ผู้เชี่ยวชาญด้านดาราศาสตร์สังเกตการณ์และการสร้างอุปกรณ์ดาราศาสตร์ เพื่อศึกษาวิวัฒนาการของดาวฤกษ์มวลมากและการสิ้นอายุขัยโดยการระเบิดเป็นซูเปอร์โนวา

ดร.สมาพร กล่าวว่า ดวงดาวถือเป็นจุดกำเนิดของสรรพสิ่ง ดังนั้นการศึกษาดาราศาสตร์จึงเป็นความพยายามของมนุษยชาติในการตอบคำถามเกี่ยวกับต้นกำเนิดของเรา การวิจัยส่วนใหญ่ของตนจะเน้นการสังเกตการณ์ซูเปอร์โนวาขนาดใหญ่ในช่วงอินฟราเรด เพราะซูเปอร์โนวาในช่วงที่ตามนุษย์มองเห็นจะสว่างเพียงประมาณ 10 วันถึงไม่กี่เดือน แต่ในช่วงอินฟราเรดสามารถสว่างได้นานถึงกว่า 10 ปี ซูเปอร์โนวาเป็นแหล่งผลิตสารตั้งต้นของชีวิตและฝุ่น ซึ่งสามารถรวมตัวเป็นก้อนใหญ่จนกลายเป็นดาวเคราะห์ เช่น โลก

“ในการวิจัยจะศึกษาซูเปอร์โนวาแกนยุค SN 2014C เนื่องจากหลังระเบิด คลื่นกระแทกจากดาวชนชั้นก๊าซที่หลุดออกมาก่อน ทำให้สามารถศึกษากระบวนการสูญเสียมวลของดาวฤกษ์ได้อย่างละเอียด ในปี 2020 ใช้กล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์ เวบบ์ สังเกตพบว่าซูเปอร์โนวามีฝุ่นมหาศาล เทียบเท่ากับมวลโลกถึง 20,000 เท่า ซึ่งสูงที่สุดเท่าที่เคยสังเกนอกจากนี้ยังพัฒนาอุปกรณ์วัดโพลาไรเซชันของแสงอินฟราเรด WIRC+Pol สำหรับกล้องโทรทรรศน์ขนาด 200 นิ้วที่ Palomar Observatory ใช้วัดโพลาไรเซชันสเปกตรัมและประมาณความไม่สมมาตรของซูเปอร์โนวาในช่วงคลื่นอินฟราเรดเป็นครั้งแรก” ดร. สมาพร กล่าว

ปัจจุบันกำลังพัฒนาโครงการสเปกโตรกราฟอัตโนมัติ Dual-beam Automatic Rapid Transient Spectrograph (DARTS) ร่วมกับมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย โดยใช้ความเชี่ยวชาญด้านวิศวกรรม การผลิตความละเอียดสูง และการควบคุมระบบอัตโนมัติของสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (สดร.) ออกแบบ ผลิต และประกอบเพื่อติดตั้งที่ Lick Observatory ในสหรัฐอเมริกา นักดาราศาสตร์ไทยจะได้ใช้เวลาบนกล้องโทรทรรศน์ขนาด 2.4 เมตรซึ่งมีมูลค่าเกือบ 100,000 บาทต่อคืน โครงการระยะที่หนึ่งได้รับงบจาก สกสว. ผ่านศูนย์พัฒนาเทคโนโลยีทัศนศาสตร์และโฟโตนิกส์ และมีกำหนดติดตั้งในปี พ.ศ. 2569 ข้อมูลจากสเปกโตรกราฟนี้จะช่วยศึกษาซูเปอร์โนวาอย่างเป็นระบบในระดับที่ไม่เคยมีมาก่อน

ด้านนักวิทยาศาสตร์ดีเด่นเทคโนโลยีชีวภาพ ประจำปี2568 อีกราย  ดร. ศิรสิทธิ์ ศรีนวลปาน ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีชีวภาพ กล่าวว่า การประยุกต์ใช้สาหร่ายและไซยาโนแบคทีเรียสร้างมูลค่าเพิ่มใน 4 สาขาหลัก ได้แก่ การเกษตร อาหาร พลังงาน และสิ่งแวดล้อม โดยมีเป้าหมายสนับสนุนแนวคิด BCG Economy และการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) เพื่อสร้างสมดุลระหว่างเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม  ซึ่งการเพาะเลี้ยงสาหร่ายขนาดเล็กและไซยาโนแบคทีเรียร่วมกับระบบปลูกพืชไร้ดิน เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและลดการใช้ปุ๋ยเคมี รวมถึงศึกษาการใช้แอคติโนแบคทีเรียร่วมกับชีวภัณฑ์จากสาหร่ายเสริมสร้างความแข็งแรงของพืชภายใต้สภาวะเครียด นำไปสู่ผลผลิตและคุณภาพพืชที่ยั่งยืน

“ได้ต่อยอดสู่การผลิตสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ และกระตุ้นภูมิคุ้มกัน รวมถึงโปรตีนไฮโดรไลเซตเพื่อเสริมสมรรถภาพทางกาย และเครื่องดื่มฟังก์ชันจากข้าวพื้นเมืองที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ช่วยเพิ่มทางเลือกของผลิตภัณฑ์สุขภาพจากทรัพยากรท้องถิ่น และการสกัดไขมันจากสาหร่ายนำไปผลิตไบโอดีเซลและกากตะกอนจากกระบวนการสกัดถูกนำไปหมักเพื่อผลิตพลังงานชีวภาพในรูปแบบต่าง ๆ ทำให้กระบวนการใช้ชีวมวลเป็นไปแบบ Zero Waste ไม่มีของเสียเกิดขึ้น เพื่อต่อยอดสู่พลังงานสะอาด”ดร. ศิรสิทธิ์ กล่าว

 ดร. ศิรสิทธิ์ กล่าวอีกว่า ยังได้บำบัดน้ำเสียในอุตสาหกรรมอาหารและเกษตร ดักจับคาร์บอนไดออกไซด์ ลดมลพิษด้วยการย่อยสลายพลาสติกชีวภาพ และดูดซับโลหะหนักด้วยสาหร่ายและจุลินทรีย์เฉพาะทาง ช่วยใช้ทรัพยากรชีวภาพอย่างเต็มประสิทธิภาพมากนิ่งขึ้น