พบกระดูกคนยุคน้ำแข็ง อุทยานเขาสามร้อยยอด

พบโครงกระดูกมนุษย์อายุกว่า 29,000 ปี เทียบได้กับสมัยไพลสโตซีน (ยุคน้ำแข็ง) เก่าแก่ที่สุดในไทย ที่แหล่งโบราณคดีภาพเขียนสีถ้ำดิน อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด อธิบดีกรมศิลปากรเผยเตรียมขุดต่อ

เมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2568 นายพนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร และนายชิดชนก สุขมงคล รองอธิบดีกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ร่วมกันแถลงข่าวการพบโครงกระดูกมนุษย์ยุคน้ำแข็ง และภาพเขียนสีในแหล่งโบราณคดีภาพเขียนสีถ้ำดิน อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด อำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ซึ่งเป็นข้อมูลใหม่ที่ช่วยให้เรื่องราวของคนก่อนประวัติศาสตร์ ในบริเวณพื้นที่ชายฝั่งอ่าวไทยกระจ่างชัดเจนมากยิ่งขึ้น

อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ตั้งอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลอ่าวไทย ในพื้นที่อำเภอสามร้อยยอด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เมื่อ พ.ศ. 2539 ได้มีการพบภาพเขียนสีโบราณเป็นครั้งแรกบริเวณเพิงผาฝั่งบึงบัว จากนั้นในปี พ.ศ. 2560 ได้มีการค้นพบแหล่งภาพเขียนสีเพิ่มเติมในบริเวณเทือกเขาสามร้อยยอดที่ถ้ำโหว่ หุบตาโคตร ซึ่งมีอายุอยู่ในสมัยเดียวกับภาพเขียนสีบนเพิงผาฝั่งบึงบัว กระทั่งปี พ.ศ. 2563 กรมศิลปากร โดยสำนักศิลปากรที่ 1 ราชบุรี จึงได้เริ่มดำเนินโครงการสำรวจแหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในบริเวณพื้นที่ภาคตะวันตกของประเทศไทย โดยมีพื้นที่สำรวจหลักที่เขาสามร้อยยอด เพื่อศึกษาเรื่องราวของมนุษย์โบราณที่นี่ว่าเป็นคนกลุ่มไหน มีวิถีชีวิตแบบใด โดยดำเนินการร่วมกับเจ้าหน้าที่ของอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ผลการสำรวจได้พบแหล่งโบราณคดีแหล่งใหม่เพิ่มเติมในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด จำนวน 7 แหล่ง ซึ่งแหล่งโบราณคดีภาพเขียนสีถ้ำดินเป็นหนึ่งในแหล่งที่มีการค้นพบใหม่ เป็นถ้ำภูเขาหินปูนขนาดค่อนข้างใหญ่ ตัวถ้ำอยู่สูงกว่าระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 125 เมตร ปากถ้ำหันหน้าไปทางด้านทิศตะวันออก ขนาดความกว้างของปากถ้ำประมาณ 9.5 เมตร ภายในถ้ำแบ่งออกได้เป็น 5 คูหา ทุกคูหามีร่องรอยการใช้พื้นที่ของมนุษย์ในอดีต และมี 3 คูหาที่พบภาพเขียนสี

นายพนมบุตรเผยว่า ปีงบประมาณ 2565 จนถึงปัจจุบัน สำนักศิลปากรที่ 1 ราชบุรี ได้ดำเนินโครงการขุดค้นศึกษาแหล่งโบราณคดีภาพเขียนสีถ้ำดิน เพื่อศึกษาร่องรอยกิจกรรม วัฒนธรรม พิธีกรรมความเชื่อของคนโบราณที่เคยอาศัยอยู่ในถ้ำดิน และในบริเวณชายฝั่งทะเลด้านตะวันตกของอ่าวไทย โดยเลือกขุดค้นในคูหาที่ 3 ชิดผนังถ้ำ ซึ่งเป็นตำแหน่งที่มีการพบทั้งภาพเขียนสีบนผนังและโบราณวัตถุอยู่บนพื้นถ้ำ ผลการขุดค้นศึกษาทางโบราณคดีพบว่า ที่ถ้ำดินมีหลักฐานคนยุคก่อนประวัติศาสตร์เข้ามาใช้พื้นที่หลายช่วงเวลา และยังพบโบราณวัตถุประเภทเปลือกหอย กระดูกสัตว์ และเมล็ดพืชจำนวนมาก และเมื่อขุดค้นจนถึงระดับความลึกประมาณ 2 เมตรจากพื้นถ้ำ ได้พบโครงกระดูกมนุษย์ฝังอยู่จำนวน 1 โครง

จากการวิเคราะห์เบื้องต้นพบว่าเป็นโครงกระดูกเด็ก อายุเมื่อตายอยู่ในช่วงประมาณ 6-8 ปี (พิจารณาจากการขึ้นของฟันกรามแท้ซี่ที่ 1 ที่ขึ้นแล้ว) ซึ่งจากการคัดเลือกตัวอย่างถ่านและเปลือกหอย จำนวน 5 ตัวอย่าง ส่งไปหาค่าอายุด้วยวิธี Accelerator Mass Spectrometer (AMS) ณ ห้องปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร์ BETA ANALYTIC Inc. สหรัฐอเมริกา ผลการกำหนดอายุทำให้ทราบว่า ที่ถ้ำดินนี้มีคนเข้ามาอยู่อาศัยและใช้พื้นที่อย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ประมาณ 29,000 ปีขึ้นมาจนถึงประมาณ 11,000 ปี ส่วนโครงกระดูกมนุษย์นั้นมีอายุเก่าแก่กว่า เนื่องจากพบอยู่ในระดับความลึกต่ำลงไปที่ประมาณ 2 เมตร จึงมีอายุไม่ต่ำกว่า 29,000 ปี ขณะนี้อยู่ในระหว่างการตรวจหาค่าอายุที่แท้จริงต่อไป

จากข้อมูลข้างต้น อาจกล่าวได้ว่าแหล่งโบราณคดีภาพเขียนสีถ้ำดินปรากฏหลักฐานร่องรอยการอยู่อาศัยใช้พื้นที่ของคนในสมัยก่อนประวัติศาสตร์มาอย่างต่อเนื่อง การคัดเลือกโบราณวัตถุจากบางชั้นดินไปกำหนดอายุ (ไม่ใช่ตัวอย่างจากชั้นดินที่เก่าที่สุด) ค่าอายุที่ได้แสดงถึงความสืบเนื่องของคนที่เข้ามาอยู่อาศัยที่ถ้ำดินตั้งแต่ประมาณ 29,000 ปีที่แล้วเป็นอย่างน้อย และกลุ่มคนที่เขียนภาพเขียนสีอาจเป็นคนก่อนประวัติศาสตร์รุ่นหลังสุดที่เข้ามาใช้พื้นที่เมื่อประมาณ 2,000-3,000 ปีที่แล้ว หลักฐานทางโบราณคดีที่ทับถมอย่างยาวนานในถ้ำดินนั้น แสดงถึงร่องรอยของกลุ่มคนดั้งเดิมตั้งแต่สมัยหินเก่า (อายุก่อน 12,000 ปี) สืบเนื่องมาจนถึงกลุ่มโหบินเนียน ที่ดำรงชีวิตด้วยการหาพืชป่า ล่าสัตว์ป่ามาเป็นอาหาร รู้จักการหาอาหารจากสภาพแวดล้อมที่มีความหลากหลาย มีวิธีปรุงอาหารให้สุกก่อนกิน มีการใช้เครื่องมือหิน เครื่องมือกระดูก และไม้มาเป็นอุปกรณ์ในการล่าหรือใช้งาน อาศัยอยู่ตามถ้ำหรือเพิงผา เป็นกลุ่มสังคมขนาดเล็ก จากชนิดสัตว์และหอยที่พบยังแสดงให้เห็นถึงสภาพแวดล้อมในสมัยนั้น ว่าน่าจะเป็นป่าที่มีความอุดมสมบูรณ์ มีทุ่งหญ้าและหนองน้ำที่สัตว์หลากหลายชนิดอาศัยอยู่จำนวนมาก

​สำหรับหลักฐานของโครงกระดูกมนุษย์ที่มีอายุมากกว่า 29,000 ปีนั้น นับเป็นโครงกระดูกมนุษย์ปัจจุบัน (Homo sapiens) ที่มีอายุเก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย และยังพบอยู่ในสภาพสมบูรณ์ที่สุดด้วย จัดเป็นมนุษย์สมัยหินเก่า (Palaeolithic Period) เทียบได้กับยุคทางธรณีกาลคือ สมัยไพลสโตซีน (ยุคน้ำแข็ง) ตอนปลาย (125,000-11,700 ปีที่แล้ว) ซึ่งเป็นช่วงที่มีธารน้ำแข็งปกคลุมพื้นโลกมากกว่าปัจจุบัน ระดับน้ำในทะเลลดต่ำลงกว่าปัจจุบันมาก เป็นช่วงที่สภาพอากาศหนาวเย็น ส่งผลให้บริเวณอ่าวไทยเป็นผืนแผ่นดินเชื่อมต่อถึงอินโดนีเซีย การพบหลักฐานการอยู่อาศัยและการฝังศพของคนก่อนประวัติศาสตร์ที่อยู่ในช่วงยุคดังกล่าวในครั้งนี้ ถือเป็นข้อมูลใหม่ที่สำคัญและมีความน่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง ที่จะช่วยอธิบายวิถีการดำรงชีวิตและการปรับตัวของมนุษย์ที่สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสภาพแวดล้อมในอดีต ตั้งแต่ช่วงที่สภาพอากาศหนาวเย็นจนเข้าสู่ช่วงที่อากาศเริ่มอบอุ่นขึ้นเมื่อสิ้นสุดยุคน้ำแข็ง  และระดับน้ำทะเลที่ท่วมสูงขึ้น จนกระทั่งบริเวณนี้มีสภาพพื้นที่อุดมสมบูรณ์และระบบนิเวศน์ที่หลากหลายเช่นในปัจจุบัน กรมศิลปากรคาดหวังว่าจะมีการศึกษาวิจัยทางโบราณคดีและศาสตร์ที่เกี่ยวข้องเพิ่มขึ้นในอนาคต

ลักษณะของโครงที่พบด้านบนโครงถูกทับด้วยก้อนหิน เข้าใจว่าเพื่อป้องกันการขุดคุ้ยของสัตว์ ส่วนศีรษะด้านบนถูกโรยด้วยดินเทศที่เป็นสีแดง ลักษณะของศพสันนิษฐานว่ามีการทำพิธีกรรม ศพน่าจะถูกห่อหุ้มด้วยผ้า  ปลายเท้ามีลักษณะวางชิดกัน นอกจากนี้ผนังใกล้หลุมยังมีภาพเขียนสีปรากฏอยู่

อธิบดีกรมศิลปากรกล่าวว่า ทีมงานตั้งชื่อโครงที่ค้นพบว่า “ปังปอนด์” เป็นโครงเด็ก ยังไม่สามารถจำแนกเพศได้ และน่าจะมีการทำพิธีกรรมกับศพ ที่หันศีรษะไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ มีการใช้เชือกหรือเส้นใย มัดเท้า มีหินทับส่วนลำตัว หน้าอกและศีรษะโรยด้วยดินเทศสีแดง ดินเทศมีความหมายถึงการมีชีวิตหรือเลือด นอกจากนี้ยังมีการรมควันศพ อาจจะเพื่อป้องกันสัตว์หรือแมลง หรือเป็นการดับกลิ่นศพ นอกจากนี้โครงที่พบยังเป็นมนุษย์ยุคโฮโมเซเปียนส์ เป็นมนุษย์ยุคหินเก่า เป็นมนุษย์ที่เดินตัวตรง เช่นเดียวกับลูซี่ที่มีการค้นพบว่าเป็นโฮโมเซเปียนส์

 “แม้ประเทศไทยอาจจะไม่มีน้ำแข็ง แต่พื้นที่ตรงนี้มีระดับน้ำทะเลต่ำกว่าปัจจุบันประมาณ 100 เมตร อ่าวไทยน่าจะเป็นแผ่นดิน อีกทั้งในอดีตน่าจะมีการอพยพเดินทางของมนุษย์จากแอฟริกาเข้ามา เช่นเดียวกับที่ชวาพบชวาแมน หรือมนุษย์ปักกิ่ง" อธิบดีกล่าวและว่า การขุดค้นจะไม่สิ้นสุดแค่นี้

นางจีรนันท์ คอนเซ็บซิออน นักวิชาการโบราณคดี  กรมศิลปากร ผู้ร่วมทีมขุดค้น กล่าวว่า มนุษย์ยุคน้ำแข็งสุดท้ายมีอายุ 11,000 ปี แต่โครงที่พบครั้งนี้ิมีอายุเก่าแก่กว่ามาก และมีความมั่นใจว่าบริเวณนี้น่าจะมีหลุมอื่นๆ อีก ซึ่งต้องมีการสำรวจต่อไป

 “บริเวณนี้เราพบถ่าน เปลือกหอย ทำให้มั่นใจว่าเป็นดินที่เป็นวัฒนธรรมคนยุคนั้นๆ และเมื่อมีการส่งดิน ถ่านไปตรวจที่แล็บในสหรัฐฯ ก็มีการระบุว่าน่าจะมีอายุ 29,000 ปี”

ด้านนายชัยพร ศิริพรไพบูลย์ ผู้เชี่ยวชาญด้านถ้ำ อดีตนักธรณีวิทยา กรมทรัพยากรธรณี กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ที่เข้าร่วมทีมขุดค้น กล่าวว่า จากที่ร่วมขุดค้นได้พบชั้นถ่านสีดำสลับกับชั้นตะกอนสีขาว เป็นวงจรที่สม่ำเสมอบริเวณหลุม แสดงให้เห็นผลจากโลกร้อนกับยุคน้ำแข็ง ยุคโลกร้อนน้ำมาก แต่ยุคน้ำแข็งน้ำน้อย ซึ่งชั้นดินที่พบแสดงให้เห็นโลกแต่ละยุคที่ชัดเจน

 “ผมเชื่อว่าถ้าขุดหรือสำรวจจะพบอะไรอีก สังเกตได้ว่าบริเวณเขาหรือถ้ำที่มีระเบียง จะเป็นจุดที่มีมนุษย์อาศัยอยู่เพราะมีความปลอดภัย คุณดูสิที่นี่ขึ้นมายากขนาดไหน" อดีตนักธรณีวิทยารายนี้กล่าว.