หลักธรรมาภิบาลภาคปฏิบัติเพื่อการป้องกันการทุจริตคอร์รัปชั่น

ธรรมาภิบาล หรือ Good Governance คำนี้มาจากรายงานของคณะทำงานเพื่อเสนอแนะแนวทางการแก้ปัญหาวิกฤติเศรษฐกิจ”ต้มยำกุ้ง” โดยมูลนิธิสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทยปี 2541

คำว่า  Good Governance ในรายงานฉบับนี้ ใช้คำแปลเป็นภาษาไทยว่า “ธรรมาภิบาล” ซึ่ง หมายถึง กฎเกณฑ์การปกครองบำรุงรักษาสังคมบ้านเมืองที่ดี อันหมายถึง การจัดการบริหารสังคมที่ดีในทุกๆด้าน และทุกๆระดับ รวมถึงการจัดระบบองค์กรและกลไกของคณะรัฐมนตรี ส่วนราชการ องค์กรของรัฐ และ รัฐบาลที่ไม่ใช่ส่วนราชการ การบริหารราชการส่วนภูมิภาคและท้องถิ่น องค์กรที่ไม่ใช่รัฐบาล (Independent Organizations ) องค์กรของเอกชน ชมรมและสมาคม เพื่อกิจกรรมต่างๆ นิติบุคคลภาคเอกชน และภาคประชาสังคม ( Civil Society ) ในปีพ.ศ 2542 นายกรัฐมนตรี นาย ชวน หลีกภัย ได้มอบหมายให้สำนักคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน ( สำนักงานกพ. ) จัดทำเป็นวาระแห่งชาติ ว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี เสนอคณะรัฐมนตรีพิจารณา คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ 2542 เห็นชอบตามข้อเสนอโดยให้เร่งสร้าง “ธรรมาภิบาล” ในหน่วยงานภาครัฐเพื่อเป็นแกนนำในการพัฒนาและส่งเสริม     ธรรมาภิบาลในสังคมไทย โดยให้จัดทำเป็นระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี เพื่อหน่วยงานของรัฐบาล สามารถนำไปปฏิบัติได้อย่างต่อเนื่อง และคณะรัฐมนตรีได้มีมติ เมื่อวันที่ 22 มิถุนายนพ.ศ 2542 เห็นชอบร่างระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี พ.ศ 2542 และนายกรัฐมนตรีได้ลงนามในระเบียบดังกล่าว เมื่อวันที่ 30 มิถุนายนพ.ศ 2542 โดยให้มีผลบังคับใช้ นับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา ซึ่งระเบียบดังกล่าวได้ประกาศลงในราชกิจจานุเบกษาเมื่อวันที่ 10 สิงหาคม พ.ศ 2542 เล่ม 116 ตอนที่ 63 ง หน้า 26 ข้อ 4.2

ข้อ 4.2 ในการบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดีควรจัดหรือส่งเสริมในสังคมไทยอยู่บนพื้นฐานของหลักสำคัญอย่างน้อย 6 ประการดังนี้

1. หลักนิติธรรม (Rule of Law)

2. หลักคุณธรรม (Morality)

3. หลักความโปร่งใส (Transparency )

4. หลักความมีส่วนร่วม (Participation)

5. หลักความรับผิดชอบ (Responsibility)

6. หลักความคุ้มค่า (Value for Money)

หลักธรรมาภิบาลของการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี 6 ประการ ตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 10 สิงหาคม พ.ศ 2542 ได้ถูกยกเลิกไป โดยระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี สมัย พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร    เป็นนายกรัฐมนตรี ลงวันที่ 9 สิงหาคม 2547

ต่อมาในปี พ.ศ 2549 คณะรัฐมนตรีได้มีมติเมื่อ วันที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ 2549 เห็นชอบในหลักการ ข้อเสนอแนะ (ระยะแรก) เกี่ยวกับนโยบายด้านจริยธรรม ธรรมาภิบาลและการป้องกันการทุจริตและประพฤติมิชอบ ตามที่คณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติ เสนอและมีการจัดการประชุมเชิงปฏิบัติการในเรื่องนี้ขึ้น เมื่อวันที่ 8 ธันวาคมพ.ศ 2549 ณ ตึกสันติไมตรี ทำเนียบรัฐบาล มีนายกรัฐมนตรีเป็นประธาน มีรัฐมนตรี ผู้แทนคณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติ ผู้บัญชาการทหารสูงสุดและเหล่าทัพ ปลัดกระทรวง อธิบดี ผู้ว่าราชการจังหวัด ผู้บริหารรัฐวิสาหกิจ และนักวิชาการ จำนวนประมาณ 700 ท่านเข้าร่วมประชุม  ทั้งนี้ในการประชุมท่านนายกรัฐมนตรีพลเอก สุรยุทธ์ จุลานนท์ ได้ประกาศวาระแห่งชาติ ด้านจริยธรรม ธรรมาภิบาลและการป้องกันการทุจริตและประพฤติมิชอบ

ในวันที่ 19 ธันวาคม พ.ศ 2549 ครม.มีมติเห็นชอบการยกร่างพระราชบัญญัติส่งเสริมธรรมาภิบาลภาครัฐ โดยมีองค์ประกอบหลักคือ จัดตั้ง “สภาธรรมาภิบาลแห่งชาติ” เป็นองค์กรระดับนโยบายในระดับ       มหภาคและการจัดตั้ง “สำนักงานส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลภาครัฐ”

ต่อมาในสมัยรัฐบาล พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรี ได้ออกรายการ คืนความสุขให้คนในชาติ เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ 2559″ วันข้าราชการพลเรือน”

“ข้าราชการนี้ ที่มีทั้งอำนาจ บทบาท หน้าที่และความรับผิดชอบอยู่ในตัวของมันเองอยู่แล้ว จำเป็นอย่างยิ่งที่ข้าราชการต้องมีจิตสำนึกที่ดี ประพฤติดี อย่างที่เราเรียกว่า “ธรรมาภิบาล” ซึ่งประกอบด้วยหลัก 6 ประการ ก็อยากจะทบทวน อันได้แก่ หลักคุณธรรม หลักนิติธรรม หลักความโปร่งใส หลักความมีส่วนร่วม หลักความรับผิดชอบ และหลักความคุ้มค่า

ทั้งนี้รัฐบาลปัจจุบัน ได้ยึดถือและนำมาประยุกต์ใช้เป็นหลักการทำงานร่วมกันในสังคม”

หลักธรรมาภิบาล ภาคปฏิบัติเพื่อป้องกันการทุจริตคอรัปชั่นในสังคมไทย ทางออกของสังคมไทยเป็นการเดินตามรอยศาสตร์ของพระราชา ที่ทรงปกครองบ้านเมืองมาด้วยทศพิธราชธรรม ถึงเวลาแล้วที่จะน้อมนำเอาพระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช พระราชทานแก่ประชาชนชาวไทย คราวสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ครบรอบ 200 ปี ในพ.ศ 2525 มาสู่การประพฤติปฏิบัติ คือ

คุณธรรม 4 ประการ

ประการแรก คือ การรักษาความสัจ ความจริงใจต่อตนเอง ที่จะประพฤติปฏิบัติ แต่สิ่งที่เป็นประโยชน์และเป็นธรรม

ประการที่สอง คือ การรู้จักข่มใจตนเองฝึกใจตนเอง ฝึกใจตนเองให้ประพฤติปฏิบัติตนอยู่ในความสัจความดีนั้น

ประการที่สาม คือ การอดทน อดกลั้น และ อดออม ต้องไม่ประพฤติล่วงความสัตย์สุจริต ไม่ว่าจะด้วยเหตุประการใด

ประการที่สี่ คือ การรู้จักละวางความชั่ว ความทุจริต และรู้จักเสียสละประโยชน์ส่วนน้อยของตน เพื่อประโยชน์ส่วนใหญ่ของบ้านเมือง

ประเทศไทยของพวกเรา ก็จะเป็นประเทศไทย 4.0 ตามที่ พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรีให้ไว้ เมื่อปี พ.ศ 2560

ประเทศไทย 4.0

ทำการเมือง ไทยไปสู่ อนาคต

เลิกละลด ทุจริต คิดโปร่งใส

เร่งสร้างเสริม คุณธรรม ประจำใจ

ก้าวต่อไป วันหน้า ธรรมาภิบาล

บทความ คอลัมน์ พิจารณ์นโยบายสาธารณะ กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล
วันพุธที่ 15 ตุลาคม 2568
พลเอก ดร. กิติศักดิ์ รัฐประเสริฐ
กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล