ปัญหาสุขภาพในผู้สูงอายุไทย 3 ใน 4 เสี่ยงมองไม่เห็น

ประเทศไทยกำลังเผชิญกับปัญหาใหญ่หลังเข้าสู่ยุคที่มีผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ข้อมูลจากสำนักงานสถิติแห่งชาติบอกว่า ในปี 2567 คนไทยที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปมีจำนวนถึง 20.70% ของประชากรทั้งหมด และมีแนวโน้มว่าในปี 2576 ตัวเลขนี้จะทะลุ 30%   หมายความว่าไทยกำลังจะกลายเป็นสังคมผู้สูงอายุระดับสุดยอด หรือที่เรียกว่า Super Aged Society คือสังคมที่มีผู้สูงวัยมากกว่า 28% หรือมีคนอายุ 65 ปีขึ้นไปเกิน 20% ของประชากรทั้งประเทศ

การเปลี่ยนแปลงดังกล่าว  ทำให้ประเทศไทยต้องเผชิญกับปัญหาหลายด้าน ทั้งเศรษฐกิจ ระบบสวัสดิการ และเรื่องสุขภาพที่มักจะเสื่อมถอยตามอายุ หนึ่งในปัญหาสุขภาพที่เจอบ่อยในผู้สูงวัยก็คือ “สายตา” ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อการใช้ชีวิต กรมสนับสนุนบริการสุขภาพได้คัดกรองผู้สูงอายุกว่า 7 ล้านคนใน 12 เขตสุขภาพ และพบว่าปัญหาการมองเห็นคือสิ่งที่พบได้บ่อยที่สุด เป็นสัญญาณชัดเจนว่าสุขภาพตาเป็นเรื่องสำคัญที่ต้องรีบให้ความสนใจ

ด้วยเหตุนี้ โรช บริษัทด้านไบโอเทคชั้นนำของโลกทำการสำรวจความคิดเห็นเกี่ยวกับสุขภาพสายตาในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ปี 2567 (Roche APAC Vision Health 2024) พบว่า เกือบ 1 ใน 5 ของวัยกลางคน-ผู้สูงอายุชาวไทยไม่เคยไปพบจักษุแพทย์เพื่อตรวจสุขภาพตาเป็นประจำ ซึ่งประเทศไทยครองแชมป์ละเลยการตรวจสุขภาพตาสูงสุดในกลุ่มประเทศเอเชียแปซิฟิกที่สำรวจ ได้แก่ ไทย ออสเตรเลีย ฮ่องกง มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ เกาหลีใต้ และไต้หวัน โดยข้อมูลชี้ว่า มากกว่า 93% ของผู้ตอบแบบสอบถามชาวไทยมองว่า การสูญเสียการมองเห็นเป็นเรื่องปกติของวัยชรา

ในการเสวนา “รับมือไทยสู่สังคมสูงวัยอย่างรวดเร็ว โรชเผยความท้าทายด้านสุขภาพตา” จัดขึ้นโดย โรช ไทยแลนด์ ได้ตระหนักถึงปัญหาของสุขภาพตาในผู้สูงอายุ และเตรียมความพร้อมรับมือกับความท้าท้ายด้านสุขภาพ โดยเฉพาะโรคตา ที่เป็นปัญหาสุขภาพอันดับหนึ่ง พร้อมด้วยผู้เชี่ยวชาญและจักษุแพทย์เพื่อให้แนวทางการป้องกัน และรักษาสำหรับผู้สูงอายุทั่วไทย

แมทธิว โคทส์ ผู้จัดการทั่วไป โรช ไทยแลนด์ เมียนมาร์ กัมพูชา และลาว กล่าวว่า ไทยนับเป็นประเทศที่มีสัดส่วนผู้สูงอายุต่อประชากรสูงเป็นอันดับ 2 ของอาเซียน รองจากสิงคโปร์ และจากผลสำรวจของโรช พบว่า คนไทยที่มีปัญหาสายตากว่า 57.8%  ซึ่งเป็นตัวเลขสูงที่สุดในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ขณะเดียวกัน 42.4% กังวลว่าคุณภาพชีวิตจะลดลง ซึ่งไม่ใช่แค่ส่งผลต่อจิตใจ แต่ยังตามมาด้วยค่าใช้จ่ายด้านการรักษาที่สูงขึ้น ไม่ว่าจะเป็นค่ายา ค่าตรวจ ค่ารักษาเฉพาะทาง หรือค่าใช้จ่ายอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นเมื่อต้องพึ่งพาคนรอบข้างเพราะมองไม่ชัด

“ การพาผู้สูงอายุไปตรวจสุขภาพตาอย่างสม่ำเสมอจึงเป็นหนึ่งในทางออกที่ช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในระยะยาว ทั้งกับตัวผู้สูงอายุเองและครอบครัว ซึ่งตรงกับผลสำรวจที่พบว่า ผู้ดูแลเกือบครึ่ง 45.4% เจอปัญหาเรื่องการเงินจากการดูแลผู้ป่วย บางคนถึงกับมีรายได้ลดลง 33% หรือทำงานได้ไม่เต็มที่ 36% ซึ่งถือเป็นอัตราที่สูงที่สุดในภูมิภาค” แมทธิว กล่าว

แมทธิว กล่าวว่า  โรชจึงได้ร่วมมือกับโรงพยาบาลหลายแห่ง จัดทำโครงการให้ความรู้เรื่องสุขภาพตาแก่ผู้สูงอายุและคนที่มีปัญหาทางสายตา ผ่านสื่อที่เข้าใจง่าย เช่น โบรชัวร์ วิดีโอ และเว็บไซต์ โดยทำงานร่วมกับจักษุแพทย์ทั่วประเทศ เป้าหมายคือช่วยให้คนไทยเห็นความสำคัญของการดูแลดวงตา และหันมาตรวจตาเป็นประจำ โดยเฉพาะตั้งแต่อายุ 40 ปีขึ้นไป ซึ่งรัฐเองก็มีสิทธิตรวจสุขภาพตาฟรีให้ด้วย ความร่วมมือนี้ไม่เพียงแค่ส่งเสริมสุขภาพตาให้ผู้สูงวัยเท่านั้น แต่ยังเป็นการลงทุนเพื่อให้คนไทยมีสายตาที่ดีในระยะยาวอีกด้วย

ด้าน กอบกุล กวั่งซ้วน ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านผู้สูงอายุ กรมกิจการผู้สูงอายุ กล่าวว่า สถานการณ์ผู้สูงอายุไทยเปลี่ยนไปอย่างชัดเจน โดยเฉพาะปัญหาสุขภาพตาที่กระทบต่อทั้งร่างกาย จิตใจ และคุณภาพชีวิต โดยรายจ่ายด้านสุขภาพมักเพิ่มขึ้นตามอายุ การตรวจตาเป็นประจำจึงมีความสำคัญ เพราะดวงตาคืออวัยวะหลักในการใช้ชีวิต และหากมองเห็นลดลง ก็ส่งผลต่อสุขภาพโดยรวมรวมถึงภาระของครอบครัว ตากผลสำรวจของโรช แม้ผู้ตอบแบบสอบถามชาวไทย ประมาณ 3 ใน 4 รับรู้ถึงความเสี่ยงต่อการสูญเสียการมองเห็นในวัยสูงอายุ แต่มีเพียง 50% ของผู้ที่มีอายุเกิน 60 ปีที่ตรวจสายตาเป็นประจำ ข้อมูลนี้สะท้อนให้เห็นถึงช่องว่าง ในการนำความรู้ความเข้าใจไปสู่การปฏิบัติ ซึ่งเป็นประเด็นที่ภาครัฐกำลังพยายามส่งเสริมให้เกิดการเปลี่ยนแปลง

 กอบกุล กล่าวว่า ผู้สูงวัยที่มีครอบครัวดูแลมักเข้าถึงบริการได้ดี แต่กลุ่มเปราะบางยังเผชิญอุปสรรคในการตรวจรักษา จึงขอเชิญชวนให้เข้ารับการตรวจสายตาแต่เนิ่น ๆ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน ดังนั้นกรมกิจการผู้สูงอายุยังเดินหน้าโครงการต่าง ๆ เช่น ชมรมผู้สูงอายุเกือบ 30,000 แห่ง และโรงเรียนผู้สูงอายุกว่า 3,000 แห่ง เพื่อให้ความรู้ด้านสิทธิ สวัสดิการ กฎหมาย และนันทนาการ พร้อมส่งเสริมให้ผู้สูงวัยมีพลัง ใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ ลดการพึ่งพาครอบครัว

ศ. พญ.ภารดี คุณาวิศรุต จักษุแพทย์ผู้เชี่ยวชาญจาก รพ.มหาราช นครเชียงใหม่ กล่าวว่า โรคตาที่พบบ่อยในผู้สูงอายุไทย ได้แก่ ต้อกระจก เบาหวานขึ้นจอตา จุดภาพชัดเสื่อม และต้อหิน โดยกว่า 54% ของผู้ตอบแบบสอบถามมีปัญหาการมองเห็น ซึ่งสอดคล้องกับจำนวนผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล ผู้สูงอายุมักมองว่าอาการตามัวเป็นเรื่องปกติของวัย ทั้งที่จริงแล้วอาจเป็นสัญญาณของโรคตาร้ายแรง หากไม่ตรวจและรักษาทันท่วงที อาจสูญเสียการมองเห็นถาวร

“หนึ่งในโรคที่ต้องระวังคือ โรคจอตาเสื่อมชนิดเปียก (nAMD) ซึ่งเกิดจากเส้นเลือดผิดปกติใต้จอตา ทำให้รั่วหรือแตกจนการมองเห็นแย่ลงอย่างรวดเร็ว หากมีอาการตามัวหรือเห็นจุดดำลอย ควรพบจักษุแพทย์ทันที ปัจจุบันมีวิธีรักษาหลายทาง เช่น 1.ฉีดยาเข้าวุ้นตา ลดการงอกและรั่วของเส้นเลือด โดยนวัตกรรมใหม่สามารถออกฤทธิ์ได้นานและลดการอักเสบได้ดีขึ้น 2.เลเซอร์  ช่วยชะลอโรค แม้ไม่ฟื้นฟูการมองเห็นได้มาก และ3.ผ่าตัด  พิจารณาเฉพาะรายตามดุลยพินิจแพทย์ การเลือกวิธีรักษาขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคในแต่ละราย” ศ. พญ.ภารดี กล่าว

ศ. พญ.ภารดี กล่าวอีกว่า หลายคนเข้าใจผิดว่าอาการตามัวเป็นเรื่องปกติจากอายุหรือใช้สายตามาก จึงละเลยการตรวจรักษา ทั้งที่โรคตาสามารถส่งผลต่อการใช้ชีวิต เช่น การกินลำบาก เสี่ยงหกล้ม และอาจกลายเป็นผู้ป่วยติดเตียง การตรวจตาปีละครั้ง หรือพบแพทย์ทันทีเมื่อมีอาการผิดปกติ จะช่วยให้รักษาได้ตั้งแต่ต้น และลดความเสี่ยงต่อการสูญเสียการมองเห็นถาวร ผู้สูงอายุควรให้ความสำคัญกับการตรวจตาเป็นประจำ.