'หมอธีระวัฒน์' เตือนนอนน้อยเสี่ยงสมองเสื่อมเร็ว ชี้สาร 'เทา' พุ่งแม้แค่อดนอนคืนเดียว

ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา เผยแพร่ข้อมูลการศึกษาชี้ชัด อดนอนเพียงคืนเดียวทำให้สาร “เทา” ในเลือดเพิ่มขึ้น เสี่ยงกระบวนการสมองเสื่อมเร็วกว่าปกติ พร้อมแนะเร่งปรับพฤติกรรม หันมากินผักผลไม้สูงฟลาโวนอยด์เพื่อปกป้องสมอง

26 เมษายน 2568 - ศ.นพ. ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา ศูนย์ความเป็นเลิศ ด้านการแพทย์บูรณาการและสาธารณสุขและที่ปรึกษาวิทยาลัยการแพทย์แผนตะวันออก มหาวิทยาลัยรังสิต โพสต์เฟซบุ๊กเรื่อง "ทำไมนอนน้อยสมองเสื่อมและตัวช่วยต้านสมองเสื่อม" ระบุว่า

โรคอัลไซเมอร์เป็นโรคที่จะเจอปัญหาการนอนไม่เป็นเวลาและนอนไม่มีคุณภาพซึ่งอาจจะส่งผลกระทบกลับมาเป็นวงจรทำให้ให้โรคแย่ลงเร็วกว่าเดิมเพราะการที่นอนได้ไม่ดีทำให้เซลล์สมองถูกใช้งานหนักและผลิตสารเช่น บีต้าอมีลอยด์ (Beta Amyloid) และ เทา (tau) ออกมามากกว่าปรกติ ซึ่งไม่ว่าจะทางกลไกใดก็ตามเช่นการอักเสบเรื้อรังก็ใช่ พบว่าสารสองตัวนี้มีระดับสูงในสมองของคนไข้โรคอัลไซเมอร์และพบสารเทาในเลือดของคนไข้อัลไซเมอร์สูงกว่าปรกติอีกด้วย แต่ที่นี้ก็ไม่ได้หมายความว่าไปนอนวันละ 10 ชั่วโมงจะดีไม่สมองเสื่อมเพราะก็จะทำให้ตายเร็วเช่นกัน

เคยเขียนในบท นอนน้อย นอนนาน นอนยังไง ไม่ให้สมองเสื่อมอายุสั้น ว่าสมองใช้เวลาขณะเรานอนในการกำจัดของเสียและซ่อมแซมส่วนที่เสื่อมสภาพ

มีการศึกษาในคนญี่ปุ่นอายุเกิน 60 ปีและติดตามดูเป็นเวลา 10 ปี พบว่าถ้านอนน้อยกว่า 5 ชั่วโมงจะเพิ่มความเสี่ยง สมองเสื่อม แถมยังเพิ่มความเสี่ยง ความดัน และเบาหวานอีกด้วย

ถ้านอนมากเกิน 8 ชั่วโมงต่อวันก็เสี่ยงสมองเสื่อมเช่นกัน

นอกจากที่กล่าวมาก็มีการศึกษาเกี่ยวกับคุณภาพการนอนหลับและสมองเสื่อมมากมายแต่จะเป็นการเผ้าดูแบบระยะยาวทั้งนั้น

ในชีวิตจริง ทุกคนคงเคยเจอกันว่านานๆ ทีต้องอดหลับอดนอน ไม่ว่าจะทำงานกะกลางคืนไม่เป็นเวลาหรือ อ่านหนังสือก่อนสอบ แต่ก็ไม่รู้ว่าอดหลับอดนอนแต่ละครั้ง มันจะมีผลกระทบต่อสารสมองเสื่อมเหล่านี้ไหม โดยถ้ามีผลและมีการสะสมกันเป็นเวลานานสมองเราจะรับไหวรึเปล่า

บทความลงตีพิมพ์ในวารสาร Neurology หัวข้อ ‘Effects of acute sleep loss on diurnal plasma dynamics of CNS health biomarkers in young men’ โดยริเริ่มความคิดที่จะทำวิจัยเรื่องนี้เพราะหลายงานวิจัยที่ผ่านมาพบว่าการนอนที่ไม่มีคุณภาพเพิ่มความเสี่ยงของสมองเสื่อมโดยเฉพาะอัลไซเมอร์แต่ล้วนแล้วแต่เป็นการวิจัยในระยะยาว จึงมาลองทำการศึกษาว่าการอดหลับอดนอนสั้น ๆแบบการศึกษาทดลองแบบไข้ว(Crossover trial) ว่าคนที่อดนอนจะมีสาร

ก่ออัลไซเมอร์ในเลือดเพิ่มไหม และใช้การดูสารที่ชื่อว่า เทา (tau) ซึ่งเป็นสารที่พบในสมองของคนที่เป็นโรคอัลไซเมอร์เยอะ

โดยเริ่มจากนำผู้ชายชายสวีเดน อายุเฉลี่ย 22 ปี สุขภาพแข็งแรงน้ำหนักปรกติ 15 คนซึ่งปรกติแล้วนอนเป็นเวลา และนอนเฉลี่ย 7-9 ชั่วโมงต่อวัน จากนั้นจับมาให้กินอยู่ นอนหลับ ในที่สถานศึกษาที่จัดให้สองวันสองคืน ให้นอนหลับสบายในคืนแรก และเจาะเลือดก่อนนอนและตอนตื่นเช้า ในคืนที่สองไม่ให้นอน เปิดไฟ ให้ดูหนัง เล่นเกมหรือนั่งคุยกัน และเจาะเลือดในเช้าวันถัดมา ผลปรากฏว่าระดับของสาร เทา ในเลือดนั้นเพิ่มขึ้นมามากถึง 17.2% เมื่อเทียบกับในคืนที่หลับสบาย

และคาดว่าสาร เทา ในเลือดเกิดจากการผลิตสารนี้ออกมาจากเซลล์สมองมากขึ้น

การศึกษานี้ไม่ได้บอกว่าการอดหลับอดนอนเป็นช่วง ๆ จะเพิ่มความเสี่ยงสมองเสื่อมแต่ลองนึกดูว่าถ้าเกิดมีการอดหลับอดนอนแบบนี้บ่อยๆ สารเทาอาจจะไม่สามารถถูกกำจัดออกมาในเลือดได้เร็วพอและในที่สุดก็สะสมในสมอง เกิดการอักเสบและในที่สุดก็สมองเสื่อมจนได้

สรุปคือถ้านอนไม่พอแค่คืนเดียวก็จะมีสารสมองเสื่อมในเลือดจะเพิ่มขึ้นแล้วและเรารู้ว่าต้นตอมาจากการผลิตที่เพิ่มขึ้นนั้นมาจากในสมองเพราะการศึกษาคล้าย ๆ กัน ในวารสาร science ปี 2019 ‘The sleep-wake cycle regulates brain interstitial fluid tau in mice and CSF tau in humans’ เป็นการตรวจสารเทาในน้ำไขสันหลังก็พบปริมาณสารเทาเพิ่มขึ้นเหมือนกัน แต่ไม่รู้ว่าที่เพิ่มขึ้นนั้นมาจากการที่เซลล์ทำงานมากขึ้น หรือ จากความเสียหายของเซลล์สมองเพราะไม่ได้หยุดทำงาน

แบบนี้เราจะใช้การตรวจสารเทาและใช้เป็นตัววัดคุณภาพการนอนหลับและความเสี่ยงสมองเสื่อมได้ไหมนะ เพราะสารตัวนี้น่าจะสูงขึ้นก่อนเกิดอาการของโรคเป็นสิบปี จะได้หาวิธีป้องกันก่อนเกิดก็น่าจะดี

อันนี้ไม่รู้คงต้องรอดูการศึกษาต่อ ๆ ไปครับ ใครอดหลับอดนอนก็พยายามหาเวลานอนหน่อย ใครต้องทำงานกะดึกก็ทำกะดึกไปยาว ๆ ร่างกายจะได้ชิน ใครเป็นหมอก็อดใจรอ จนวันที่หุ่นยนต์มาทำงานแทน ก่อนจะถึงวันนั้นอะไรบ้างที่ดูจะมีฤทธิ์ปกป้องเซลล์สมองจากผลกระทบและลดความเสียหายของเซลล์สมองได้บ้างละ กัญชาของคู่กายที่พูดมาหลายรอบแล้วว่ามีฤทธิ์ปกป้องสมองและลดการอักเสบซึ่งครบครันเมื่อใช้ในปริมาณน้อย แต่จะให้น้อง ๆ หมอหยดกัญชาก็เดี๋ยวจะง่วงกันหมด จึงไม่ตอบโจทย์ ก็เหลือ ผักผลไม้ที่มี flavonoids สูง และ ตัวหนึ่งที่ออกฤทธิ์ก็คือ เรสเวอราทรอล (resveratrol) ซึ่งสามารถผ่านเยื่อหุ้มสมอง (blood brain barrier) ออกฤทธิ์ ที่sirtuin ที่ มีการค้นพบใหม่เอี่ยม acylspermidines, a family of metabolites, and sirtuins, enzymes critical in aging and disease วารสาร Nature chemical biology 2 มกราคม 2024

ช่วยปรับสมดุลเซลล์สมอง ลดสารอนุมูลอิสระ ลดการอักเสบ และลดอัตราการตายของเซลล์สมอง จึงน่าจะมีฤทธิ์ในการปกป้องสมอง ก็อาจจะใช้ได้

แต่ถ้านึกจะใช้ ไม่ต้องไปหาซื้ออะไรให้ยากเริ่มจากเข้าใกล้มังสวิรัติกินผักผลไม้ตามฤดูกาล วันละครึ่งกิโล ลดแป้งละเนื้อสัตว์บก สัตว์น้ำยังทานได้ ออกกำลัง

ต้อง เริ่มปฏิวัติชีวิตอย่างเร็ว ไม่ใช่รอจนเป็นสมองเสื่อมค่อยทำเพราะกระบวนการสมองเสื่อมใช้เวลาเป็น 10 ปี ถ้ารอถึงตอนนั้นเซลล์สมองมันก็ตายไปจนไม่เหลือให้ปกป้องแล้ว

ด้วยความเป็นห่วงครับ.