นายพีรพน พิสณุพงศ์ ผอ.ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) (ศมส.) กล่าวว่า ศมส. ได้สำรวจพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นทั่วประเทศ พบว่า รูปแบบการจัดแสดงหลักๆ เป็นการนำเสนอโบราณวัตถุของท้องถิ่นที่นำมาจากบรรพบุรุษ ชาวบ้าน และการค้นพบตามแหล่งประวัติศาสตร์ต่างๆ รวมถึงจัดแสดงเนื้อหาของประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ชีวิตวัฒนธรรมของผู้คนในท้องถิ่น ทั้งนี้ ปัญหาใหญ่ที่พบบางพิพิธภัณฑ์เพียงแต่นำวัตถุที่เก็บไว้มาจัดแสดงเท่านั้น เมื่อไม่มีการเปลี่ยนแปลง รูปแบบจัดแสดงถูกปล่อยปะละเลยให้ไปตามยถากรรม และเมื่อดูบ่อยๆ กลายเป็นความน่าเบื่อ ทำให้พิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นหลายแห่งมีสภาพกลายเป็นโกดังเก็บของ
" นอกจากนี้ มีเรื่องที่น่าวิตก พบการโจรกรรมสิ่งมีค่าจากพิพิธภัณฑ์อยู่บ่อยครั้ง และไม่สามารถจับตัวผู้กระทำความผิดได้ ทั้งเงินตราเก่า เครื่องเงิน เครื่องทอง เป็นต้น จำเป็นจะต้องหาทางสร้างกระบวนการเรียนรู้เพื่อให้คนท้องถิ่น เกิดความรัก ความหวงแหน และความภูมิใจ มีส่วนร่วมอนุรักษ์ รักษา และพัฒนาพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นให้คงอยู่อย่างยั่งยืน " นายพีรพน กล่าว
นายพีรพน กล่าวต่อว่า ในปีงบประมาณ พ.ศ.2562 ศมส. ร่วมกับเครือข่ายพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นภาคเหนือ จัดงานมหกรรมพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น ภายใต้ชื่องานมหกรรมเมืองพิพิธภัณฑ์เชียงแสน : ปาเจียงแสนปิ๊กบ้าน ระหว่างวันที่ 8 - 10 ก.พ. ที่วัดเจดีย์หลวง และบริเวณเมืองเชียงแสน อ. เชียงแสน จ.เชียงราย เพื่อสร้างพื้นที่การเรียนรู้ให้กับผู้คนใน อ.เชียงแสน และผู้ที่สนใจได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน โดยจะนำเสนอข้อมูลความรู้และผลจากการปฏิบัติงานของเครือข่ายพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นภาคเหนือที่ร่วมกันทำตลอดระยะเวลา 1 ปี ตั้งแต่เดือน พ.ย. 2560 – ก.ย. 2561 มาจัดทำแผนและหาแนวทางสร้างการเรียนรู้และความเข้าใจร่วมกัน โดยการประสานงานภาครัฐ เอกชน ภาคประชาสังคม ชาวบ้าน และวัด ร่วมปลูกสำนึกของชุมชน สร้างความมั่นคงของพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น โดยแสดง ให้เห็นว่าพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นเป็นมรดกทางวัฒนธรรมและศิลปกรรมที่แสดงฐานะความมีหน้ามีตาของชุมชน
“ ศมส.ยังมุ่งเน้นการจัดกิจกรรม ภายในบริเวณวัดพระธาตเจดีย์หลวง โดยนำข้อมูลความรู้ต่างๆ มาออกแบบจัดกิจกรรมการเรียนรู้ให้เข้าถึงประชาชนทั้งในและพื้นที่ใกล้เคียง เช่น การนำเสนอข้อมูลประวัติศาสตร์เมืองเชียงแสนที่ศึกษาจากโบราณสถาน ตำนาน เอกสาร โบราณ จารึก ภาพถ่ายเก่า บันทึก และคำบอกเล่าของคนเชียงแสน เรื่องราวของไทยวนเชียงแสนที่โยกย้ายไปอยู่ในพื้นที่ต่างๆ ของไทย ลาว วิถีชีวิตคนเชียงแสนในอดีต-ปัจจุบัน งานคลินิกพิพิธภัณฑ์ กิจกรรมการทำงานแบบเพื่อนช่วยเพื่อนให้คำปรึกษาแนะนำการทำงานพิพิธภัณฑ์” ผอ.ศมส. กล่าว
