เริ่มแผนแม่บทพัฒนา’เมืองศรีเทพ’มรดกโลก

ผลจากการที่เมืองโบราณศรีเทพ ต.ศรีเทพ อ.ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ ได้รับการประกาศจากองค์การยูเนสโกให้เป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม  เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2566 ด้วยคุณค่าที่โดดเด่นจากรูปแบบของผังเมือง สถาปัตยกรรม และรูปแบบศิลปกรรม เป็นตัวแทนของการผสมผสานระหว่างศาสนาพุทธแบบเถรวาท มหายาน และพราหมณ์ ฮินดู ที่มีอายุมากกว่า 1,000 – 1,600 ปี ทำให้เมืองโบราณอายุพันกว่าปีแห่งนี้ ได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวมีสถิติการเข้าชมอุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพล้นหลามกว่า 6,000 คน ในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา โดยเฉพาะบริเวณโบราณสถาน เขาคลังนอก ซึ่งถือเป็นหนึ่งจุดไฮไลท์ที่นักท่องเที่ยวให้ความสนใจเดินขึ้น-ลงชมส่วนบริเวณด้านบน ได้เกิดเป็นกระแสและข้อห่วงใยเรื่องความปลอดภัยของโบราณสถานและการให้บริการแก่นักท่องเที่ยว ตลอดจนความพร้อมด้านต่างๆ เนื่องจากแนวโน้มจะมีจำนวนนักท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง

เหตุนี้ เสริมศักดิ์ พงษ์พานิช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ได้ลงพื้นที่ตรวจราชการและมอบนโยบายในการบริหารจัดการเมืองโบราณศรีเทพ ผู้ตรวจราชการกระทรวงวัฒนธรรม คณะที่ปรึกษาและคณะทำงานของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ผู้บริหาร นายอำเภอศรีเทพ วัฒนธรรมจังหวัด ผู้นำองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หัวหน้าส่วนราชการ ข้าราชการ เจ้าหน้าที่ เข้าร่วม ณ เมืองโบราณศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์  โดยได้สำรวจสถานที่สำคัญ ได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนมรดกโลก ได้แก่ โบราณสถานภายในเมืองโบราณศรีเทพและโบราณสถานเขาคลังนอก 

 เสริมศักดิ์ พงษ์พานิช กล่าวว่า แนวทางการเพิ่มศักยภาพในการให้บริการแก่นักท่องเที่ยวที่เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างมากในช่วงนี้ โดยเฉพาะในวันหยุดสุดสัปดาห์ โดยดำเนินการสิ่งจำเป็นเร่งด่วน ได้แก่ การเพิ่มรถสุขาเคลื่อนที่ เพิ่มจำนวนรถรางให้บริการนำชมนักท่องเที่ยว  พร้อมกับมีร้านอาหารและเครื่องดื่ม ร้านจำหน่ายสินค้าและของที่ระลึก  ให้บริการกับนักท่องเที่ยวครบทุกด้าน  การก่อสร้างทุกอย่างต้องเป็นไปด้วยความเหมาะสมตามแผนแม่บทที่วางไว้ รวมถึงการสร้างศูนย์ข้อมูลเมืองโบราณศรีเทพที่จะได้นำโบราณวัตถุสำคัญซึ่งพบในเมืองโบราณศรีเทพมาจัดแสดงต่อไป โดยจะเริ่มดำเนินการในปีงบประมาณ พ.ศ. 2567

สำหรับโบราณสถานเขาคลังนอก ซึ่งเป็นโบราณสถานขนาดใหญ่ที่อนุญาตให้นักท่องเที่ยวขึ้นไปชมด้านบนได้นั้น รมว.วธ. ระบุ ได้กำชับกรมศิลปากรให้จัดเจ้าหน้าที่เพื่ออธิบายข้อควรระมัดระวังในการเยี่ยมชม เพื่อไม่ให้เกิดอันตราย พร้อมจัดเจ้าหน้าที่อำนวยความสะดวก และให้ความรู้ พร้อมกับให้ทางกรมศิลปากร สำรวจสภาพความเปลี่ยนแปลงของโบราณสถานอย่างละเอียด และรายงานให้ทราบเป็นระยะ เพื่อประกอบการพิจารณาว่า การรองรับนักท่องเที่ยวจำนวนมากมีผลต่อโบราณสถานหรือไม่ อย่างไรก็ตาม เขาคลังนอกก่อสร้างด้วยศิลาแลงและอิฐ และผ่านการอนุรักษ์มาแล้ว ไม่น่าจะได้รับผลกระทบ อีกทั้งโบราณสถานภายในเมืองโบราณศรีเทพ กรมศิลปากรรายงานว่าได้มีการป้องกัน โดยเว้นระยะไม่ให้นักท่องเที่ยวสัมผัสส่วนลวดลายประดับที่อาจจะก่อให้เกิดความเสียหายได้

ด้าน พนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร กล่าวว่า เมืองโบราณศรีเทพได้รับการจัดดสรรงบประมาณในการดูแลเป็นประจำทุกปี ครอบคลุมงบประมาณในการศึกษาค้นคว้าเมืองโบราณแห่งนี้ แต่หลังจากประกาศเป็นเมืองมรดกโลก ทำให้นักท่องเที่ยวเข้ามาชมจำนวนมาก ดังนั้น นอกจากจะศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับโบราณคดี หรือรักษาสภาพของโบราณสถานตามมาตรฐานของกรมฯ จำเป็นจะต้องสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกเพิ่มเติม โดยจะต้องคำนึงถึงจุดที่ทำการสร้าง และรูปแบบที่จะสร้าง เพื่อไม่ทำให้โบราณสถานเสื่อมคุณค่า ต้องมีการพิจารณาอย่างรอบคอบโดยยังคงรักษามรดกโลกและไม่ปิดกั้นการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน 

จากกระแสที่มีภาพนักท่องเที่ยวเดินขึ้นเขาคลังนอกจำนวนมาก พนมบุตร อธิบายว่า ตอนนี้ได้ปิดให้ขึ้นเขาคลังนอกชั่วคราวด้วยความกังวลหากนักท่องเที่ยวขึ้นไปจำนวนมากอาจจะส่งผลกระทบต่ออิฐหรือศิลาแลง รวมถึงความปลอดภัยของนักท่องเที่ยว อย่างไรก็ตาม นักท่องเที่ยวจะสามารถขึ้นเยี่ยมชมเขาคลังนอกบริเวณด้านบนอีกครั้ง เมื่อมีการการสร้างจุดชมวิวที่ต้องไม่กระทบกับตัวโบราณสถานแล้วเสร็ต ส่วนเขาคลังในซึ่งมีรูปปั้นคนแคระบริเวณฐานกลายเป็นเอกลักษณ์ของเมืองโบราณศรีเทพและกลายเป็นจุดที่ต้องเยี่ยมชม ได้จัดทำแนวกั้นให้นักท่องเที่ยวได้ชมอย่างใกล้ชิด แต่เว้ยระยะให้ไม่สามารถเอื้อมมือไปสัมผัสได้ เพื่อให้เป็นไปตามมาตรฐานการรับชมและการอนุรักษ์แหล่งโบราณสถาน

อย่างไรก็ตาม เพื่อเป็นการรักษาคุณค่าของมรดกโลกศรีเทพอย่างยั่งยืน ทางกระทรวงวัฒนธรรมเสนอแนะแผนการดำเนินการในระยะยาวในการเผยแพร่ความรู้เรื่องเมืองโบราณในวัฒนธรรมทวารวดี ซึ่งพบว่ายังมีอีกหลายแห่งที่สำคัญในประเทศไทย และมีอายุร่วมสมัยกับเมืองโบราณศรีเทพ เช่น เมืองโบราณอู่ทอง จ.สุพรรณบุรี  เมืองโบราณคูบัว จ.ราชบุรี เมืองนครปฐมโบราณ เมืองโบราณจันเสน จ.นครสวรรค์  เมืองศรีมโหสถ จ.ปราจีนบุรี เมืองฟ้าแดดสงยาง จ.กาฬสินธุ์ เมืองโบราณยะรัง จ.ปัตตานี ฯลฯ เพื่อพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้และท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมต่อไปภายใต้แนวคิด”เมืองทวารวดีที่ห้ามพลาด”