“มดตะนอย” เมื่อหัวใจใหญ่กว่าปัญหา

"บ้านมดตะนอย" ชุมชนเล็กๆ แห่งหนึ่งในตำบลเกาะลิบง จังหวัดตรัง ชื่อ "มดตะนอย" อาจฟังดูเล็กจิ๋ว แต่ถ้าคุณได้รู้จักพวกเขา คุณจะรู้ว่า "หัวใจ" ของคนกลุ่มนี้ใหญ่เกินกว่าขนาดของชื่อหมู่บ้านเสียอีก

พวกเขาคือผู้คนที่ผูกพันกับผืนน้ำอันดามันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ สืบทอดอาชีพประมงเป็นลมหายใจ แม้จะอยู่ริมทะเลที่แสนงดงาม แต่ชีวิตกลับไม่ได้โรยด้วยกลีบกุหลาบอย่างที่ใครต่อใครคิด พื้นที่อยู่อาศัยที่ถูกโอบล้อมด้วยป่าชายเลนอันอุดมสมบูรณ์ เขตห้ามล่าสัตว์ป่า หรือแม้แต่ที่ดินของรัฐ ล้วนเป็นเสมือนกำแพงที่มองไม่เห็น ทำให้บ้านเรือนที่ทรุดโทรมไม่อาจขยับขยายตามจำนวนสมาชิกในครอบครัวที่เพิ่มขึ้นได้ น้ำกินน้ำใช้ที่เคยอุดมสมบูรณ์กลับเริ่มร่อยหรอ ถนนหนทางคับแคบ ไฟส่องสว่างไม่เพียงพอ ท่าเรือที่ควรจะเป็นประตูสู่โอกาสกลับมีไม่พอให้เรือทุกลำได้จอดพัก

“ชาวบ้านมดตะนอย” คือผู้คนที่ย้ายถิ่นฐานมาจากมาเลเซีย  นับถือศาสนาอิสลาม 100%  และผูกพันกับอาชีพประมงริมฝั่งอันดามัน  ชีวิตที่ดูเรียบง่ายกลับเต็มไปด้วยความซับซ้อน พื้นที่อยู่อาศัยถูกจำกัดด้วยเขตป่าชายเลน เขตห้ามล่า และที่ดินของรัฐ  บ้านทรุดโทรม ครอบครัวขยาย แต่ไม่มีที่ให้ขยับขยาย  แถมน้ำกินน้ำใช้ก็ไม่พอ  ถนนแคบ ไฟไม่สว่าง ท่าเรือไม่เพียงพอ  และที่ร้ายกว่านั้นคือภัยธรรมชาติที่รุนแรงขึ้นเรื่อยๆ จนบ้านเรือนเสียหายกว่า 17 หลังคาเรือนเมื่อปีที่แล้ว

พวกเขาไม่ได้ยอมจำนนต่อโชคชะตา แต่เลือกที่จะ "ลุกขึ้นยืน" และ "ร่วมมือกัน"  ตั้งแต่ปี 2556 กลุ่มบ้านมั่นคงบ้านมดตะนอยได้รวมตัวกัน  ไม่ใช่แค่สร้างบ้านใหม่ 237 ครัวเรือน และปรับปรุงซ่อมแซมอีกหลายร้อยหลัง แต่มันคือการสร้าง "บ้าน" ที่มีความหมายมากกว่าแค่ที่พักพิง  พวกเขาลงมือปรับปรุงสภาพแวดล้อม สร้างสาธารณูปโภคใหม่หมดจด ไม่ว่าจะเป็นลานกีฬา อาคารอเนกประสงค์ ระบบประปา ไปจนถึงบ่อกำจัดไขมัน  คิดดูสิว่าจากชุมชนที่ขาดแคลน กลับมีสิ่งอำนวยความสะดวกครบครันได้อย่างไร

หัวใจของเรื่องราวนี้อยู่ที่ "ผู้คน" และ "การรวมกลุ่ม"  พวกเขามี "กลุ่มออมทรัพย์"  เป็นเสมือนธนาคารหัวใจที่คอยหล่อเลี้ยงชุมชน  ยามเกิดภัยพิบัติบ้านพัง  กองทุนนี้ก็ช่วยซ่อมแซม  ยามป่วยไข้ ก็มีคนไปเยี่ยม  เด็กด้อยโอกาสได้ทุนการศึกษา  นี่ไม่ใช่แค่เรื่องเงินทอง แต่มันคือ "สายใย" ที่ถักทอให้ทุกคนรู้สึกว่า "เราคือครอบครัวเดียวกัน"

เมื่อชีวิตมั่นคงแล้ว ก็มองไปข้างหน้า  ทะเลคือลมหายใจ อาชีพประมงคือชีวิต  พวกเขาจึงตระหนักว่า "ต้องรักษา" สิ่งที่หล่อเลี้ยงพวกเขามาตลอด  จากความร่วมมือกับนักวิชาการ พวกเขาได้เรียนรู้หลัก "รับ ปรับ ใช้"  นั่นคือรับความรู้ใหม่ๆ มาปรับให้เข้ากับวิถีชีวิต  และนำไปใช้จริงในการ "ทำประมงอย่างรับผิดชอบ"  มีกฎเหล็กชัดเจน ตั้งแต่ขนาดอวนจับปู ไปจนถึงความสะอาดของเรือ  ฟังดูยุ่งยาก แต่ผลลัพธ์คือสัตว์น้ำปลอดภัย ผู้บริโภคก็ยินดีจ่ายเพื่อสุขภาพที่ดี  นี่คือการเปลี่ยนจาก "เอา" มาเป็นการ "ให้" คืนสู่ธรรมชาติ

ยิ่งไปกว่านั้น พวกเขายังเป็น "นักฟื้นฟู" ตัวยง  ปลูกหญ้าทะเล ปลูกป่าโกงกาง  สร้างบ้านให้ปลา  และมี "ธนาคารปูม้า"  ลองนึกภาพสิว่า เด็กๆ ในชุมชนได้ลงมือปลูกโกงกางและหญ้าทะเลด้วยมือตัวเอง  มันไม่ใช่แค่การอนุรักษ์ แต่มันคือการ "ปลูกจิตสำนึก" ลงในใจของคนรุ่นใหม่  ให้ด้เห็นคุณค่าของธรรมชาติที่พวกเขาต้องดูแล

ความภาคภูมิใจของบ้านมดตะนอยไม่ใช่แค่การมีบ้านที่มั่นคง มีรายได้เสริมจากการท่องเที่ยวชุมชน หรือการแปรรูปขยะทะเลเป็นกระเป๋าสวยๆ  cite start  มันเป็นความภูมิใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งในการ "อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ"  เพราะเมื่อทะเลอุดมสมบูรณ์ ชีวิตของพวกเขาก็อุดมสมบูรณ์ตามไปด้วย

เรื่องราวของบ้านมดตะนอยคือ "บทเรียนชีวิต" ที่บอกเราว่า "ปัญหา" ไม่ใช่จุดจบ แต่เป็น "โอกาส" ให้เราได้ลุกขึ้นยืน ได้รวมพลัง และได้สร้างสรรค์สิ่งใหม่ๆ แม้จะเป็นเพียง "มดตะนอย" ตัวเล็กๆ เมื่อมี "หัวใจ" ที่ยิ่งใหญ่ และ "มือ" ที่พร้อมจะลงมือทำ ก็สามารถสร้าง "บ้าน" ที่มั่นคง และ "ความสุข" ที่ยั่งยืนได้จากทะเลสู่ชีวิต