หินเหล็กไฟ “ชุมชนผู้ไม่ยอมแพ้"

คำกล่าวที่ว่า "ไม่มีอะไรที่ได้มาง่าย ๆ และไม่มีอะไรที่เป็นไปไม่ได้" ดูจะตรงกับเรื่องราวของ "ชุมชนหินเหล็กไฟ" มากที่สุด ที่ซึ่งอดีตผู้บุกรุกที่ดินรถไฟริมทางรถไฟหัวหิน ต้องเผชิญกับการถูกไล่รื้อและกลายเป็นคนไร้บ้าน ด้วยพลังแห่งการรวมตัวของชุมชน  "บ้านมั่นคง" พวกเขาได้พลิกวิกฤต สร้างบ้านใหม่ ชีวิตใหม่ และสร้างความมั่นคงที่ยั่งยืนให้เกิดขึ้นจริง

ความเป็นมาจากชุมชนแออัดริมราง

ชุมชนเขาพิทักษ์ (อดีตชื่อชุมชน) ตั้งอยู่เลียบทางรถไฟหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ สมาชิกส่วนใหญ่อยู่อาศัยและประกอบอาชีพรับจ้างมาตั้งแต่รุ่นพ่อแม่กว่า 40 ปี โดยไม่มีกรรมสิทธิ์ในที่ดิน สภาพปัญหา บ้านทรุดโทรม แออัด (บางหลังอยู่รวมกัน 10 คน มีห้องน้ำเดียว) ใช้ไฟฟ้าชั่วคราวราคาแพง ใช้น้ำประปาดิบ และประสบปัญหาน้ำท่วมขัง จุดเปลี่ยน ในปี พ.ศ. 2560 การรถไฟฯ แจ้งไล่รื้อชุมชนเพื่อพัฒนาโครงการรถไฟรางคู่ ทำให้ชาวบ้านต้องเผชิญหน้ากับชะตากรรมการไร้ที่อยู่

การรวมตัวและก้าวสู่ "บ้านมั่นคง"

เมื่อถูกฟ้องขับไล่ ชาวบ้านกว่า 70 ครัวเรือนได้รวมตัวกันเพื่อหาทางออก โดยได้รับการสนับสนุนจากสหพันธ์พัฒนาองค์กรชุมชนคนจนเมืองแห่งชาติ (สอช.), พอช. และเครือข่ายบ้านมั่นคงฯ สร้างรากฐาน เริ่มจากการ ออมทรัพย์ และ จัดตั้ง "สหกรณ์บ้านมั่นคงหินเหล็กไฟ จำกัด" เพื่อขอสินเชื่อที่อยู่อาศัยจาก พอช. ภารกิจหาที่ดิน ใช้เวลานานในการหาที่ดินที่เหมาะสมทั้งด้านราคา ทำเล และสาธารณูปโภค โดยต้องหาที่ดินใหม่ถึง 5 แปลง จนได้ที่ดินที่ อบต.หินเหล็กไฟ ขนาด 5 ไร่เศษ  แม้เงินออมยังไม่ถึงเกณฑ์ที่กำหนด แต่ด้วยการประสานงานและ การใช้ตำแหน่งนายอำเภอเป็นหลักประกัน ทำให้ชุมชนสามารถย้ายออกมาเพื่อรับค่ารื้อถอนและรอสินเชื่อได้

ความเปลี่ยนแปลงในชุมชนใหม่

สหกรณ์บ้านมั่นคงหินเหล็กไฟฯ ก่อตั้งในปี 2562 และได้รับสินเชื่อที่ดิน (30 ม.ค. 2563) และสินเชื่อที่อยู่อาศัย (กลางปี 2563) จากนั้นจึงเริ่มก่อสร้างบ้านและระบบสาธารณูปโภค บ้านและสภาพแวดล้อมใหม่ สมาชิก 70 ครัวเรือนได้เข้าอยู่อาศัยในบ้านใหม่ที่มีพื้นที่เป็นสัดส่วน มีถนนสาธารณะ มีการจัดผังชุมชนอย่างเป็นระเบียบ มีระบบบำบัดน้ำเสีย และติดตั้งกล้องวงจรปิด ได้ใช้น้ำประปาส่วนภูมิภาค และไฟฟ้าจากการไฟฟ้าส่วนภูมิภาคโดยตรง ทำให้ค่าใช้จ่ายลดลง 

สภาพแวดล้อมที่เงียบสงบขึ้น ห่างจากรางรถไฟและถนนใหญ่ ทำให้สุขภาพกายและใจของคนในชุมชนดีขึ้น   ความสำเร็จนี้ไม่ได้แก้แค่ปัญหาที่อยู่อาศัย แต่ยังสร้างความภาคภูมิใจและทักษะใหม่ ๆ ให้กับสมาชิก เช่น การทำบัญชี และการประสานงานกับหน่วยงานราชการ

ต่อยอดความมั่นคง

สหกรณ์ฯ กลายเป็นกลไกหลักในการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ยั่งยืน ทุนหมุนเวียนและสวัสดิการ มีเงินออมทรัพย์สะสมกว่า 747,100 บาท ใช้เป็นทุนหมุนเวียนให้สมาชิกกู้ไปชำระหนี้, ต่อเติมบ้าน, หรือเป็นทุนประกอบอาชีพ นอกจากนี้ยังมีการปันผลและช่วยเหลือสวัสดิการเมื่อสมาชิกเจ็บป่วย

การพลิกวิกฤตโควิด-19ในช่วงที่ถูกพักงาน สหกรณ์ฯ ได้รับงบประมาณจาก พอช. มาดำเนิน โครงการเพาะเห็ดนางฟ้า แปรรูปปลานิล และผลิตน้ำพริกกากหมู เพื่อสร้างรายได้เสริม พัฒนาอาชีพต่อเนื่อง ปี 2567 สนับสนุนการ เพาะเห็ดนางฟ้า เพื่อจำหน่ายเป็นรายได้ของสหกรณ์ ปี 2568 จัดทำ ลูกประคบ เพื่อสร้างรายได้เสริมให้ผู้สูงอายุและผู้ว่างงาน โดยส่งขายที่ร้านนวดของสมาชิก แผนอนาคต วางแผนสร้าง ห้องนวดแผนโบราณ เพื่อสร้างรายได้ที่มั่นคงให้กับสมาชิกที่มีความเชี่ยวชาญ และจัดตั้ง โรงผลิตน้ำดื่มชุมชน

ประสบการณ์อันเข้มข้น สหกรณ์บ้านมั่นคงหินเหล็กไฟฯ ได้กลายเป็น ต้นแบบและพื้นที่ศึกษาดูงาน ให้กับชุมชนและหน่วยงานต่าง ๆ ที่ประสบปัญหาเดียวกัน รวมถึงชุมชนถูกไล่รื้อจากพื้นที่การรถไฟฯ ในหัวหิน และเป็นพื้นที่แลกเปลี่ยนกับผู้บริหาร พอช. และกรมส่งเสริมสหกรณ์ "อุปสรรคทำให้เราเดินช้าลง แต่ไม่ใช่เหตุผลทำให้เราหยุดเดิน"  การรวมพลังและความเชื่อมั่นในกันและกัน สามารถเปลี่ยนคำว่า "เป็นไปไม่ได้" ให้กลายเป็น "เป็นไปได้"

เรื่อง : สุรภา นิลเพ็ชร/เกศิณี สิงห์ขรรักษ์

เรียบเรียง : กุณฑี สว่างวงศ์ธรรม