เทศมองไทย (อีสาน) ผ่านนโยบายวีซ่าฟรี

จากนโยบายวีซ่าฟรี ที่รัฐบาลมุ่งเป้าที่สองประเทศคือจีนกับคาซักสถาน ซึ่งชาวอีสานทั่วไปก็คงไม่ตื่นเต้นกับนโยบายนี้ เพราะเรามีนักท่องเที่ยวต่างชาติน้อยกว่าภูมิภาคอื่นมากอยู่แล้ว เพื่อสะท้อนเรื่อ่งเกี่ยวกับวีซ่าที่น่าปรับปรุงและการพัฒนาภาคอิสาน ผมจึงขอเสียงสะท้อนจากเพื่อนต่างชาติ 4 คนจาก 4 ชาติที่อยู่อิสานมาเล่าสู่กันฟัง

คนแรกชาวญี่ปุ่น ทำงานสายวิชาการ ออกจากญี่ปุ่นมานาน ผ่านการทำงานมาหลายประเทศ ก่อนมาอยู่ขอนแก่น เขาเปรียบเทียบเรื่องวีซ่าให้ฟังว่า มาเลเซีย ใบอนุญาตทำงาน วีซ่าอยู่ทำงานและการเข้าออกหลายครั้ง ทำอยู่ที่จุดเดียวจึงสะดวกมาก บังคลาเทศคล้ายเมืองไทย คือใบอนุญาตทำงานและวีซ่าทำงานอยู่คนละกระทรวง แต่การให้รายงานตัวกับ ตม. ทุก 90 วันนั้นเพิ่งเจอที่เดียวคือไทยแลนด์ ถามว่าถ้าอีสานจะขายฝันเป็นเมืองเกษียณคนญี่ปุ่นจะน่าสนใจไหม เขาบอกได้เลย เพราะคนญี่ปุ่นน่าจะชอบชีวิตเรียบง่าย ก่อนมาทำงานขอนแก่นเมืองไทยที่เขารู้จักมีเพียงภูเก็ต หาดใหญ่ และเมืองอย่างขอนแก่นมีความสะดวกสบายทุกด้าน เหมือนเมืองชนบทญี่ปุ่น

คนที่สองชาวอเมริกัน รู้จักเมืองไทยและเวียดนามมานาน ตั้งแต่ยุคสงครามเวียดนามและเมื่อทำงานอยู่ East West Center ปัจจุบันแต่งงานกับคนไทย เคยใช่วีซ่าทำงานมาระยะหนึ่ง เพิ่งมาใช้วีซ่าคนเกษียณ ที่ต้องมีเงินจำนวนหนึ่งในธนาคาร เขาเปิดบัญชีร่วมกับภรรยา ก็ต้องให้มีเงินในบัญชีตามกฎคูณสอง ปัญหาหลักที่อยากสะท้อนคือระบบประกันสุขภาพของเขาในอเมริกา ไม่ครอบคลุมการรักษาพยาบาลในเมืองไทย บางครั้งจึงเลือกเดินทางกลับบ้านอเมริกาไปเยี่ยมลูกหลาน และนัดหมายรับการรักษาพยาบาลไปพร้อมกัน ส่วนการทำประกันสุขภาพในไทย ถ้าสูงวัยเกิน 70 ปี ก็ไม่ค่อยมีรับทำ หรือที่ทำได้ก็คิดค่าเบี้ยประกันแพงมาก

คนที่สามชาวออสเตรเลีย เริ่มมาเที่ยวเมืองไทยแบบนักท่องเที่ยว ไปเหนือ ใต้ ปัจจุบันถูกใจ อยากปักหลักฐานบั้นปลายชีวิตอยู่ที่อิสาน เพราะค่าครองชีพไม่สูง อยู่สบายเมืองอย่างขอนแก่น มีทุกสิ่งที่เขาต้องการ มองปัญหาประกันสุขภาพเช่นเดียวกัน เพราะประกันสุขภาพจากบ้านเขา เอามาใช้บ้านเราไม่ได้ และเจอด้วยตัวเองว่าโรงพยาบาลเอกชนคิดค่ายา 5-10 เท่าของราคาที่เขาหาซื้อได้ออนไลน์ อยากให้รัฐบาลไทยมีข้อตกลงเรื่องการคุ้มครองของสวัสดิการรักษาพยาบาล ให้ใช้ได้ที่บ้านเรา เหมือนเพื่อนเขาจากอังกฤษ เขาเล่าว่าเชียงใหม่ เป็นที่รู้จักของชาวออสเตรเลีย ที่คนชอบมาเที่ยวเพื่อสุขภาพ (Medical Holiday) เป็นไปได้มากที่ขอนแก่น หรืออิสานจะโปรโมทเป็น ถิ่นที่อยู่ของคนเกษียณ ที่ดีที่สุด แต่ต้องเข้าใจความต้องการของกลุ่มเป้าหมาย และประชาสัมพันธ์ให้ถึงกลุ่มเป้าหมายจริงๆ เช่นโกลด์โคสต์ของออสเตรเลีย จะรู้จักกันว่าเป็นที่อยู่วัยเกษียณ ที่ดีที่สุดของออสเตรเลีย ปัจจุบันราคาบ้านที่ออสเตรเลียอย่างต่ำๆ ก็หนึ่งล้านเหรียญออสเตรเลีย คนเกษียณส่วนหนึ่งจึงไม่สามารถซื้อบ้านหลังเกษียณ หรือมีเงินบำนาญไม่พอจ่ายดูแลบ้านที่มีอยู่ จึงอาจตัดสินใจขายบ้านหาที่อยู่สบายๆ ในบั้นปลายชีวิตเช่นตัวเขา เขาสรุปทิ้งท้ายว่า ที่รัฐบาลไทยควรปรับปรุงที่สุด คือระบบและประเภทวีซ่าที่ยุ่งยากซับซ้อนมาก และนำมาซึ่งบริการต่อวีซ่า ที่เก็บค่าบริการแพง แถมยังอาจมีวิธีการใต้โต๊ะ ที่ไม่ส่งผลดีต่อประเทศไทย 

คนที่สี่ ลูกครึ่งไทยออสเตรีย เกิดเติบโตจนจบมหาวิทยาลัยที่ออสเตรีย มาทำวิจัยระดับปริญญาโทที่ขอนแก่น เลยมามีครอบครัวและตัดสินใจอยู่เมืองไทยได้ 19 ปีแล้ว คนนี้ไม่มีปัญหาเรื่องวีซ่า เพราะถือสองสัญชาติ เขาเล่าว่าคนออสเตรีย ถ้าจะมาเมืองไทย ก็มุ่งไปพัทยา เรื่องการประกันสุขภาพจากบ้านเขา ก็เอามาใช้บ้านเราไม่ได้ เมื่อถามถึงเรื่องการท่องเที่ยว เขาเล่าว่าเคยทำงานกับ ททท. อยู่ออสเตรียสามปีโปรโมทอะเมซซิ่งไทยแลนด์ และเขามองว่าจนถึงปัจจุบันก็ยังไม่เห็นการเปลี่ยนแปลงอะไรจาก ททท. ยังใช้เรื่องเดิมๆ วิธีการเดิมๆ  ตัวเขาเองเคยไปท่องเที่ยวตามแหล่ง unseen Thailand บางที่ เช่นเคยไปเดินสะพานไปน้ำตกแห่งหนึ่งในน้ำหนาว ชอบมากแต่แวะไปอีกทีสะพานไม่มีแล้ว ตัวเขาเองปัจจุบันมีบริษัทเอสเอ็มอี ด้านเทคโนโลยี ของตัวเอง มีผลิตภัณฑ์ที่จดทะเบียนทรัพย์สินทางปัญญา และผลิตภัณฑ์ต่อยอดงานวิจัยจากมหาวิทยัลยขอนแก่น เขามองอิสานว่ามีปัญหาเรื่องทรัพยากรมนุษย์ เขายกตัวอย่างว่า ถ้าคัดเลือกคนมาทำงาน 10 คน 2-3 คนสละสิทธิ์ 5 คนไม่ผ่านขั้นทดลองงาน เหลือรอด 1 คน เลยถามต่อว่าเพราะอะไร เขาบอกน่าจะสรุปได้จากสามประเด็นคือ คุณวุฒิและความสามารถไม่ตรงกับงาน ไม่ค่อยอดทน และมักมีปัญหาชีวิตต่างๆนานา เมื่อขอความเห็นว่าทำไม นิคมอุตสาหกรรมอิสานมักไปไม่รอด เขาบอกว่า สิ่งที่เกิดขึ้นทันทีเมื่อประกาศพื้นที่เป็นนิคมอุตสาหกรรม คือราคาที่ดินพุ่งสูง สาธารณูปโภคไม่สมบูรณ์ และการเมือง เช่นความพยายามจะมีท่าเรือบก (Dry Port) ที่ขอนแก่นที่ไม่ขยับไปไหน 

จากตัวอย่าง 4 คน 4 ชาติที่ผมได้มีโอกาสพูดคุยด้วย ทุกคนชอบใช้ชีวิตอยู่ในอิสานเช่นขอนแก่น และมองตรงกันว่า น่าจะมีความเป็นไปได้สูง ที่จะดึงคนต่างชาติให้มาใช้ชีวิตหลังเกษียณในประเทศไทย ถ้าเรามีประเทศเป้าหมาย มีนักลงทุนอสังหาริมทรัพย์ที่เข้าใจความต้องการของสังคมผู้สูงอายุ ใช้ผู้สูงอายุที่อยู่เมืองไทยอยู่แล้วช่วยสื่อสารถึงคนประเทศเขา เชื่อว่าจะประสบความสำเร็จแน่นอน

ส่วนเรื่องที่ทำอย่างไร อีสานจะมีนักท่องเที่ยวมากขึ้น ทุกคนบอกว่าคนบ้านเขา ถ้าจะมาเมืองไทย ก็มุ่งไป ภูเก็ต พัทยา เชียงใหม่ เพราะเขาไม่รู้ว่าภาคอื่นๆ มีอะไรดี

สุดท้ายคงขอฝากถึงรัฐบาล และ สส. อีสานที่ส่วนใหญ่อยู่ในพรรคร่วมรัฐบาล อย่ามุ่งหาแต่โครงการใหญ่เช่นสนามบินมาลงในพื้นที่ตนเอง แต่อยากให้มองและสนใจส่งเสริมพัฒนาภาคอิสานในมิติเหล่านี้โดยเฉพาะด้วย ก็คงจะช่วยฟื้นเศรษฐกิจอิสาน ที่ธนาคารแห่งประเทศไทยสาขาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สรุปสถานการณ์เศรษฐกิจว่าเศรษฐกิจภาคอิสานปีนี้หดตัวทุกด้าน และปีหน้าจะขยับตัวกลับมาได้เล็กน้อย การมุ่งกำหนดนโยบายเหมาเข่งรวมทั้งประเทศ คนอิสานก็คงอยู่ในวังวน ภูมิภาคที่มีประชากรมากที่สุด ยากจนที่สุดเหมือนเดิม

เวทีพิจารณ์นโยบายสาธารณะ
รศ ดร. สุวิทย์ เลาหศิริวงศ์
กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล