83 ปี พคท. กับบทเรียนของสังคมไทย:สังคมนิยมอัตลักษณ์ไทยทางออกของสังคมไทย

วันที่ 1 ธันวาคม 2568 วาระครบรอบ 83 ปี การก่อตั้งพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) ประวัติศาสตร์การเมืองไทยได้หวนกลับมาอยู่ในพื้นที่สนทนาอีกครั้ง

​แต่คราวนี้ไม่ใช่ในฐานะ “ผู้แพ้ทางการทหาร” หรือ “ผู้ถูกกวาดล้าง” ดังที่เคยถูกจารึกไว้ในตำราของผู้ชนะ หากเป็นการกลับมาศึกษาใหม่อย่างเป็นธรรม ในฐานะหนึ่งใน ขบวนความคิดสำคัญที่เคยผลักดันให้สังคมไทยเปลี่ยนแปลงไปข้างหน้า

​ในฐานะผู้ร่วมทาง ที่ติดตามประวัติศาสตร์และโครงสร้างอำนาจของประเทศไทยมีความเห็นว่า ความคิดสังคมนิยมและบทบาทของพรรค เป็นองค์ประกอบที่ไม่อาจลบออกจากการศึกษาพัฒนาการประชาธิปไตยไทยได้

​เพราะสิ่งที่พรรคเคยแสดงจุดยืน เคยชี้ปัญหา และเคยต่อสู้ กลายเป็นโจทย์ที่สังคมไทย ยังคงเผชิญซ้ำแล้วซ้ำอีก มาจนถึงปัจจุบัน

​ตั้งแต่เรื่องความเหลื่อมล้ำ, การกระจุกตัวของอำนาจ, จนถึงปัญหา “รัฐที่ไม่เป็นประชาธิปไตยโดยเนื้อแท้”

​แม้ที่ผ่าน พรรคจะมิได้เป็นผู้ชนะ ในเชิงโครงสร้าง แต่หลายประเด็นที่พรรคเคยวิเคราะห์กลับสะท้อนความเป็นจริงในสังคมไทยร่วมสมัยอย่างน่าขบคิด

​พรรคในฐานะส่วนหนึ่งของ “โครงสร้างสังคมไทยที่กล้าลุกขึ้นมาท้าทายอำนาจรัฐ” ในมุมมองประวัติศาสตร์พรรค ไม่เพียงเป็นองค์กรปฏิวัติ หากเป็น “กระจกเงา” ที่สะท้อนให้เห็นลักษณะสำคัญของ โครงสร้างอำนาจรัฐของไทย โครงสร้างที่กุมกำลังทหาร, กลไกรัฐราชการ, ขุนนางการเมือง, เครือข่ายทุนผูกขาด ที่มีความสัมพันธ์กับมหาอำนาจจักรวรรดินิยมอเมริกา

​พรรคอาจไม่ชนะทางการทหาร แต่พรรคได้รับชัยชนะทางการเมืองจากประชาชนจำนวนมาก การดำรงอยู่ของพรรคทำให้รัฐไทยต้องปรับตัว และยอมสร้างนโยบายเพื่อประชาชนมากขึ้น เช่น การปฏิรูปที่ดินบางส่วน นโยบายพัฒนาชนบท การลงทุนโครงสร้างพื้นฐาน การสร้างรัฐสวัสดิการในระดับเริ่มต้น

​ในแง่นี้ พรรคจึงเป็น “แรงกดดันเชิงโครงสร้าง” ที่ช่วยเปิดพื้นที่ประชาธิปไตยให้สังคมไทยในอดีต แม้รัฐไทยจะไม่ยอมรับก็ตาม

​83 ปีต่อมา โลกเปลี่ยน แต่ปัญหาเดิมยังอยู่แม้โลกหลังสงครามเย็นเคยถูกประกาศว่า “ทุนนิยมคือผู้ชนะ” แต่เมื่อเวลาผ่านไป ความเป็นจริงกลับชี้ว่า ระบบทุนนิยมเสรีที่ไร้การคานอำนาจ กำลังเผชิญวิกฤติแทบทุกภูมิภาคของโลก

​ความเหลื่อมล้ำรุนแรง ประชาชนส่วนใหญ่ไม่มีหลักประกันชีวิต วิกฤติการเมืองจากทุนผูกขาด วิกฤติสิ่งแวดล้อม วิกฤตหนี้ครัวเรือนทั่วโลก

​หลายประเทศเริ่มหันกลับมาพึ่งกลไกรัฐ: รัฐสวัสดิการ, ภาษีก้าวหน้า, การควบคุมทุนผูกขาด และนโยบายเพื่อแรงงาน ซึ่งล้วนเป็นสิ่งที่ “อุดมการณ์สังคมนิยม” เคยชี้ไว้ตั้งแต่หลายทศวรรษก่อน

​ดังนั้น การพูดถึงสังคมนิยมในวันนี้ไม่ใช่การเรียกร้องให้กลับไปสู่สงครามป่าเขา แต่คือการถามว่า ประชาชนควรมีชีวิตที่มั่นคง มีศักดิ์ศรี และมีอำนาจต่อรองกับทุนได้หรือไม่

​ความคิดสังคมนิยมอัตลักษณ์ไทย คือทางเลือกใหม่ในยุคที่ระบบเก่าถึงทางตัน

​จากประสบการณ์ของ พรรค และบทเรียนหลายประเทศ สิ่งที่ชัดคือ ประเทศไทยไม่ควรลอกแบบสังคมนิยมจากต่างประเทศ

​แต่ต้องสร้าง สังคมนิยมที่มีอัตลักษณ์ไทยคือรัฐบนฐานคุณธรรม ซึ่งอาจยืนอยู่บนหลักสำคัญหลายประการ เช่น

​1) ประชาธิปไตยที่มีเนื้อหา ไม่ใช่แค่พิธีกรรมเลือกตั้ง ประชาชนต้องมีอำนาจจริง ไม่ถูกครอบงำด้วยกลุ่มทุนผูกขาด–กลุ่มอำนาจรัฐที่ฉ้อฉล

​2) เศรษฐกิจที่ยึดคนส่วนมาก ไม่ใช่ทุนผูกขาด รัฐต้องกำกับทุนใหญ่ ปฏิรูปภาษี และกระจายโอกาสทางเศรษฐกิจ

​3) สวัสดิการสังคมในฐานะสิทธิพื้นฐานสุขภาพ การศึกษา ที่อยู่อาศัย ควรเป็นสิทธิ ไม่ใช่สินค้า

​4) การพัฒนาที่เป็นธรรมต่อเกษตรกรและแรงงาน ปรับโครงสร้างที่เอื้อต่อกลุ่มทุนเมืองและทุนเกษตรรายใหญ่

​กรอบคิดใหม่ที่ท้าทาย เหล่านี้ คือ รัฐต้องยืนอยู่บน คุณธรรม, ความโปร่งใส, หลักนิติธรรม, ความรับผิดชอบต่อประชาชน ซึ่งสอดคล้องอย่างลึกซึ้งกับอุดมการณ์สังคมนิยม

​บทบาทของ พรรคต่อสังคมไทยวันนี้ ยังโดดเด่นท้าทาย ความคิด อุดมการณ์ ธงแดงแห่งสังคมนิยม ยังคงเป็นสัญลักษณ์แห่งความหวังของประชาชนผู้ถูกกดขี่ และเป็นเครื่องเตือนใจว่า การต่อสู้เพื่อเอกราช ประชาธิปไตย และความเสมอภาค คือภารกิจที่ยังไม่จบสิ้น จนกว่าประชาชนทุกคนจะได้มีชีวิตอย่างมีศักดิ์ศรี

​ “ข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์” และข้อเท็จจริงที่ดำรงอยู่จริงในสังคม อุดมการณ์สังคมนิยม ไม่ใช่อดีต ไม่ใช่ความเพ้อฝัน แต่เป็นความจริง เป็นทางออกของสังคมไทย และโลกในยุคสมัยใหม่ ที่ประชาชนทั่วโลกกำลังแสวงหาเพื่อชีวิตที่ดีกว่าในอนาคต

​83 ปีหลังการก่อตั้งพรรค เราควรมองอดีตอย่างเป็นธรรม ไม่ใช่ด้วยอคติสงครามเย็น ไม่ใช่ด้วยการตีตราทางอุดมการณ์

​แต่ควรถามว่า อะไรที่ทำให้ประชาชนจำนวนมากยอมเสี่ยงชีวิตเข้าป่า? พวกเขาต่อสู้เพื่ออะไร? และเหตุใดปัญหาที่พวกเขาต่อสู้จึงยังคงอยู่ในสังคมไทยปัจจุบัน?

​ในฐานะผู้ร่วมทาง เชื่อว่าลัทธิมาร์กซ์และแนวคิดสังคมนิยม เมื่อปรับให้สอดคล้องกับบริบทสังคมไทย ยังเป็นหนึ่งในคำตอบที่เป็นไปได้ที่สุด สำหรับการแก้ไขโครงสร้างสังคมไทยที่เต็มไปด้วย ความเหลื่อมล้ำและอำนาจไม่เป็นธรรม

​และในโลกที่ผลลัพธ์ของทุนนิยมเสรี กำลังถูกตั้งคำถามมากขึ้นเรื่อยๆ สังคมนิยมอัตลักษณ์ไทยอาจไม่ใช่ความฝันโรแมนติก

​แต่เป็น “หนทางออกที่จะแก้ปัญหาเชิงโครงสร้าง” ที่ควรถูกนำกลับมาพิจารณาอย่างจริงจังอีกครั้ง

​83 ปีพรรค เถ้าถ่านแห่งการต่อสู้ที่ยังไม่ได้ดับมอด บทเรียนของสังคมไทยในยุคที่ความหวังยังไม่สิ้น

​วันที่ 1 ธันวาคมปีนี้ ไม่ได้เป็นเพียงวันครบรอบวันก่อตั้งพรรค หากเป็นวันที่ “ความทรงจำของผู้คน” หวนกลับมามีเสียงอีกครั้ง

​เสียงที่ดังมาจากยอดเขาในอดีต จากป่าลึกที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นที่พำนักของผู้ใฝ่ฝันถึงสังคมเท่าเทียม และจากบทกวีของแรงงาน ชาวนา นักศึกษา ที่เคยเขียนด้วยลมหายใจแห่งความหวัง

​นี่คือ 83 ปีของพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย (พคท.) พรรคที่ไม่เคยเลือนหายในหน้าประวัติศาสตร์ของการแสวงหาความเป็นธรรมบนแผ่นดินนี้ ในฐานะผู้ร่วมทาง

​การระลึกถึงวันที่ก่อเกิดพรรค ในปีนี้เป็นการยืนยันอย่างหนักแน่นว่า พรรคได้นำพาประชาชนไทย ลุกขึ้นถาม ผู้มีอำนาจว่า “เหตุใดเราต้องอยู่ในสังคมที่มีความเหลื่อมล้ำเช่นนี้?”และคำถามนี้… ยังไม่เคยได้รับคำตอบจากรัฐไทยอย่างแท้จริงจนถึงวันนี้.

โดย ภู สันเย็น