อินเดีย-จีน : เหตุปะทะล่าสุดสะท้อน ความตึงเครียดถาวรของ 2 ยักษ์เอเชีย

พอยันกันอยู่ก็เกิดการปะทะกันรอบใหม่บริเวณพรมแดนในเขตรัฐอรุณาจาล ประเทศของอินเดีย

ทำให้ชาวโลกต้องกลับมาให้ความสนใจเทือกเขาหิมาลัยและชายแดนของ 2 ประเทศที่ยาวเหยียดถึง 3,440 กิโลเมตร

และหลายๆ ส่วนของชายแดนนี้มีการอ้างสิทธิ์ทับซ้อนที่เป็นเรื่องเป็นราวกันมายาวนาน

การเผชิญหน้าล่าสุดเกิดขึ้น 2 ปีหลังจากการต่อสู้ระหว่างทหารทั้ง 2 ฝ่ายในอีกด้านหนึ่งของพรมแดนตรงเทือกเขาหิมาลัยเมื่อปี 2020

คราวนั้นทหารอินเดียเสียชีวิต 20 คน ฝ่ายจีนสูญเสียทหาร 4 คน

ความจริงความขัดแย้งระหว่าง 2 ยักษ์ใหญ่แห่งเอเชียมีมายาวนานตั้งแต่ตอนต้นของศตวรรษที่ 20

เป็นผลพวงของอังกฤษอีกนั่นแหละที่พยายามจะแบ่ง “เขตอิทธิพล” ระหว่างอินเดียภายใต้การปกครองของอังกฤษกับทิเบต

ในขณะนั้นทิเบตยังไม่ได้อยู่ใต้จีน

ทางตะวันตกของชายแดนระหว่างจีนกับอินเดียนั้น อินเดียอ้างสิทธิ์เหนือ Aksai Chin ซึ่งเป็นเขตที่อยู่ใต้การควบคุมของจีนที่ควบคุมเขตซินเจียง

ทางด้านตะวันออก จีนอ้างกรรมสิทธิ์เหนือรัฐอรุณจาลทั้งหมดของอินเดีย

โดยจีนอ้างว่าบริเวณนั้นในประวัติศาสตร์เป็นส่วนหนึ่งของทิเบตมาตลอด

ทะไล ลามะ องค์ก่อนประสูติที่วัดที่เมือง Tawang

เมื่อ 60 ปีก่อน อินเดียกับจีนก่อสงครามก็ด้วยข้อพิพาทดินแดนในบริเวณนั้น

คราวนั้นการสู้รบจบลงด้วยกองทัพปลดแอกประชาชนของจีนได้ชัยเหนือทหารอินเดีย

กลายเป็นความเคียดแค้นระหว่าง 2 ประเทศมาตลอดจนถึงวันนี้

ตลอดเวลาที่ผ่านมา ความขัดแย้งก็ปะทุระหว่างกองกำลังของทั้ง 2 ฝ่ายเป็นระยะๆ

แต่มีข้อตกลงกันว่า ทหารทั้ง 2 ฝ่ายจะไม่พกอาวุธปืนหากมีการเผชิญหน้ากัน

เราจึงเห็นคลิปวิดีโอเก่าที่ทหารทั้ง 2 ฝ่ายปะทะกันด้วยกระบอง เหมือนการทำสงครามในอดีตที่ใช้หอกแหนแหลนหลาวมากกว่าใช้กระสุนปืนยิงใส่กัน

ก่อนหน้านี้ทั้ง 2 ฝ่ายมีข้อตกลงอย่างไม่เป็นทางการยอมรับเส้นทางการลาดตระเวนของแต่ละฝ่ายเพื่อจะได้หลีกเลี่ยงการปะทะกัน

เส้นแบ่งที่กั้นระหว่าง 2 ฝั่งอย่างไม่เป็นทางการเรียกกันว่าเป็น Line of Actual Control หรือ “เส้นควบคุมของจริง”

เหตุการณ์ล่าสุดครั้งนี้ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมอินเดีย ราชนาธ ซิงห์ รายงานต่อรัฐสภาว่า "เมื่อวันที่ 9 ธันวาคม ทหารจีนได้พยายามเปลี่ยนสถานะ (status quo) ด้วยการรุกล้ำเข้ามาในเส้นแบ่งพรมแดนในเขตตาวัง”

พร้อมกับรายงานว่า ทหารอินเดียได้เข้าสกัดกั้นและขับไล่ทหารจีนกลับออกไป

ทางการอินเดียยืนยันว่า ไม่มีทหารอินเดียเสียชีวิต หรือได้รับบาดเจ็บจากการเผชิญหน้าครั้งล่าสุดนี้

จากนั้นก็แจ้งว่า ผู้บัญชาการทหารของอินเดียได้พบกับเจ้าหน้าที่ระดับสูงด้านการทหารของจีน เมื่อวันที่ 11 ธันวาคม หารือที่มาที่ไปของเหตุการณ์ครั้งนี้

แถลงการณ์ของกองทัพอินเดียอ้างว่าทั้ง 2 ฝ่ายต่างถอนกำลังออกจากบริเวณนั้นทันทีหลังการปะทะ

ฝ่ายจีนดูเหมือนจะพยายามไม่กระพือให้เหตุการณ์ครั้งนี้บานปลายกลายเป็นความขัดแย้งที่รุนแรงกว่าที่เป็นข่าวไปทั่วโลก

โฆษกกระทรวงการต่างประเทศจีน หวัง เหวินปิน ใช้การแถลงข่าวประจำวันว่า แจ้งว่าสถานการณ์บริเวณพรมแดนติดกับอินเดียค่อนข้างจะ “มีเสถียรภาพ”

ขอให้อินเดีย "ช่วยกันปกป้องสันติภาพและความสงบสุขของพรมแดน 2 ประเทศ"

ท่าทีของจีนกับอินเดียต่างกันอย่างน่าสนใจ

อินเดียต้องการจะออกข่าวให้เห็นว่าฝ่ายจีนรุกล้ำเข้ามาก่อน ฝ่ายจีนพยายามจะทำให้สถานการณ์ดูเหมือนจะไม่มีอะไรร้ายแรง

จึงควรจะมีการเจรจาหาทางป้องกันไม่ให้เหตุการณ์เช่นนี้เกิดขึ้นอีกในอนาคต

รายละเอียดของการปะทะกันไม่เป็นที่เปิดเผยจากรัฐบาลทั้ง 2 ฝั่ง

แต่สื่ออินเดียอ้างคำพูดของแหล่งข่าวว่า ณ ที่เกิดเหตุว่าการต่อสู้ส่วนใหญ่ใช้ท่อนไม้และมือเปล่า ไม่มีการใช้อาวุธร้ายแรงยิงใส่กัน

แต่ก็เป็นการ “ปะทะกัน” เป็นเวลานับชั่วโมง

โดยมีทหารของทั้ง 2 ประเทศเข้าร่วมหลายร้อยคน

จุดที่เกิดเหตุคือเขตตาวัง (Tawang) ในรัฐอรุณาจาล ประเทศที่อินเดียครอบครองอยู่

แต่จีนอ้างกรรมสิทธิ์บริเวณนั้นมายาวนาน

โดยปักกิ่งเรียกบริเวณนั้นว่าเป็น  "ทิเบตใต้" (Southern Tibet)

ณ จุดนี้แหละเมื่อปี 1962 ที่จีนกับอินเดียเปิดศึกร้อนแรง

เป็นจังหวะที่จีนได้รุกคืบเข้ายึดรัฐนี้

แต่หลังการเจรจาหลายรอบ จีนยอมส่งคืนพื้นที่ให้อยู่ในการควบคุมของอินเดีย และตกลงจัดทำ Line of Actual Control

เพื่อเป็นเส้นสมมติที่ทหารของทั้ง 2 ฝ่ายจะไม่ละเมิดกันและกันเพื่อป้องกันสงครามขนานใหญ่ตรงเทือกเขาหิมาลัย

ความจริง ก่อนหน้านั้นมีสัญญาณของความไม่ปกติตรงชายแดนอยู่แล้ว

รัฐมนตรีต่างประเทศอินเดียแจ้งรัฐสภาอินเดียว่า ได้แจ้งเตือนจีนทราบอย่างชัดเจนว่าจะ “ไม่อดทน” ต่อความพยายามใดก็ตามที่จะเปลี่ยนสถานะของ Line of Actual Control นี้โดยไม่ได้รับความยินยอมจากอินเดีย

อีกทั้งยังนิวเดลฮียังเตือนปักกิ่งว่า จะต้องไม่มีการเพิ่มกำลังทหารในบริเวณที่เปราะบางตรงนั้นด้วย

นักวิเคราะห์มองว่า เหตุการณ์ครั้งล่าสุดจะทำให้การปรับปรุงความสัมพันธ์ระหว่าง 2 ยักษ์ใหญ่ประสบกับอุปสรรคมากขึ้น

เพราะทั้งนายกฯ นเรนทรา โมดี และประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ไม่อาจจะยอมมีภาพที่ต้องยอมเสียดินแดนให้กับอีกฝ่ายหนึ่ง

มันคือศักดิ์ศรีของทั้ง 2 ประเทศ

และผู้นำทั้ง 2 ก็ต้องการจะยึด “กระแสชาตินิยม” เอาไว้เป็นแนวทางรักษาความนิยมชมชอบของตนสำหรับการเมืองภายใน

แม้ว่าอินเดียกับจีนต่างพยายามจะรักษาภาพลักษณ์ของการคบหากันในเวทีระหว่างประเทศ เมื่อทั้ง 2 ได้ประโยชน์ร่วมกัน เช่น การที่อินเดียกับจีนต่างอยู่ในกลุ่ม BRICS (ที่มีรัสเซีย, บราซิลและแอฟริกาใต้ร่วมด้วย)

แต่อินเดียก็เป็นสมาชิกของ “จตุภาคี” QUAD ที่มีสหรัฐฯ, ญี่ปุ่นและออสเตรเลียร่วมด้วยเช่นกัน

จีนมอง QUAD เป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงของตนที่มีสหรัฐฯ เป็นหัวหอก

ดังนั้นลึกๆ แล้ว 2 ยักษ์แห่งเอเชียก็ยังคบกันอย่างไม่สนิทใจนัก

การปะทะกันตรงชายแดนจึงยังจะเป็น “ภาวะตึงเครียดถาวร” ไม่สะท้อนถึงความสัมพันธ์ที่ยังไม่อาจจะ “ลงรอย” กันได้อีกยาวนาน.