สงครามยกระดับ Vladivostok ในการขนส่งระหว่างรัสเซียกับไทย

“มีสินค้าบางตัวที่เห็นทิศทางเพิ่มขึ้น ในปีที่ผ่านมาสินค้าที่เพิ่มขึ้นคือการส่งออกภาคอาหาร ไม่ว่าจะเป็นอาหารสำเร็จรูปหรืออาหารกระป๋อง...

และที่เราแปลกใจมากขึ้นคือ การส่งออกข้าวสารไปรัสเซียเพิ่มขึ้นถึงกว่า 300 เปอร์เซ็นต์”

ในช่วงวิกฤตสงครามมีปัญหา 2 เรื่อง

เรื่องแรกคือราคาพลังงานที่พุ่งสูง

และเรื่องที่สองคือการขาดแคลนอาหาร หรือปัญหา  “ความมั่นคงทางอาหารหรือ food security”

สงครามจึงมีทั้งวิกฤตและโอกาส

หมวดสินค้าที่แย่ลง เช่น ยานยนต์และชิ้นส่วนยานยนต์ รวมไปถึง chips และเซมิคอนดักเตอร์ที่ขาดแคลน

แต่การส่งออกชิ้นส่วนสินค้าพลาสติกกลับโตขึ้น ยอดส่งออกยางรถยนต์อาจจะทรงๆ และอาหารพุ่งสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ

แต่แม้ว่าแนวโน้มความต้องการอาหารจะสูงขึ้นในภาวะสงคราม และปัญหาการขนส่งและการออก L/C ก็ยังมีอยู่

 “แต่ผมเชื่อว่าถ้ามีแนวโน้มที่ดี ผู้ส่งออกยังไงก็ต้องหาวิธี...” คุณเกรียงไกรบอก

แต่คุณเกรียงไกรก็ยอมรับว่า จากการประเมินแล้วเชื่อว่าสงครามคงลากยาวออกไป

“เราก็เตรียมแผนเอาไว้...เราเริ่มจับทางเส้นทางการขนส่งที่มีการปรับตัว”

สภาอุตสาหกรรมฯ ให้ข้อมูลเกี่ยวกับเส้นทางขนส่งที่หลบหลีกการคว่ำบาตรได้ ไม่ว่าจะเป็นทางบก ทางน้ำ หรือทางอากาศ

รัสเซียก็ได้ปรับตัวอย่างมาก เช่นท่าเรือที่รัสเซียเคยใช้เป็นหลักในการเชื่อมโยงกับยุโรปคือ เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก

 แต่วันนี้ท่าเรือที่มีบทบาทสำคัญมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัดคือ

ท่าเรือวลาดิวอสต็อก ทางตะวันออกไกล (Far  East) ของรัสเซีย

ประธานาธิบดีปูตินของรัสเซียได้ปรับยุทธศาสตร์ด้านขนส่ง ตั้งแต่เมื่อคราวตะวันตกประกาศคว่ำบาตรรัสเซียเมื่อ 9 ปีก่อน ตอนที่รัสเซียผนวกไครเมียจากยูเครนมาเป็นของตนเมื่อปี 2014

ปูตินปรับนโยบายจาก Look West มาเป็น  Look East คือหันมาทางตะวันออกมากขึ้น

เมื่อใช้นโยบาย Look East ดินแดนส่วนที่ใกล้เอเชียที่สุดก็คือวลาดิวอสต็อก (Vladivostok) ซึ่งตั้งอยู่ตรงข้ามกับจีนและเกาหลี

ท่าเรือนี้รับและส่งสินค้าไปประเทศจีนมากที่สุด เพราะพืชพันธุ์ธัญญาหารต่างๆ ซึ่งมีการทำ contract  farming กันมาก โดยเฉพาะการชักชวนคนจีนไปลงทุนด้านการเกษตรที่รัสเซีย

 “วันนี้จีนประเทศเดียวไปเช่าที่รัสเซีย 60-70 ล้านไร่ในการทำการเกษตร เช่นปลูกธัญพืชรวมถึงข้าว...”

เป็นเศรษฐกิจทางตะวันออกไกลหรือ Far East  Economy ของรัสเซีย

 “ขณะนี้ไทยและประเทศอื่นๆ ในย่านนี้ก็ใช้ท่าเรือนี้เพิ่มขึ้น แต่ค่าขนส่งยังสูงอยู่เพราะเส้นทางจากท่าเรือวลาดิวอสต็อกไปเมืองหลวงมอสโกยาวมาก ระยะทางไกลกว่าบินข้ามประเทศเสียอีก...”

ดังนั้นค่าขนส่งก็ยังแพงมหาศาลอยู่

 “แต่ในอนาคต ผมเชื่อว่าเส้นทางนี้จะดีขึ้น...” คุณเกรียงไกรบอก

ขณะเดียวกัน รัสเซียก็กลัวว่าเส้นทางขนส่งทางน้ำอื่นๆ อาจจะถูกปิดกั้น จึงจะมีเส้นทางใหม่ไปทาง Arctic  คือขึ้นไปทางขั้วโลกเหนือ

เนื่องจากภาวะโลกร้อน หิมะในแถบนี้เริ่มละลาย จึงเอาเรือตัดหิมะไปเปิดเส้นทางเดินเรือไว้

เส้นทางขั้วโลกเหนือก็ไปเชื่อมต่อเป็นรอบวงใหญ่สำหรับการขนส่งทางน้ำได้เช่นกัน

 “อีกเส้นทางหนึ่งคือ North-South  Corridor หรือระเบียงเหนือ-ใต้ ซึ่งก็จะผ่านอาเซอร์ไบจาน อิหร่าน และไปถึงอินเดีย...”

คุณสีหศักดิ์ พวงเกตุแก้ว อดีตปลัดกระทรวงการต่างประเทศ เสริมว่า

 “นี่เป็นการแสดงให้เห็นอีกอย่างหนึ่งว่า มาตรการแซงก์ชันของตะวันตกที่จะกดดันให้รัสเซียต้องแพ้นั้นไม่ได้ผล...และหากสงครามยืดเยื้อไปเรื่อยๆ ประชาชนในประเทศยุโรปเองก็อาจจะเริ่มตั้งคำถามว่า ทำไมรัฐบาลของตนสนับสนุนยูเครนโดยให้พวกเขารับภาระเหล่านี้...”

คุณเกรียงไกรยืนยันว่า เศรษฐกิจของรัสเซียแม้จะโดนคว่ำบาตรแต่ก็ยังแข็งแกร่งอยู่จนถึงวันนี้

 “เรื่องจีดีพีที่ทางตะวันตกคิดว่าถ้าใช้มาตรการคว่ำบาตร แล้วผลผลิตมวลรวมของรัสเซียจะต้องหดตัวอย่างแรงถึง 20% ขึ้นไป แต่ถึงวันนี้ติดลบเพียง 2% เศษๆ  เท่านั้น ขณะที่จีดีพีของประเทศยุโรปหลายแห่งเละกว่ารัสเซียด้วยซ้ำ”

เราจึงควรจะทำความเข้าใจกับท่าเรือวลาดิวอสต็อกให้มากกว่านี้

ท่าเรือแห่งนี้เปิดโอกาสให้รัสเซียเข้าถึงมหาสมุทรแปซิฟิก ขยายไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้และสัมผัสกับทะเลญี่ปุ่น สำหรับการจราจรทางน้ำจำนวนมากในเอเชีย

ท่าเรือวลาดิวอสต็อกกว้างขวางใหญ่โต ครอบคลุมพื้นที่  55 เฮกตาร์ และยังมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมสำหรับรัสเซีย

วลาดิวอสต็อกมีสถิติในการจัดการสินค้า 24 ล้านตันในปี 2564 ซึ่งสูงกว่าค่าเฉลี่ย 13.9 ล้านตันในทศวรรษนี้อย่างเห็นได้ชัด

มีท่าเทียบเรือ 15 ท่าสำหรับการดำเนินงานทั่วไป  ความลึก 10-15 เมตร

เครือข่าย Vladivostok มีความสัมพันธ์หลักกับท่าเรือในเอเชีย กว่าร้อยละ 45 ของการค้าผ่านเกาหลี  ญี่ปุ่น และจีนรวมกัน

นี่คือมุมมองด้าน logistics และห่วงโซ่อุปทาน หรือ supply chain ที่กำลังปรับตัวเป็นการใหญ่เมื่อเกิดสงคราม

และนี่ก็เป็นอีกมิติหนึ่งของผลพวงของความขัดแย้ง ที่คนไทยเราต้องเกาะติดและทำความเข้าใจอย่างมีสติอย่างต่อเนื่อง

เพราะเมื่อเราไม่รู้ว่าสงครามจะยุติเมื่อใดและอย่างไร เราก็ต้องปรับตัวให้เข้ากับความไม่แน่นอนระดับโลกเช่นนี้ไปอีกยาวนาน.