ความขัดแย้งจีน-ฟิลิปปินส์ ในทะเลจีนใต้ลามข้ามปีหรือไม่?

ล่าสุดนำไปสู่การที่ฟิลิปปินส์ยื่นประท้วงทางการทูตต่อจีนครั้งที่ 64 ในปีนี้

จากทั้งหมดกว่า 130 ครั้งนับตั้งแต่นายมาร์กอส จูเนียร์ ขึ้นสู่อำนาจในเดือนมิถุนายน ปีที่แล้ว

เหตุการณ์บางส่วนที่รายงานโดยฝ่ายฟิลิปปินส์ ได้แก่:

เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ หน่วยยามฝั่งจีนยิงเลเซอร์ "ระดับใช้ในกิจการทหาร" ไปที่ลูกเรือของเรือหน่วยยามฝั่งฟิลิปปินส์

เรือประมงหรือเรือทหารติดอาวุธทางทะเลของจีนมากกว่า 100 ลำ “จับกลุ่มกัน” ในน่านน้ำรอบแนวปะการัง สันดอน และลักษณะอื่นๆ ที่เป็นข้อพิพาท

เหตุทำนองนี้เกิดขึ้นอย่างน้อยสองครั้งคือในเดือนมิถุนายนและธันวาคม

จีนติดตั้งแผงกั้นลอยน้ำสูง 300 เมตรใกล้สันดอนสการ์โบโรห์ในน่านน้ำที่ต่างฝ่ายต่างอ้างสิทธิ์เมื่อเดือนกันยายน

ฟิลิปปินส์สั่งรื้อออก ระบุว่าเป็นการละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศ

เรือของจีนใช้เครื่องฉีดน้ำในเดือนสิงหาคม พฤศจิกายน และธันวาคมในภารกิจที่ปักกิ่งอ้างว่าได้ล่วงเข้าน่านน้ำของตนโดยไม่ได้รับอนุญาต

การปะทะยังนำไปสู่การกระทำอื่น ๆ ซึ่งส่งผลให้เกิดการชนกันและทำให้เรือเสียหายอย่างน้อยสองครั้ง

แต่ละเหตุการณ์ที่ว่านี้มาพร้อมกับสงครามวาทกรรม

ฟิลิปปินส์เรียก “การบังคับขู่เข็ญที่ไม่ได้เกิดจากการยั่วยุของฝ่ายเรา” ของจีนว่าเป็นการละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศ สร้างความเสียหายต่อทรัพย์สินทางทะเล และทำให้ลูกเรือชาวฟิลิปปินส์ตกอยู่ในความเสี่ยง

ปักกิ่งยันกลับว่ากำลังใช้ “กิจกรรมบังคับใช้กฎหมาย” เพื่อจัดการกับการละเมิดอธิปไตยของจีนที่ “ไม่อาจโต้แย้งได้” การกล่าวอ้างนี้ขึ้นอยู่กับสิ่งที่เรียกว่า "สิทธิทางประวัติศาสตร์" ในทะเลจีนใต้

เกิดคำถามว่าทะเลจีนใต้เป็นของจีนเจริงหรือไม่?

คำตอบขึ้นอยู่กับว่าคุณถามใคร

ย้อนกลับไปในปี 2009 จีนเปิดเผยต่อสหประชาชาติว่าเส้นประ 9 เส้น ทำให้ปักกิ่งสามารถอ้างสิทธิ์เหนือพื้นที่ทะเลจีนใต้มากกว่าร้อยละ 80

นอกจากฟิลิปปินส์แล้ว ประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เวียดนาม มาเลเซีย และบรูไนยังอ้างสิทธิในบางส่วนของมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ ซึ่งเป็นเส้นทางเดินทะเลที่สำคัญสำหรับการค้าโลกมูลค่ากว่า 3 ล้านล้านเหรียญสหรัฐต่อปี และเป็นแหล่งสำคัญของทั้งการประมงและก๊าซสำรอง

หลังจากการเผชิญหน้ากันในปี 2555 ระหว่างฟิลิปปินส์และจีนในสันดอนสการ์โบโรห์ มะนิลาได้นำเรื่องนี้ไปสู่การพิจารณาของอนุญาโตตุลาการในกรุงเฮกในปีต่อมา

ฟิลิปปินส์ต้องการให้จีนปฏิบัติตามอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเลหรือ UNCLOS ซึ่งกำหนดเขตเศรษฐกิจจำเพาะของประเทศหรือ EEZ ไว้ที่ 200 ไมล์ทะเลจากแผ่นดินใหญ่ของประเทศ

คำตัดสินของคณะอนุญาโตตุลาการครั้งประวัติศาสตร์ในปี 2016 ระบุว่าข้อเรียกร้องของจีนมี “ไม่มีพื้นฐานทางกฎหมาย”

ปักกิ่งไม่ยอมรับคำวินิจฉัยนั้น ประกาศว่าคำตัดสิน “ไม่มีผลและเป็นโมฆะ”

ถ้าย้อนกลับไปอีกทศวรรษ - ถึงปี 2002 เมื่อจีนและสมาชิกของสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อาเซียน) ลงนามในปฏิญญา (ซึ่งไม่มีข้อผูกมัดด้านกฎหมาย) โดยให้คำมั่นที่จะไม่อาศัยหรือพัฒนาพื้นที่ที่ไม่มีคนอาศัยอยู่ในทะเลจีนใต้

แต่พอถึงปี 2007 ปักกิ่งเริ่มส่งกำลังทางทะเลและสร้างฐานทัพทหารในหมู่เกาะหมู่เกาะสแปรตลีย์ที่เป็นข้อพิพาท

เป็นข้อมูลที่บันทึกโดยทนายความ เจย์ บาตงบาคัล ผู้อำนวยการสถาบันกิจการทางทะเลและกฎหมายทะเล แห่งมหาวิทยาลัยฟิลิปปินส์

ในเดือนธันวาคม 2022 รายงานของสื่อตะวันตกระบุว่า จีนกำลังดำเนินโครงการถมทะเลใหม่ในทะเลจีนใต้

ปักกิ่งปฏิเสธข้อกล่าวหานั้นอย่างขึงขัง

คำแถลงในปี 2545 กำหนดให้ทุกฝ่ายเห็นพ้องที่จะหลักปฏิบัติหรือ Code of Conduct เพื่อกำหนดบรรทัดฐานในเส้นทางน้ำ

เชื่อไหมว่าประเด็นนี้ยังเป็นเรื่องเจรจาต่อรองกันโดยไม่มีข้อสรุปชัดเจนอะไร

แม้รายงานล่าสุดจะระบุว่าควรจะเจรจากันให้เสร็จสิ้นในสามปี

คำถามก็คือทั้งจีนและฟิลิปปินส์ได้พยายามจะแก้ปัญหานี้อย่างไร

รัฐบาลฟิลิปินส์ก่อนที่นำโดยประธานาธิบดีดูเตอร์เตหันมาตีสนิทกับจีน โยนคำวินิจฉัยของอนุยาโตตุลาการทิ้งและประกาศให้สหรัฐฯถอนตัวออกไปจากความสัมพันธ์กับฟิลิปปินส์

ปักกิ่งยื่นมือมาจับอย่างรวดเร็วและตอบสนองท่าทีที่เป็นมิตรของดูเตอร์เตด้วยการลงนามในข้อตกลที่จะพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติในบริเวณนั้นด้วยกัน

แต่สถานการณ์ก็พลิกผันไปอย่างรวดเร็วเมื่อมาร์กอส จูเนียร์ชนะเลือกตั้งขึ้นมาเป็นผู้นำประเทศฟิลิปปินส์

เกมก็เปลี่ยนเป็นการเผชิญหน้าระหว่างฟิลิปปินส์กับจีนในระดับที่ร้อนแรงขึ้นกว่าเดิมหลายเท่า

(พรุ่งนี้: ความขัดแย้งนี้จะบานปลายกลายเป็นเรื่องใหญ่กว่านี้หรือไม่?)