แม้เสด็จสู่สวรรคาลัย น้ำพระทัยสถิตในใจชนจนนิรันดร์

โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่เป็นโครงการที่พระองค์มีพระราชดำริให้จัดตั้งที่บ้านห้วยไม้หก อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ เมื่อปี พ.ศ.2534 มุ่งเน้นการอนุรักษ์ป่าไม้ให้คงสภาพอุดมสมบูรณ์ พร้อมกับส่งเสริมการเกษตรที่ไม่ทำลายป่า เช่น การฟื้นฟูป่าที่ถูกทำลาย รวมถึงจัดหาแหล่งน้ำให้เพียงพอและช่วยเหลือเกษตรกรในพื้นที่ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานพระราชดำริและแรงบันดาลใจในงานด้านการอนุรักษ์ป่าไม้และสิ่งแวดล้อม มีพระราชดำรัสอันทรงพลังเปรียบเปรยถึงบทบาทของพระองค์ในการเป็น “ป่า” ที่ถวายความจงรักภักดีต่อพระเจ้าอยู่หัวที่เป็น “น้ำ” ทรงใส่พระทัยในการฟื้นฟูสภาพธรรมชาติและชีวิตความเป็นอยู่ของราษฎรในพื้นที่อย่างใกล้ชิด ผลลัพธ์ของโครงการที่มีต่อประชาชนและประเทศชาติก็คือการช่วยฟื้นฟูและรักษาป่าธรรมชาติให้มีความอุดมสมบูรณ์ ลดการทำลายป่าไม้ สนับสนุนให้ประชาชนโดยเฉพาะชาวบ้านในพื้นที่สามารถประกอบอาชีพเกษตรกรรมได้อย่างยั่งยืนโดยไม่ทำลายทรัพยากรธรรมชาติ สร้างแหล่งน้ำและเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น้ำในพื้นที่ ทำให้ประชาชนมีน้ำเพียงพอสำหรับการดำรงชีวิตและทำการเกษตร ส่งเสริมความมั่นคงด้านสิ่งแวดล้อมและช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตประชาชนในชุมชนชนบทโดยรวม

อีกเรื่องหนึ่งที่สำคัญก็คือ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีบทบาทสำคัญในโครงการส่งเสริมศิลปาชีพ ที่ช่วยพัฒนาฝีมือช่างงานหัตถกรรม ส่งเสริมเยาวชนและชุมชนให้มีอาชีพและรายได้อย่างยั่งยืน ทั้งหมดนี้สะท้อนถึงการที่พระองค์ทรงทุ่มเทในการสนับสนุนและร่วมแรงร่วมใจในโครงการพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 โดยเฉพาะในด้านการอนุรักษ์ธรรมชาติและพัฒนาคุณภาพชีวิตประชาชนโดยรอบ โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ มีทั้งหมด 5 แห่งในทุกภูมิภาคของประเทศ ช่วยให้ราษฎรมีที่อยู่อาศัยและที่ทำกินเป็นหลักแหล่ง สามารถประกอบอาชีพเกษตรกรรมพึ่งพาตนเองได้ และมีคุณภาพชีวิตดีขึ้น ส่งเสริมการอนุรักษ์ป่าไม้และแหล่งต้นน้ำลำธาร ทำให้พื้นที่ป่ายังคงความอุดมสมบูรณ์ ประชาชนได้รับน้ำเพียงพอ

จำนวนครัวเรือนที่ได้รับน้ำกว่า 79,022 ครัวเรือน ครอบคลุมพื้นที่ 275,107 ไร่ มีประชาชนเข้าร่วมพัฒนาอาชีพ 4,536 ครัวเรือน ใช้งบประมาณด้านระบบน้ำและส่งเสริมอาชีพรวม 961.6 ล้านบาท ทำรายได้ทางตรง 2,308 ล้านบาท คิดเป็น 2.4 เท่าของเงินลงทุน เฉลี่ยครัวเรือนละ 508,818 บาทโครงการพระราชดำริมีมากกว่า 4,877 โครงการทั่วประเทศ ซึ่งครอบคลุมหลายด้าน เช่น การพัฒนาด้านน้ำ การเกษตร การอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และการพัฒนาคุณภาพชีวิตประชาชนในชุมชนต่างๆ

โครงการพระราชดำริที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีบทบาทสนับสนุน ส่งผลให้ประชาชนในหลายพื้นที่มีความมั่นคงด้านทรัพยากรน้ำ ที่อยู่อาศัย การประกอบอาชีพ และคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืน รวมถึงช่วยอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่เน้นการจัดการต้นน้ำและสร้างรายได้จากการเกษตรอย่างยั่งยืนในชุมชนขนาดเล็ก ส่วนโครงการอ่างเก็บน้ำและเขื่อนขนาดเล็กมุ่งเก็บน้ำในปริมาณมากสำหรับการเกษตรและอุปโภคบริโภคในชุมชนกว้าง โครงการฝนหลวงช่วยเพิ่มน้ำในพื้นที่แห้งแล้งด้วยเทคโนโลยีฝนเทียม ซึ่งทั้งหมดนี้มีเป้าหมายหลักคือ การเพิ่มประสิทธิภาพน้ำและแก้ปัญหาความขาดแคลนน้ำในรูปแบบที่เหมาะสมกับบริบทของแต่ละพื้นที่อย่างยั่งยืน

โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ภายใต้พระราชดำริฯ ช่วยสร้างสมดุลระหว่างการพัฒนาคุณภาพชีวิตและการอนุรักษ์ป่า ทำให้ประชาชนในพื้นที่มีรายได้และที่อยู่อาศัยมั่นคง พร้อมร่วมมืออนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน ซึ่งถือเป็นหนึ่งในผลลัพธ์สำคัญของโครงการพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 9 ที่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงสนับสนุนอย่างเต็มที่ ป่าต้นน้ำมีความหนาแน่นของพันธุ์ไม้ที่หลากหลายอย่างสมบูรณ์ จะช่วยอนุรักษ์ดินและน้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยใบไม้และเรือนยอดของต้นไม้ช่วยสกัดกั้นเม็ดฝนไม่ให้อัดกระแทกดินโดยตรง ลดการพังทลายของดินและช่วยให้น้ำฝนซึมเข้าสู่ดินและเก็บกักน้ำในพื้นที่ได้ดี หากป่าถูกบุกรุกหรือลดความหนาแน่น จะส่งผลให้ผิวดินขาดความคงทน มีการกัดเซาะสูง น้ำฝนไหลบ่าอย่างรวดเร็วทำให้เกิดน้ำท่วมฉับพลันในที่ราบและขาดน้ำในฤดูแล้งอย่างรุนแรงตามมา

โครงการพระราชดำริ เช่น โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ที่ส่งเสริมการอนุรักษ์ป่าและฟื้นฟูต้นน้ำ มีผลทำให้ความหนาแน่นของป่าต้นน้ำฟื้นตัวดีขึ้น ลดการตัดไม้ทำลายป่าและความเสื่อมโทรมของป่าเบญจพรรณ ป่าไม้ที่ฟื้นฟูช่วยเพิ่มความสามารถในการกักเก็บน้ำและรักษาความชุ่มชื้นของดิน หนุนเสริมระบบนิเวศและวิถีชีวิตชุมชนอย่างยั่งยืน การเปลี่ยนแปลงความหนาแน่นป่าต้นน้ำเป็นตัวชี้วัดสำคัญที่สะท้อนคุณภาพของพื้นที่ต้นน้ำ มีผลโดยตรงต่อการจัดการน้ำและความมั่นคงทางสิ่งแวดล้อมของประเทศอย่างยิ่ง พระมหากรุณาธิคุณทั้งหมดนี้จะสถิตอยู่ในใจของปวงชนด้วยความกตัญญูตราบจนนิรันดร์.