'ป่าชุมชนบ้านต้นตาล' ต้นแบบฟื้นฟู บริหารจัดการยั่งยืน  

จากข้อมูลกรมป่าไม้ ระบุว่า ในปี 2565  ประเทศไทยมีพื้นที่ป่าเพียง 31.57 %  หรือคิดเป็น 102,135,974.96 ไร่ ซึ่งลดลงจากปี 2564 ประมาณ 0.02 %  สาเหตุหลักๆมาจากการบุกรุกทำลายทรัพยากรป่าไม้ เพื่อทำมาหากินและทำการเกษตกรรม ซึ่งตามความจริง ป่ากับคน ไม่สามารถที่จะแยกออกจากกันได้  แต่ทำอย่างไรที่จะให้คนอยู่ร่วมกับป่าได้โดยป่าไม่ถูกทำลาย ทั้งนี้  ตามพระราชบัญญัติป่าชุมชน พ.ศ. 2562 ที่มีจุดมุ่งหมายให้ชุมชนได้ประโยชน์จากป่าชุมชน เกิดความตระหนักในการดูแลรักษาและจัดการป่าชุมชน ร่วมกับรัฐ เพื่อป้องกันการบุกรุกทำลายป่า รักษาฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล้อมให้สมบูรณ์ยั่งยืน

ทางบริษัท ราช กรุ๊ป จำกัด (มหาชน) และกรมป่าไม้  จึงได้จัดการประกวดป่าชุมชนต้นแบบ ภายใต้โครงการคนรักษ์ป่า ป่ารักชุมชน เพื่อขับเคลื่อนและพัฒนาป่าชุมชนให้เกิดระบบการจัดการที่ดีและเกิดประโยชน์สูงสุดต่อชุมชน สังคม และประเทศ ซึ่งจะเป็นแกนหลักในการขยายเครือข่ายป่าชุมชนยั่งยืนเพื่อรักษาและเพิ่มพื้นที่สีเขียวในการดูดกลับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ สนับสนุนให้เป้าหมายความเป็นกลางทางคาร์บอนในปี พ.ศ. 2593 ของประเทศบรรลุผลสำเร็จ    

โดยรางวัลป่าชุมชนต้นแบบปี 2566 มีทั้งสิ้นจำนวน 16 แห่ง โดย”ป่าชุมชนบ้านต้นตาล” อ.ยี่งอ จ.นราธิวาส ได้รับยกย่องให้เป็นสุดยอดต้นแบบป่าชุมชน ที่มีการบริหารจัดการอย่างยั่งยืน โดยได้รับถ้วยรางวัลพระราชทานสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

ส่วนป่าชุมชนอีก 15 แห่ง ได้แก่ ป่าชุมชนบ้านห้วยหาด อ.ปัว จ.น่าน, ป่าชุมชนบ้านเขาเขียว อ.ลานสัก จ.อุทัยธานี, ป่าชุมชนบ้านหนองเจริญ อ.กุดจับ จ.อุดรธานี, ภาคเหนือ: ป่าชุมชนบ้านร่องบอน อ.พาน จ.เชียงราย, ป่าชุมชนตำบลธาตุทอง อ.ภูเขียว จ.ชัยภูมิ, ป่าชุมชนชนบ้านโนนหินผึ้ง อ.ประจันตคาม จ.ปราจีนบุรี, ป่าชุมชนบ้านวังไทร (ถ้ำพระหอ) อ.ทุ่งสง จ.นครศรีธรรมราช, ป่าชุมชนบ้านป่างิ้ว อ.แม่ออน จ.เชียงใหมา, ป่าชุมชนบ้านทับทิมสยาม อ.ขุนหาญ จ.ศรีสะเกษ, ป่าชุมชนชนบ้านสระเศรษฐี อ.ท่าม่วง จ.กาญจนบุรี, ป่าชุมชนบ้านจังโหลน อ.รัตภูมิ จ.สงขลา, ป่าชุมชนบ้านแม่ฮ่องไคร้ อ.ดอยสะเก็ด จ.เชียงใหม่, ป่าชุมชนบ้านเปาปมดงยาง อ.วังชิ้น จ.แพร่, ป่าชุมชนบ้านท่าเส้น อ.เมือง จ.ตราด และ ป่าชุมชนบ้านซำหวาย อ.น้ำยืน จ.อุบลราชธานี

พลตำรวจเอก พัชรวาท วงษ์สุวรรณ รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  กล่าวว่า แนวคิดในการบริหารจัดป่าไม้ในรูปแบบป่าชุมชนที่ให้เกิดความยั่งยืน ได้เปิดโอกาสในประชาชนและชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม ตามพ.ร.บ.ป่าชุมชน พ.ศ. 2562 โดยขณะนี้ประเทศไทยมีป่าชุมชนกว่า 12,000 แห่ง ชุมชนมีส่วนร่วมกว่า 14,000 แห่ง มีพื้นที่ป่ากว่า 68.5 ล้านไร่  และได้เร่งให้กรมป่าไม้ดำเนินการจัดตั้งป่าชุมชนให้ครอบคลุมทั่วประเทศตามเป้าหมาย 15,000 ป่าชุมชน ภายในปี พ.ศ. 2570  จากความร่วมมือของประชาชนและภาคเอกชน ที่ได้ร่วมกันอนุรักษ์ ฟื้นฟู และบำรุงรักษา ประชาชนสามารถใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพในป่าชุมชนที่อยู่ใกล้บ้าน สร้างรายได้ สามารถกักเก็บคาร์บอน และเกิดการซื้อขายตลาดคาร์บอนเครดิตจากป่าชุมชน

ชูศรี เกียรติขจรกุล กรรมการผู้จัดการใหญ่ บริษัท ราช กรุ๊ป จำกัด (มหาชน) กล่าวว่า ราช กรุ๊ปมีแนวทางในการพัฒนาอย่างยั่งยืน เพื่อสร้างคุณภาพทางเศรษฐกิจ ควบคู่ไปกับการดูแลทางสังคมและสังแวดล้อม ตามเป้าหมายที่จะไปสู่ความเป็นกลางทางคาร์บอนในปี พ.ศ. 2593 ด้วยการขับเคลื่อนกลยุทธ์การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งมี   3 แนวทางหลัก คือ การเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต การเพิ่มกำลังการผลิตพลังงานทดแทน และการดูดกลับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์จากป่าไม้ ดังนั้น โครงการคนรักษ์ป่า ป่ารักชุมชน จึงเป็นความมุ่งมั่นที่จะส่งเสริมและสนับสนุนชุมชนให้มีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ป่าไม้ บนเป้าหมายป่ายั่งยืน ชุมชนได้ประโยชน์ ที่ร่วมกับกรมป่าไม้มาตั้งแต่ปี พ.ศ.2551 ที่เน้นการส่งเสริมและการมีส่วนร่วมของชุมชนในการอนุรักษ์ป่าไม้ ด้วยการนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในการบริหารจัดการป่าไม้ เนื่องจากป่ามีความสำคัญในการก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ร่วมถึงเป็นแหล่งอาหารและรายได้ของชุมชน

“นับตั้งแต่ระยะเวลาการดำเนินโครงการมากว่า 10 ปี มีป่าชุมชนที่ได้รับรางวัลคนรักษ์ป่า ป่ารักชุมชน จำนวน 1,773 แห่ง รวมเงินรางวัลจำนวน 45.9 ล้านบาท พื้นที่ป่ารวม 1,599,151 ไร่ ซึ่งสามารถกักเก็บและดูดกลับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ได้ประมาณ 10 ล้านตันคาร์บอน และในปีนี้มีป่าชุมชน 16 แห่งที่ได้รับรางวัล ทั้งนี้ยังเป็นการตอบสนองเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนของสหประชาชาติ เป้าหมายที่ 15 และเป้าหมายที่ 13 เพราะชุมชนมีความตระหนักรู้และสามารถเตรียมพร้อมรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศด้วย” ชูศรี กล่าว

มะซี มะเกซง ประธานป่าชุมชนบ้านต้นตาล อ.ยี่งอ จ.นราธิวาส  กล่าวถึงป่าชุมชนบ้านต้นตาลว่า มีเนื้อที่ดูแล 500 ไร่ สภาพป่าเป็นประเภทป่าดิบชื้น แบบภูเขาและดินทราย  และเป็นพื้นที่ป่าสงวนทั้งหมด  โดยมีชุมชนกว่า 150 ครัวเรือน จำนวน 50 คนในการช่วยการดูแลป่า ซึ่งมีการแบ่งหน้าที่ในการดูแลหลักๆ คือ 1.ฝ่ายดูแล รักษา ลาดตระเวน ส่งเสริมการปลูกป่าและสร้างฝาย 2.ฝ่ายส่งเสริมด้านอาชีพ ในรูปแบบวิสาหกิจชุมชน จากสภาพเดิมที่ประสบปัญหาดินแล้งไม่อุ้มน้ำ ทำให้เกิดขาดแคลนน้ำ จึงได้เกิดแนวคิดในการฟื้นฟูป่าจากการซ่อมแซมฝาย ใช้เวลากว่า 5 ปี  ดำเนินการจนป่าสมบูรณ์และมีน้ำใช้ตลอดทั้งปี ช่วยป้องกันน้ำท่วม มีน้ำมาใช้ในการเกษตรทำสวนยางและพืชอื่นๆ รวมถึงน้ำที่ซึมลงใต้ดินก็ช่วยในการบำรุงต้นไม้ โดยเฉพาะป่าสาคูที่อยู่บริเวณโดยรอบเขา นอกจากนี้ ยังมีกลุ่มเยาวชน ยังช่วยทำหน้าที่เป็นมัคคุเทศก์และทูตวัฒนธรรม ที่เผยแพร่อัตลักษณ์และเอกลักษณ์ของชุมชนบ้านต้นตาลสู่การรับรู้ของชุมชนและสังคมภายนอกให้กว้างขวางมากยิ่งขึ้น    

นัยนา ฑีฆาวงค์ ผู้ใหญ่บ้านห้วยหาด  ต.อวน อ.ปัว จ.น่าน เล่าว่า ป่าชุมชนบ้านห้วนหาดมีพื้นที่ทั้งหมด 756 ไร่ เป็นป่าเต็งรัง มีแหล่งต้นน้ำธรรมชาติ แต่เมื่อปีพ.ศ.2528-2530 มีการสัมปทานป่าชุมชนบ้านห้วยหาด และชุมชนก็ยังต้องทำมาหากินในการปลูกไร่ข้าว ไร่ข้าวโพด ทำให้ป่าเกิดความเสื่อมโทรม ต่อมาในปีพ.ศ.2552 เกิดวิกฤตการขาดแคลนน้ำ แหล่งอาหาร และพบสารเคมีปนเปื้อน ทางชุมชนจึงเริ่มหาแนวทางในการแก้ไขโดยการจัดทำป่าชุมชน ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง ทั้งการปลูกป่า การจัดทำแนวป้องกันไฟป่า การลาดตระเวนสำรวจป่า จนป่าฟื้นฟูจากป่าหัวโล้น ก็มีต้นไม้ปกคลุมเพิ่มขึ้น ชาวบ้านได้หาพืชในป่า และสัตว์ป่าหรือสัตว์ในแหล่งน้ำเริ่มกลับเข้ามาอยู่อาศัย อีกทั้งชุมชนก็มีการปรับวิถีการทำไร่ มาเป็นนาขั้นบันได นางข้างห้วย และปลูกพืชผักสวนครัว หรือพืชระยะสั้นแทน นอกจากนี้ยังสามารถสร้างรายได้จากป่า เช่น การนำเปลือกไม้ อาทิ เพกา ใบเบือก ลูกกะบก ฯลฯ มาทำสีย้อมผ้า การผลิตไม้กวาดดอกหญ้า เป็นต้น