นักวิทย์ฯ ค้นพบยาสามัญประจำบ้าน 'แอสไพริน'ช่วยยับยั้งมะเร็งไม่ให้กระจายตัว

6 มี.ค.2568- ดร.อนันต์ จงแก้ววัฒนา ผู้อำนวยการกลุ่มวิจัยนวัตกรรมสุขภาพสัตว์และการจัดการ.ไบโอเทค สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) โพสต๋ข้อความเกี่ยวกับยาแอสไพริน กับโรคมะเร็งว่า

Paper นี้เพิ่งออกมาใน Nature สร้างความตื่นเต้นในวงการพอสมควรเลยครับ เนื้อหาของงานเกี่ยวกับการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งจากก้อนเนื้อร้ายเริ่มต้นไปยังอวัยวะอื่นๆ หรือที่เรียกว่า “การกระจายตัวของมะเร็ง (Metastasis)” ซึ่งเป็นสาเหตุของการเสียชีวิตถึง 90% ในผู้ป่วยมะเร็งทั่วโลก แม้ว่าการรักษามะเร็งในระยะแรกจะมีประสิทธิภาพมากขึ้น แต่ผู้ป่วยจำนวนมากยังคงเผชิญกับการกลับมาของโรคในรูปแบบที่มีการแพร่กระจายหลังจากการรักษาไปแล้วหลายเดือนหรือหลายปี ซึ่งเป็นปัญหาสำคัญในการรักษาโรคมะเร็ง

อย่างไรก็ตาม มีการค้นพบในงานวิจัยนี้คือ ยาแอสไพรินที่ใช้กันอย่างแพร่หลายอาจมีบทบาทสำคัญในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็ง จากการวิเคราะห์การทดลองทางคลินิกขนาดใหญ่พบว่า ผู้ที่รับประทานแอสไพรินเป็นประจำมีอัตราการแพร่กระจายของมะเร็งลดลงอย่างมีนัยสำคัญ แต่กลไกที่แอสไพรินช่วยป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งยังไม่เป็นที่เข้าใจอย่างชัดเจน

ทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์และสถาบันวิจัยอื่นๆ มุ่งประเด็นไปที่คำถามวิจัยว่า “แอสไพรินมีกลไกอย่างไรในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็ง และเกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันอย่างไร?” พวกเขาตั้งสมมติฐานว่าแอสไพรินอาจช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ต่อต้านเซลล์มะเร็งที่แพร่กระจาย โดยเฉพาะในช่วงที่เซลล์มะเร็งเหล่านี้ยังไม่สามารถสร้างสภาพแวดล้อมที่กดภูมิคุ้มกันได้ ในการศึกษานี้ ทีมวิจัยได้ใช้แบบจำลองหนูทดลองที่มีการฉีดเซลล์มะเร็งเข้าสู่กระแสเลือดเพื่อจำลองการแพร่กระจายของมะเร็งไปยังปอดและตับ โดยได้ศึกษาผลของแอสไพรินและยับยั้งเอนไซม์ COX-1 ต่อการแพร่กระจายของมะเร็ง

นอกจากนี้ ยังใช้เทคนิคทางพันธุกรรมเพื่อดัดแปลงยีนในเซลล์ภูมิคุ้มกันของหนูทดลอง โดยเฉพาะยีน ARHGEF1 ซึ่งเกี่ยวข้องกับการควบคุมการทำงานของเซลล์เม็ดเลือดขาว T cells (โดยเฉพาะ CD8+ T cells) และยีนที่เกี่ยวข้องกับการผลิตและการตอบสนองต่อสาร thromboxane A2 (TXA2) ซึ่งเป็นสารที่ผลิตโดยเกล็ดเลือด ทีมวิจัยได้วิเคราะห์การทำงานของ T cells ระดับการแสดงออกของยีน และกลไกทางชีวเคมีที่เกี่ยวข้องกับการตอบสนองของ T cell ต่อการถูกกระตุ้น

ผลการศึกษาพบว่า แอสไพรินช่วยป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งโดยการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ COX-1 ในเกล็ดเลือด ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่จำเป็นสำหรับการผลิตสาร TXA2 โดยสารนี้ทำหน้าที่กดการทำงานของ T cell ซึ่งจำเป็นการต่อต้านเซลล์มะเร็ง โดยสาร TXA2 จะจับกับตัวรับบนผิวT cell และกระตุ้นโปรตีน ARHGEF1 ซึ่งจะไปกระตุ้นโปรตีน RhoA ทำให้เกิดการยับยั้งการส่งสัญญาณภายในเซลล์เม็ดเลือดขาวสำคัญนี้ ส่งผลให้ไม่สามารถทำงานได้อย่างเต็มที่ในการต่อต้านเซลล์มะเร็ง เมื่อทีมวิจัยให้แอสไพรินแก่หนูทดลอง พบว่าระดับของสาร TXA2 ในเลือดลดลง และ T cell สามารถทำงานได้ดีขึ้นในการต่อต้านเซลล์มะเร็งที่แพร่กระจาย ส่งผลให้จำนวนก้อนมะเร็งที่แพร่กระจายในปอดและตับลดลงอย่างมีนัยสำคัญ นอกจากนี้ การทดลองยังพบว่าผลของแอสไพรินในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งขึ้นอยู่กับการมีอยู่ของโปรตีน ARHGEF1 ใน T cell เนื่องจากในหนูทดลองที่ออกแบบให้ไม่มีโปรตีน ARHGEF1 ใน T cell แอสไพรินจึงไม่มีผลในการลดการแพร่กระจายของมะเร็งในหนูชนิดนี้

ที่น่าสนใจคือ ผลการศึกษาพบว่าเฉพาะยาที่ยับยั้งเอนไซม์ COX-1 เท่านั้นที่สามารถลดการแพร่กระจายของมะเร็งได้ ในขณะที่ยาที่ยับยั้งเอนไซม์ COX-2 ไม่มีผลในการลดการแพร่กระจายของมะเร็งหรือระดับของสาร TXA2 นอกจากนี้ การทดลองยังพบว่าเกล็ดเลือดเป็นแหล่งผลิตสาร TXA2 หลัก และการลดจำนวนเกล็ดเลือดหรือการยับยั้งการผลิตสาร TXA2 โดยเฉพาะในเกล็ดเลือด สามารถลดการแพร่กระจายของมะเร็งได้ องค์ความรู้นี้มีความสำคัญมากๆต่อการพัฒนาวิธีการป้องกันและรักษาการแพร่กระจายของมะเร็งในอนาคต เนื่องจากแอสไพรินเป็นยาที่มีราคาถูก หาได้ง่าย และมีประวัติการใช้งานที่ยาวนาน การใช้แอสไพรินในขนาดต่ำอาจเป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูง อย่างไรก็ตาม แอสไพรินอาจมีผลข้างเคียง เช่น การเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดเลือดออกในทางเดินอาหาร ดังนั้น การพัฒนายาที่มุ่งเป้าไปที่เส้นทางการส่งสัญญาณของ TXA2-ARHGEF1 โดยเฉพาะอาจช่วยให้ได้ยาที่มีประสิทธิภาพสูงในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็งและมีผลข้างเคียงน้อยกว่า
นอกจากนี้ การค้นพบนี้ยังเปิดโอกาสในการพัฒนาการรักษาแบบผสมผสานระหว่างแอสไพรินกับภูมิคุ้มกันบำบัดชนิดอื่นๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการต่อต้านการแพร่กระจายของมะเร็ง และการค้นหาตัวบ่งชี้ทาง

ชีวภาพที่เกี่ยวข้องกับระบบภูมิคุ้มกันอาจช่วยระบุกลุ่มผู้ป่วยที่มีแนวโน้มจะได้รับประโยชน์สูงสุดจากการใช้แอสไพรินในการป้องกันการแพร่กระจายของมะเร็ง