ดร.ณัฏฐ์ ชำแหละ 93 ปีประชาธิปไตย ผู้นำอ่อนแอ-แย่งอำนาจไม่จบ

ดร.ณัฐวุฒิ วงศ์เนียม ชี้ครบ 93 ปี 24 มิถุนา ประชาธิปไตยไทยยังไม่พัฒนาในเนื้อหา เหตุผู้นำไร้คุณภาพ การแย่งชิงอำนาจยังดำรงอยู่ในทุกยุคทุกสมัย

24 มิถุนายน 2568 - ดร.ณัฐวุฒิ วงศ์เนียม หรือ ดร.ณัฏฐ์ นักกฎหมายมหาชน ได้ให้ความเห็นเพื่อประโยชน์สาธารณะว่าในวันครบ 93 ปี เปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง โดยคณะราษฎรได้นำรูปแบบรัฐธรรมนูญและระบบรัฐสภามาใช้ในประเทศไทยเพื่อให้ราษฎรปกครองกันเอง แต่ประชาธิปไตยทั้งในรูปแบบและในเนื้อหา ยังถูกหน่วงรั้งประชาธิปไตย จากการแย่งชิงอำนาจในการปกครองประเทศ ไม่ว่าจะเป็นการได้มาซึ่งอำนาจปกครองผ่านระบบการเลือกตั้งจากประชาชนหรือการได้มาซึ่งอำนาจนอกเหนือวิถีทางรัฐธรรมนูญ ล้วนแต่เป็นการแย่งชิงความเป็นใหญ่ และใช้อำนาจรัฐในการปกครองประเทศ โดยไม่คำนึงถึงคุณภาพความรู้ ความสามารถของผู้นำประเทศ

ซึ่งในการปกครองประเทศคณะราษฎรมีเจตจำนงมุ่งหมายให้ประชาชนปกครองกันเอง และจำกัดอำนาจกษัตริย์ ให้อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ เป้าหมายเพื่อให้ประชาชนสยามมี สิทธิ เสรีภาพ ความเสมอภาคและความเท่าเทียมกัน โดยนำหลัก 6 ประการ เป็นเรือธงนำทางในการปกครองโดยสามัญชน

ดร.ณัฏฐ์ กล่าวว่สผ่านมา 93 ปี ประชาธิปไตยยังถูกหน่วงรั้งประชาธิปไตยในเนื้อหา บางครั้งประชาธิปไตยครึ่งใบ บางครั้งประชาชนถูกกดขี่ข่มเหงจากการออกแบบกฎหมายใช้เฉพาะชั่วคราว เช่น ธรรมนูญการปกครอง มาตรา 19 สมัยจอมพลสฤษดิ์ฯ

แต่ประชาธิปไตยแบบไทยๆ  แตกต่างตะวันตก ประเทศชาติยังดำรงอยู่และเดินหน้าต่อไปได้

เหตุที่เป็นเช่นนี้ การออกแบบรัฐธรรมนูญ 2540 ฉบับประชาชน ได้สร้างเครื่องมือ และออกแบบ 5 องค์กรอิสระและออกแบบระบบศาลคู่ อาทิ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลปกครอง เพื่อตรวจสอบถ่วงดุลการใช้อำนาจรัฐ และถ่วงดุลในระบบรัฐสภา

จะเห็นได้จาก บางครั้งสถานการณ์พิเศษ รัฐพันลึก อาทิ ตุลาการภิวัฒน์ในสถานการณ์ต่างๆ ในอดีตที่ผ่านมา

แม้จะออกแบบรัฐธรรมนูญ ฉบับที่ 20 ที่เรียกว่า “ฉบับปราบโกง” เพื่อยกระดับการปราบปรามการทุจริตก็ตาม เช่น กรณีละเมิดมาตรฐานจริยธรรมอย่างร้ายแรง เป็นอำนาจของ ปปช.ส่งศาลฎีกาฯ เพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง ตามมาตรา 235 วรรคหนึ่ง(1) วรรคสี่ ส่งผลตัดสิทธิ์การเมืองตลอดชีพ หรือกรณีออกแบบเครื่องมือ ให้แก่ กกต.กรณีให้อำนาจ กกต. แจกใบส้ม-ใบดำ ล้วนเพื่อปราบปรามทุจริตการเลือกตั้ง ยกระดับการปราบโกง

แม้รัฐธรรมนูญ 2560 ไม่ได้บัญญัติให้นายกรัฐมนตรีมาจากการเลือกตั้งโดยตรง  แต่นำมาผูกโยงในบัญชีของพรรคการเมือง ในมาตรา 88 โดยกำหนดขั้นต่ำ 5% จากพรรคการเมืองที่มี สส.และในรัฐธรรมนูญมาตรา 159 ให้อำนาจ สส.เลือกนายกรัฐมนตรี แต่จะต้องไม่มีคุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 160 แม้ภายหลังดำรงตำแหน่งแล้ว อาจถูกสอยโดยศาลรัฐธรรมนูญได้

ดร.ณัฏฐ์ กล่าวว่า เหตุที่เป็นเช่นนี้ เพราะการออกแบบศาลรัฐธรรมนูญใช้โมเดลของเยอรมัน ในการคุ้มครองฝ่ายนิติบัญญัติเสียงข้างน้อย คุ้มครองสิทธิเสรีภาพของประชาชน และให้มีอำนาจตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมาย รัฐธรรมนูญตามมาตรา 5 ประกอบมาตรา 210, พรป.ว่าด้วยการพิจารณาคดีของศาลรัฐธรรมนูญ มาตรา 7

ปัญหาวิกฤตผู้นำประเทศ ผ่านมาทุกยุคทุกสมัย แต่ละรัฐบาล เป็นตัวบ่งชี้ว่า ประเทศไทยก้าวหน้าประชาธิปไตยในรูปแบบและเนื้อหาหรือไม่

หากพิจารณาจากรูปแบบประชาธิปไตยให้ดูจากเนื้อหารัฐธรรมนูญ หากดูจากรูปแบบประชาธิปไตยในเนื้อหา ให้ดูวิธีการได้มาอำนาจในการปกครองประเทศ ไม่ว่าจะเลือกตั้งหรือยึดอำนาจ ไม่ว่ากรณีใดๆ

แต่ประชาชนในประเทศ จะอยู่รอดหรือไม่ จะเน้นปัญหาปากท้อง มากกว่าการตื่นตัวทางการเมืองในการใช้สิทธิเลือกตั้งและความมั่งคงทางประชาธิปไตย

แม้ภาวะผู้นำในรัฐบาลนางสาวแพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรี ปัจจุบันจะตกต่ำลง ทั้งปัญหาภายใน-ภายนอกประเทศ ประชาชนต่างกระแสเรียกร้องให้ยุบสภา-ลาออก ล้วนบ่งบอกถึงความชอบธรรมในการบริหารประเทศของผู้นำประเทศ

หากขาดไร้ซึ่งเสถียรภาพทางการเมือง ย่อมส่งผลต่อระบบเศรษฐกิจระดับมหภาค โดยรวม ย่อมกระทบต่อปัญหาปากท้องประชาชนชนโดยตรง

แต่ในมิติทางการเมือง เป็นเพียงการแย่งชิงอำนาจของพรรคการเมืองในสภา

นักกฎหมายมหาชนกล่าวอีกว่า แต่ในมิติทางกฎหมายมหาชน ให้ดูที่รวบรวมเสียงในสภา การสร้างภาพว่ารวบรวมเสียงมากกว่ากึ่งหนึ่ง เพื่อปรับโฉมคณะรัฐมนตรีใหม่ เป็นการแย่งชิงอำนาจเกิดขึ้น ในขณะที่ม็อบที่เกิดขึ้น ไม่ว่าจะใช้ชื่อกลุ่มอะไร ล้วนเป้าประสงค์ เรียกร้องให้ทหารเข้ามายึดอำนาจ ตามโมเดลปี 2549 และ 2557

ดังนั้น พระบาทสมเด็จพระปกเกล้า เจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ทรงประกาศสละราชสมบัติ ซึ่งมีสาระสำคัญที่ว่า “ข้าพเจ้าเต็มใจที่จะสละอำนาจอันเป็นของข้าพเจ้าอยู่แต่เดิมให้แก่ราษฎรโดยทั่วไป แต่ข้าพเจ้า ไม่ยินยอมยกอำนาจทั้งหลายของข้าพเจ้าให้แก่ผู้ใด คณะใดโดยเฉพาะ เพื่อใช้อำนาจนั้นโดยสิทธิ์ขาดและโดยไม่ฟังเสียงอันแท้จริงของประชาราษฎร”

เจตจำนงให้ประชาชนปกครองกันเอง แต่สามัญชนแย่งชิงอำนาจการปกครองประเทศยังไม่จบสิ้น

แม้ผ่านมา 93 ปี เป็นการเหนี่ยวรั้งประชาธิปไตย เป็นได้เพียงประชาธิปไตยในรูปแบบมากกว่าประชาธิปไตยในเนื้อหา

การออกแบบ สว.ในระบบรัฐสภา เป็นฝ่ายนิติบัญญัติ เพื่อถ่วงดุล คานอำนาจในระบบรัฐสภา โดยมีแนวคิดแรกในปี 2498 ที่เรียกว่า ”พฤฒิสภา“ต่อมาในปี 2492 เปลี่ยนชื่อให้เป็น“วุฒิสภา” มีหน้าที่กลั่นกรองและตรวจสอบกฎหมาย ในปี 2492 ให้อำนาจสมาชิกวุฒิในการอภิปรายฝ่ายบริหารได้  ในรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันเพิ่มอำนาจให้เลือกบุคคลผู้ดำรงตำแหน่งในองค์กรอิสระ และบางตำแหน่งที่รัฐธรรมนูญกำหนด

แต่การแย่งชิงอำนาจ ปูทางการเข้าสู่ตำแหน่ง โดยทุจริตการเลือก สว.เป็นขวนการได้มาซึ่งอำนาจนิติบัญญัติ เป้าหมายเพื่อกุมอำนาจสภาสูงและควบคุมอำนาจให้ฝ่ายนิติบัญญัติเป็นไปในทิศทางที่ต้องการ

แม้การออกแบบรัฐธรรมนูญฉบับแรก 2475 มีเพียงสภาเดียว แต่การกุมอำนาจในสภาสูงบางพรรคการเมืองในปัจจุบัน เป็นกระบวนทัศน์ระบบรัฐสภาที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อน

แต่การใช้อำนาจตรวจสอบการทุจริตของ กกต. องค์กรอิสระ เล่นพรรคเล่นพวกใช้ช่องเทคนิควิชามารทางกฎหมาย เกี่ยงกันใช้อำนาจ โดยไม่สนใจบทบัญญัติของกฎหมาย ส่งผลให้คดีที่ตรวจสอบไต่สวนล่าช้าและมีธงล่วงหน้า โดยผลประโยชน์เฉพาะหน้าเป็นแรงจูงใจให้บิดเบือน  เป็นส่วนหนึ่งของการเมืองในระบอบประชาธิปไตยตีบตัน หน่วงรั้วประชาธิปไตยเช่นกัน

พฤติกรรม การวางตัวไม่เป็นกลางของผู้ดำรงตำแหน่งองค์กรอิสระ บางองค์กร เพื่อรับใช้ฝ่ายการเมือง เป็นการหน่วงรั้วประชาธิปไตยเช่นกัน  แม้ออกแบบองค์กรอิสระใช้อำนาจตรวจสอบการใช้อำนาจรัฐ แต่ปากว่าตาขยิบ ทำให้เกิดสองมาตรฐานในการใช้อำนาจ พวกใครพวกมัน

ประชาธิปไตยในรูปแบบเนื้อหา รูปแบบการปกครองก็ดี ระบบรัฐสภาก็ดี  องค์กรอิสระก็ดี และระบบศาลคู่ก็ดี ล้วนออกแบบสถาบันตามรัฐธรรมนูญ ยกระดับการพัฒนาประชาธิปไตยไปในทิศทางที่สมบูรณ์

แต่ปัญหาระบอบการปกครองในเนื้อหา ในการใช้อำนาจปกครองประเทศ อยู่ที่ คุณภาพของ“คน” เหตุผลที่ล้นเกล้ารัชกาลที่ 7 ทรงไม่ยินยอมให้ราษฎรปกครองประเทศ เพราะ“คุณภาพคน” ต่ำ ทั้งการออกแบบรัฐธรรมนูญในสมัยนั้น ”อำนาจปกครองเป็นของกษัตริย์“จนนำมาสู่การยึดอำนาจ โดยรัฐธรรมนูญฉบับแรก มาตรา 1 บัญญัติให้ ”อำนาจในการปกครองเป็นของราษฎรทั้งหลาย“และจำกัดอำนาจกษัตริย์ในมาตรา 2

ดร.ณัฏฐ์ กล่าวด้วยว่าหากผู้นำประเทศ ผู้นำรัฐบาล ขาดไร้คุณภาพคนที่ต่ำ ย่อมส่งผลต่อการบริหารราชการแผ่นดิน กระทบต่อความเชื่อมั่นทั้งในและต่างประเทศ เพราะขาดภาวะผู้นำ บริหารบ้านเมืองอ่อนด้อย ไร้ฝีมือ ขาดความเชื่อมั่น ไม่ต่างจากซากปรักหักพังที่รัฐบาลล่มสลายก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 24 มิถุนา 2475  ประชาชนทั่วสารทิศเรียกร้องให้ยุบสภา-ลาออก เพื่อเปลี่ยนผู้นำประเทศคนใหม่   บ่งบอกการพัฒนาประชาธิปไตยโดยตรง และนับถอยหลังการคืนอำนาจให้แก่ประชาชน.