บ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา: แรงบันดาลใจแห่งการเปลี่ยนแปลงและความหวังของคนจนเมือง

โครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยาต้นแบบที่ยั่งยืน

ในมุมที่เงียบสงบของเมืองพัทยา อันเป็นเมืองแห่งการท่องเที่ยวและธุรกิจที่รุ่งเรือง ยังมีเรื่องราวของผู้คนที่ต่อสู้เพื่อสร้างชีวิตและความมั่นคงในที่อยู่อาศัยของตนเอง โครงการ "บ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา" เป็นหนึ่งในตัวอย่างที่แสดงถึงพลังของชุมชนที่รวมตัวกันเพื่อเปลี่ยนความฝันให้กลายเป็นความจริง และยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้มีรายได้น้อยในเมืองที่เต็มไปด้วยการแข่งขัน

จุดเริ่มต้น: จากความท้าทายสู่ความเปลี่ยนแปลง

เมื่ออดีต ชุมชนเขาน้อยเคยเผชิญกับปัญหาที่อยู่อาศัยไม่มั่นคง ความเสี่ยงจากน้ำท่วมรุนแรง และการขาดการสนับสนุนด้านโครงสร้างพื้นฐาน ชาวบ้านต้องอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ไม่เอื้อต่อการพัฒนาคุณภาพชีวิต ความพยายามของชาวชุมชนที่ต้องการเปลี่ยนแปลงสถานการณ์ดังกล่าวจึงนำไปสู่การเริ่มต้นโครงการบ้านมั่นคง ด้วยการรวมตัวเป็นหนึ่งเดียวและมองหาทางออกที่ยั่งยืน

ในช่วงเริ่มต้น โครงการนี้ต้องเผชิญกับความท้าทายหลายประการ หนึ่งในนั้นคือความไม่เชื่อมั่นของชาวบ้านบางส่วนที่เกรงว่าโครงการอาจไม่สามารถแก้ไขปัญหาได้อย่างแท้จริง นอกจากนี้ยังมีอุปสรรคด้านงบประมาณที่ต้องใช้เวลาในการอนุมัติ รวมถึงความขัดแย้งกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่น ๆ ในพื้นที่ แต่ด้วยความพยายามอย่างต่อเนื่องและการสนับสนุนจากหน่วยงานต่าง ๆ ความท้าทายเหล่านี้ได้ถูกแปรเปลี่ยนเป็นพลังที่ขับเคลื่อนโครงการไปข้างหน้า

กว่าจะมาเป็นบ้านมั่นคงเขาน้อยเกิดจากปัญหาที่อยู่อาศัยไม่มั่นคง

ขยายความสำเร็จให้ยั่งยืนจากจุดเริ่มต้นแห่งความฝัน สู่ความจริงอันยิ่งใหญ่

โครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยาเป็นต้นแบบที่ยั่งยืนและสามารถขยายผลได้ ชุมชนได้เตรียมความพร้อมในด้านต่าง ๆ เช่น การพัฒนาศักยภาพผู้นำรุ่นใหม่ในชุมชน การสร้างเครือข่ายความร่วมมือกับชุมชนอื่น ๆ และการนำเทคโนโลยีเข้ามาช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการจัดการ เช่น การใช้ระบบดิจิทัลสำหรับการบริหารสหกรณ์และการติดตามผลการพัฒนาในชุมชนเมื่อมองพัทยาในสายตาของนักท่องเที่ยว เมืองนี้อาจเป็นสถานที่แห่งความหรูหรา แต่เบื้องหลังความงดงามของชายหาด โรงแรม และสถานบันเทิง คือเรื่องราวของแรงงานที่พกพาความฝันมาจากทั่วประเทศ พวกเขาทำงานหนักในตำแหน่งที่อาจไม่มีใครสังเกตเห็น เช่น พนักงานโรงแรม คนขับรถ และแม่บ้าน แต่รายได้ที่พวกเขาได้รับกลับไม่เพียงพอที่จะสร้างที่อยู่อาศัยที่มั่นคง

ในปี 2551 ความพยายามที่จะเปลี่ยนแปลงเริ่มขึ้นเมื่อปัญหาที่อยู่อาศัยของคนจนในพัทยาได้รับการหยิบยกมาเป็นประเด็นสำคัญ โดยมีนักการเมืองท้องถิ่นผลักดันให้เกิดโครงการบ้านมั่นคงขึ้น ชาวบ้านกว่า 304 ครัวเรือนจากชุมชนแออัดหลายแห่งในพัทยา อาทิ ชุมชนกอไผ่ เขาน้อย และตลาดเก่านาเกลือ รวมตัวกันเพื่อต่อสู้เพื่ออนาคตที่ดีกว่า

บ้านมั่นคงเขาน้อยในปัจจุบัน

การรวมพลังของชุมชน: ก้าวแรกสู่บ้านมั่นคง

การจัดตั้ง "กลุ่มออมทรัพย์เขาน้อยพัฒนาเมืองพัทยา" ในปี 2553 เป็นก้าวแรกของการสร้างบ้านมั่นคง สมาชิกกลุ่มเริ่มออมเงินเดือนละ 1,500-3,000 บาท โดยมีเป้าหมายที่จะซื้อที่ดินในเขาน้อย ซึ่งมีราคาเฉลี่ยไร่ละ 3.5 ล้านบาท แม้จะเป็นจำนวนเงินที่สูงเกินความสามารถของชุมชน แต่ด้วยความพยายามและการสนับสนุนจากสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (พอช.) ทำให้ชาวบ้านสามารถซื้อที่ดินและเริ่มต้นโครงการบ้านมั่นคงได้

ในปี 2554 โครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยาได้รับการอนุมัติสินเชื่อจาก พอช. จำนวนกว่า 84 ล้านบาท เพื่อนำไปซื้อที่ดินและก่อสร้างบ้าน โดยมีการจัดสรรพื้นที่อย่างมีประสิทธิภาพ บ้านแต่ละหลังถูกออกแบบให้เหมาะสมกับความต้องการของครอบครัวผู้พักอาศัย มีขนาดตั้งแต่ 10-13 ตารางวา และสร้างในลักษณะบ้านแถวสองชั้นในราคาที่ชาวบ้านสามารถผ่อนชำระได้

วาศินี กาญจนกุล  แกนนำบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา  เล่าถึงกระบวนการจัดทำโครงการบ้านมั่นคงว่า  ตามระเบียบของ พอช. ชุมชนที่รวมตัวกันจัดทำโครงการบ้านมั่นคงจะต้องออมเงินให้ได้จำนวน 10 เปอร์เซ็นต์ของวงเงินที่จะขอใช้สินเชื่อ  ซึ่งในช่วงเดือนพฤษภาคม  2554 นั้น  ชุมชนมีเงินออมรวมกันทั้งหมดประมาณ 8   ล้านบาทเศษ  จึงทำเรื่องขอใช้สินเชื่อซื้อที่ดินจาก พอช.  37,800,000  บาท  (ราคาที่ดิน 12 ไร่  3 งาน  42 ล้านบาท  ชุมชนใช้เงินออมสมทบ 4.2 ล้านบาท)   และขอสินเชื่อปลูกสร้างบ้าน   46,720,857  บาท  รวมสินเชื่อทั้งหมด     84,520,857  บาท

นอกจากนี้  พอช.ยังมีงบสนับสนุนการสร้างบ้านและสาธารณูปโภคอีกประมาณ 23 ล้านบาท  เมืองพัทยาสมทบการก่อสร้างสาธารณูปโภค  เช่น  ถนน  ท่อระบายน้ำ  อีก  11.5  ล้านบาท  รวมเป็นเงินที่ชาวบ้านต้องร่วมกันบริหารจัดการประมาณ  120 ล้านบาทเศษ  ในเดือนเมษายน  2555  จึงเริ่มก่อสร้างบ้านเฟสแรก 64 หลัง  และก่อสร้างเสร็จทั้งหมด 304 หลังในเดือนมีนาคม 2558  รวมใช้ระยะเวลาสร้างฝันให้เป็นจริงตั้งแต่ปี 2552-2558  รวม 6 ปี

“ในชีวิตเกิดมาเคยจับเงินมากที่สุดก็แค่แสนบาท  แต่นี่มันทั้งโครงการ  บ้าน 304 หลัง  รวมเป็นเงินประมาณ 120 ล้านบาท  แต่พวกเราก็ร่วมกันบริหารโครงการ แบ่งหน้าที่กันทำงาน  ช่วยกันตั้งแต่สืบราคาที่ดิน  ราคาวัสดุก่อสร้าง  ตรวจสอบบัญชี  เพื่อไม่ให้เงินทองรั่วไหล  และประชุมสมาชิกทุกเดือน  เพื่อให้ทุกคนรู้เท่ากัน  จะได้ไม่ต้องสงสัย  เริ่มสร้างบ้านในเดือนเมษายน 2555  และทยอยสร้างมาเรื่อยๆ  จนแล้วเสร็จทั้งหมดในปี 2558  ตอนนี้บ้านในฝันของพวกเราเป็นจริงขึ้นมาแล้ว”  วาศินีหญิงแกร่ง ซึ่งในวันนี้เป็นประธานสหกรณ์เคหสถานบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา  จำกัด บอก

ที่ทำการสหกรณ์พื้นที่กลางศูนย์รวมของชาวชุมชนบ้านมั่นคงเขาน้อย

การบริหารจัดการที่โปร่งใสและความร่วมมือจากทุกภาคส่วน

ความสำเร็จของโครงการนี้ไม่ได้เกิดขึ้นจากความพยายามของชุมชนเพียงลำพัง แต่ยังรวมถึงการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐและเอกชน เมืองพัทยาให้การสนับสนุนด้านโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนน ท่อระบายน้ำ และระบบไฟฟ้า ส่วน พอช. ช่วยสนับสนุนด้านงบประมาณและให้คำปรึกษาในกระบวนการจัดการโครงการ นอกจากนี้ยังมีการทำงานร่วมกับมหาวิทยาลัยและองค์กรพัฒนาเอกชน เพื่อให้ความรู้และเสริมสร้างศักยภาพของชุมชน

ระบบการบริหารจัดการภายในชุมชนเองก็เป็นปัจจัยสำคัญ คณะกรรมการสหกรณ์เคหสถานบ้านมั่นคงเขาน้อยพัฒนามีการแบ่งหน้าที่ชัดเจน เช่น ทีมสืบราคาวัสดุก่อสร้าง ทีมตรวจสอบบัญชี และทีมจัดซื้อจัดจ้าง การทำงานร่วมกันช่วยสร้างความโปร่งใสและลดความขัดแย้งในชุมชน

บ้านมั่นคงเขาน้อยมากกว่าคำว่าที่อยู่อาศัย

บ้านมั่นคงเขาน้อย: มากกว่าคำว่าที่อยู่อาศัย

สำหรับชาวชุมชนเขาน้อย บ้านมั่นคงไม่ได้หมายถึงเพียงแค่ที่อยู่อาศัย แต่เป็นสัญลักษณ์ของความหวังและความสามัคคีในชุมชน นอกจากการสร้างบ้าน 304 หลังแล้ว ชาวชุมชนยังได้ร่วมกันจัดตั้งกองทุนเพื่อช่วยเหลือครอบครัวที่ยากลำบาก รวมถึงการสร้างบ้านให้กับผู้ด้อยโอกาสอีก 14 หลัง นอกจากนี้ยังมีการจัดตั้งกองทุนสวัสดิการชุมชนเพื่อให้ความช่วยเหลือในยามจำเป็น เช่น การกู้ยืมเงินและการช่วยเหลือด้านสุขภาพ

วาศินี   บอกด้วยว่า  ในจำนวนบ้าน 304 หลังนั้น  ชาวชุมชนได้ช่วยกันนำเงินสนับสนุนการสร้างบ้านจาก พอช.มาช่วยกันลงขัน  ครอบครัวละ 5,000 บาท  เพื่อก่อสร้างบ้านให้แก่ครอบครัวที่ยากจน  คนด้อยโอกาสในเมืองพัทยาที่กำลังจะโดนไล่รื้อ  รวมทั้งหมด 14 ครอบครัว  เพื่อให้มาอยู่อาศัยด้วยกันในโครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ  เป็นบ้านแถวชั้นเดียว  ขนาด 4 x 8 ตารางเมตร  ค่าวัสดุและก่อสร้างหลังละ  122,000 บาท   รวมเป็นเงินทั้งหมดประมาณ 1.7 ล้านบาทเศษ  ถือเป็นน้ำใจและความห่วงใยที่คนจนมีให้แก่กัน

บ้านแถวชั้นเดียว  ขนาด 4 x 8 ตารางเมตร

ช่วยเหลือสมาชิกปลดหนี้นอกระบบ

นอกจากการออมเงินเพื่อสมทบซื้อที่ดินในช่วงแรกแล้ว  สมาชิกบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ ยังต้องออมเงินสัจจะเข้าสหกรณ์บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ  อย่างน้อยเดือนละ 30 บาท  ต้องถือหุ้นสหกรณ์อย่างน้อย 5 หุ้นๆ ละ 20 บาท  (ชำระค่าหุ้นทุกเดือน)  สมทบเงินเข้ากองทุนสวัสดิการเดือนละ 60 บาท  ฯลฯ

ปัจจุบันสหกรณ์ฯ  มีเงินออมสัจจะจากสมาชิกประมาณ  1.3 ล้านบาท  เงินหุ้นจากสมาชิกประมาณ 3.2 ล้านบาท  เงินกองทุนสวัสดิการประมาณ 500,000  บาท  นำเงินที่สมาชิกฝากและสมทบมาช่วยเหลือดูแลกัน  เช่น  ให้กู้ยืมในยามเดือดร้อนไม่เกินรายละ 30,000 บาท  (หากสมาชิกเข้าประชุมสม่ำเสมออย่างน้อยปีละ 8 ครั้ง  สามารถกู้เงินโดยไม่ต้องมีคนค้ำประกัน) ช่วยสวัสดิการยามเจ็บไข้ได้ป่วย  มีกองทุนฌาปนากิจ  เมื่อเสียชีวิตจะได้รับการช่วยเหลือประมาณ 50,000 บาท   และช่วยเหลือสมาชิกปลดหนี้นอกระบบ

ตัวอย่างหนึ่งที่สะท้อนถึงความช่วยเหลือเกื้อกูลกันในชุมชนคือ "ป้าแมว" สมาชิกวัย 62 ปีที่ได้รับการจ้างงานในชุมชนเพื่อดูแลความสะอาดและจัดการขยะ ทำให้เธอมีรายได้เลี้ยงดูตนเองและครอบครัว นอกจากนี้ยังมีการช่วยสมาชิกปลดหนี้นอกระบบ ซึ่งช่วยให้หลายครอบครัวสามารถกลับมามีชีวิตที่มั่นคงได้อีกครั้ง

‘ป้าแมว’  หรือ ‘ชิด  กิ่งเมือง’  วัย 62 ปี  อาศัยอยู่กับลูก 4 คน  หลาน 8 คน  รวมป้าแมวเป็น 13 คน  เดิมป้าแมวหาเลี้ยงชีพด้วยการเปิดร้านรับจ้างซักรีดเสื้อผ้าอยู่ที่พัทยากลาง  มีรายได้เดือนละหลายหมื่นบาท  แต่เมื่อหลายปีก่อนป้าแมวป่วยเป็นมะเร็งจึงต้องหยุดงานเพื่อมารักษาตัว  และย้ายมาอยู่กับลูกหลานที่บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ ในปี 2559  มีรายได้จากเบี้ยยังชีพคนชราเพียงเดือนละ 600 บาท  และรักษาตัวจนอาการเริ่มดีขึ้น

ขณะเดียวกัน  สหกรณ์บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ มีสมาชิกที่เลี้ยงหมาและแมวอยู่หลายบ้าน  บางตัวก็ขับถ่ายไม่เป็นที่เป็นทาง  สร้างความสกปรกเลอะเทอะให้แก่ชุมชน  คณะกรรมการสหกรณ์และสมาชิกจึงประชุมลงมติจัดเก็บค่าดูแลความสะอาดจากสัตว์เลี้ยงหลังละ 100 บาท  และจ้างป้าแมวให้มาทำหน้าที่นี้  เพราะเป็นงานที่ไม่หนักมาก  ป้าแมวจะได้ออกกำลังกายไปด้วย  โดยทำงานวันละ 2 รอบ  คือช่วงเช้าและเย็น  ทำให้ป้าแมวมีรายได้เดือนละ 3,000 บาท

นอกจากนี้ยังจ้างป้าแมวทำความสะอาดถังขยะรวมในหมู่บ้านที่มีอยู่ 3 จุด  อีกเดือนละ 3,000 บาท  โดยใช้เงินค่าบริการส่วนกลางที่เก็บจากสมาชิก  เพื่อไม่ให้ถังขยะหมักหมม  แพร่เชื้อโรค  และส่งกลิ่นเหม็น

รวมแล้วป้าแมวมีรายได้เดือนละ 6,000 บาท  ไม่มากนัก  แต่ป้าแมวก็ภูมิใจที่มีส่วนช่วยให้ชุมชนเกิดความสะอาด  ใครมาเยี่ยมก็ออกปากชม  ส่วนเงินที่ได้ก็นำมาใช้รักษาตัวและดูแลลูกหลาน…ทุกวันนี้ป้าแมวอยู่อย่างมีความหวังและมีความสุขท่ามกลางลูกหลานและเพื่อนบ้าน

นี่คือบางตัวอย่างของการช่วยเหลือเกื้อกูลดูแลช่วยเหลือกันของสมาชิก ‘บ้านมั่นคงเขาน้อยพัฒนาเมืองพัทยา’  เป็นบ้านหลังใหญ่ของทุกคน…และอบอวลไปด้วยอุ่นไอแห่งความรัก  ความปรารถนาดีที่ทุกคนมีให้แก่กัน…และเป็นบ้านที่มีความหมายมากกว่าคำว่า “บ้าน”

กฏระเบียบของชุมชนที่ทุกคนต้องปฏิบัติร่วมกัน

บทเรียนและแรงบันดาลใจจากเขาน้อย

โครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยาได้กลายเป็นต้นแบบที่ชุมชนอื่น ๆ สามารถนำไปปรับใช้ในการพัฒนาของตนเอง บทเรียนสำคัญที่ได้จากโครงการนี้ ได้แก่:

1. พลังของความร่วมมือ: การทำงานร่วมกันระหว่างชุมชน หน่วยงานรัฐ และภาคเอกชนเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้โครงการสำเร็จ
2. การจัดการที่โปร่งใส: การมีส่วนร่วมของสมาชิกทุกคนในกระบวนการตัดสินใจช่วยสร้างความไว้วางใจและลดความขัดแย้ง
3. ความยั่งยืนทางการเงิน: การตั้งกองทุนและระบบออมทรัพย์ช่วยเสริมสร้างความมั่นคงในระยะยาว
4. การพัฒนาที่ครอบคลุมทุกมิติ: ไม่เพียงแต่สร้างบ้าน แต่ยังรวมถึงการส่งเสริมคุณภาพชีวิตในด้านการศึกษา สุขภาพ และเศรษฐกิจ

บ้านมั่นคงเขาน้อย: สู่ชุมชนต้นแบบแห่งการพัฒนา

ความสำเร็จของโครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยาไม่ได้หยุดเพียงแค่การสร้างบ้าน แต่ชุมชนยังมีแผนพัฒนาที่ก้าวไกลในอนาคต เช่น การจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้สำหรับเยาวชน การพัฒนาพื้นที่สีเขียวเพิ่มเติม และการส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียนในชุมชน เพื่อให้เขาน้อยพัทยากลายเป็นแบบอย่างของชุมชนที่ยั่งยืนและเข้มแข็งในทุกมิติ

นอกจากนี้ ชุมชนยังวางเป้าหมายในการสร้างระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนที่ลดขยะและเพิ่มมูลค่าของทรัพยากรในชุมชน เช่น การรีไซเคิลวัสดุเหลือใช้ การปลูกพืชผักปลอดสารพิษเพื่อจำหน่ายในตลาด และการส่งเสริมการใช้พลังงานสะอาด เช่น แผงโซลาร์เซลล์ในครัวเรือน

“บ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา ไม่ใช่แค่ที่อยู่อาศัย แต่คือสัญลักษณ์ของความหวังและความร่วมมือที่เปลี่ยนแปลงชีวิต”

พื้นที่สีเขียวและการส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียนในชุมชน