จาก “สลัม!!!” สู่ “บ้านมั่นคง” ริมคลองเปรมฯ — จุดเปลี่ยนของชีวิตชุมชนหลังวัดดอนเมือง

บ้านมั่นคงริมคลองเปรมประชากรชุมชนประชาสมบูรณ์

จากชีวิตที่รายล้อมด้วย ความหวาดกลัว ความแออัด และการไร้ตัวตนในทะเบียนบ้าน ชาวชุมชนริมคลองเปรมประชากรหลังวัดดอนเมืองเคยถูกมองเป็นเพียงเงาในสายตาสังคม ไร้สิทธิ ไร้เสียง และถูกลืมจากระบบ

แต่พวกเขาเหล่านั้นไม่ยอมแพ้! ด้วยพลังของความร่วมแรงร่วมใจ ความศรัทธาในพลังของชุมชน และความเชื่อมั่นในคุณค่าของตัวเอง พวกเขาเริ่มรวมตัว ตั้งกลุ่มออมทรัพย์ ตั้งสหกรณ์ และเดินหน้าสร้างฝันให้เป็นจริง

จนเกิดเป็น “บ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์” ชุมชนต้นแบบที่ไม่ใช่แค่การมี “บ้าน” ที่มั่นคงปลอดภัย แต่เป็นการ เปลี่ยนวิถีชีวิต ของผู้คนทั้งชุมชน จากความแออัดสู่ความเป็นระเบียบ จากความมืดมิดสู่แสงไฟ จากการอยู่อย่างหวาดกลัว...สู่การอยู่อย่างมีศักดิ์ศรี

บ้านมั่นคงริมคลองเปรมประชากรชุมชนประชาสมบูรณ์

บ้านมั่นคงริมคลองเปรม…แหล่งที่อยู่ที่ปลูกชีวิตใหม่

“บ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์” คือหนึ่งในผลลัพธ์รูปธรรมของการพัฒนาชุมชนตามแผนแม่บทโครงสร้างพื้นฐานระบบคลองเปรมประชากร โดยตั้งอยู่ริมคลองเปรมประชากรในเขตดอนเมือง กรุงเทพมหานคร เป็นชุมชนที่เคยมีลักษณะเป็นชุมชนแออัด ปราศจากการรับรองจากหน่วยงานรัฐ ไม่มีไฟฟ้า ถนน รถขยะไม่เข้า น้ำเสีย ไร้สาธารณูปโภคพื้นฐาน แต่ปัจจุบันได้กลายเป็นตัวอย่างของการพัฒนา “บ้านมั่นคง” ที่เกิดจากความร่วมมือระหว่างชุมชน หน่วยงานรัฐ และเครือข่ายภาคประชาชน

คลองเปรมประชากรในอดีต

รากเหง้าของชุมชนริมคลองแห่งนี้

คลองเปรมประชากร เป็นคลองขุดในสมัยรัชกาลที่ 4 มีบทบาทสำคัญในการคมนาคมและการเพาะปลูก เชื่อมระหว่างกรุงเทพฯ กับพระนครศรีอยุธยา โดยใช้เวลาก่อสร้างถึง 18 เดือน ตั้งแต่ปี พ.ศ.2412 – 2413 พื้นที่หลังวัดดอนเมืองซึ่งปัจจุบันคือชุมชนบ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์นั้น มีผู้คนอพยพเข้ามาอาศัยตั้งแต่ยุคการก่อสร้างสนามบินดอนเมืองในปี 2457 และเมื่อมีการพัฒนาถนนวิภาวดีในปี 2504 ผู้คนจำนวนมากจึงเข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่ริมคลองเปรมจนกลายเป็นชุมชนขนาดใหญ่ที่ไร้การรับรอง

อดีตชุมชนแออัด(สลัมริมคลอง)เปรมประชาสมบูรณ์

จุดเปลี่ยนจากชุมชนแออัดสู่บ้านมั่นคง

ในปี 2562 คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบ “แผนแม่บทโครงสร้างพื้นฐานระบบคลองและการพัฒนาชุมชนริมคลองเปรมประชากร” เพื่อแก้ปัญหาน้ำท่วม พัฒนาระบบระบายน้ำ และจัดระเบียบการอยู่อาศัยของชุมชนริมคลอง รวมถึงการยกระดับคุณภาพชีวิตผ่านศูนย์เด็กเล็ก ลานกีฬา ศูนย์ฝึกอาชีพ และอื่นๆ

สำหรับบ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์ ได้รับการสนับสนุนงบประมาณกว่า 73 ล้านบาท แบ่งเป็นงบพัฒนาที่อยู่อาศัยและงบสินเชื่อ เพื่อสร้างบ้านแถว 2 ชั้น จำนวน 123 หลัง ครอบคลุมพื้นที่กว่า 4 ไร่ ตั้งแต่บริเวณหลังวัดดอนเมืองจนถึงชุมชนประเสริฐเปรมประชากร

รูปแบบการก่อสร้างบ้านริมคลองเปรมประชากร

พลังชุมชนที่สร้างได้มากกว่าบ้าน

ก่อนโครงการจะเกิดขึ้น สมาชิกชุมชนได้รวมตัวกันเพื่อผลักดันสิทธิของตนเอง โดยเริ่มตั้งแต่การสำรวจข้อมูลในปี 2557 ร่วมกับเครือข่ายสหพันธ์พัฒนาองค์กรชุมชนคนจนเมืองแห่งชาติ (สอช.) จัดตั้งกลุ่มออมทรัพย์ วางผังบ้าน และจัดตั้ง “สหกรณ์เคหสถานเปรมประชาสมบูรณ์ จำกัด”

“ตอนแรกเรากลัวว่าจะโดนหลอก เชื่อแค่ 20% แต่พอ พอช. ลงมาทุกวัน ทำความเข้าใจกับชาวบ้าน และพาไปดูงาน พวกเราก็เริ่มเชื่อใจและร่วมมือ” – สุพิชญา สร้อยคำ หรือ “พี่เปีย” ประธานสหกรณ์ เล่าถึงจุดเริ่มต้นของความเปลี่ยนแปลง

จากบ้านไม้สังกะสีสู่ชีวิตใหม่ที่มั่นคง

บ้านหลังใหม่มีขนาด 3.5 x 7 เมตร หันหน้ารับลมสู่คลอง บางคนอาจเคยมีบ้านใหญ่ต้องยอมลดขนาดเพื่อให้ทุกคนอยู่ร่วมกันได้ในพื้นที่เดียวกัน สมาชิกแต่ละคนช่วยกันวางแผน เลือกสีบ้าน จัดการพื้นที่ และผลัดกันส่งข่าวสารเพื่อไม่ให้ใครตกขบวน  การวางระบบออมทรัพย์ การประชุมประจำเดือน และการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจเป็นหัวใจของความสำเร็จ

“เราไม่มีเงินเดือน แต่เราทำได้ บ้านที่เคยเช่า เจ้าของไม่ซ่อม ตอนนี้เป็นของเราแล้ว” พี่แป๋ม หนึ่งในคณะกรรมการชุมชนกล่าวด้วยความภูมิใจ

สมาชิกในชุมชนแต่ละคนช่วยกันวางแผน มีส่วนร่วมในการตัดสินใจ

ชีวิตใหม่ที่น่าอยู่

บ้านหลังใหม่ริมคลองเปรมประชากร “ชุมชนเปรมประชาสมบูรณ์” ไม่ได้เปลี่ยนแปลงแค่โครงสร้าง แต่มันคือการเปลี่ยนคุณภาพชีวิตของชุมชน เด็กๆ มีที่วิ่งเล่น มีพื้นที่สีเขียว ปลูกต้นไม้  ขายของชำ ขยะถูกจัดเก็บอย่างเป็นระบบ ยาเสพติดลดลง ความปลอดภัยมากขึ้น และที่สำคัญ ทุกคนมี “บ้านของตัวเอง” จริงๆ

“ลมดีมาก ตอนเย็นทุกบ้านนั่งหน้าบ้านคุยกันหมด ไม่มีใครเหงา ใครมาเยี่ยมก็พูดว่า ‘น่าอยู่หว่ะ’” พี่บอม สมาชิกชุมชนอีกคนหนึ่งเล่า

พื้นที่ส่วนกลางพื้นที่สีเขียวบ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์

บ้านมั่นคงเปลี่ยนชีวิต เปลี่ยนชุมชน

บ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์คือผลลัพธ์ของพลังคนตัวเล็กๆ ที่รวมกลุ่มกันเป็นพลังที่ยิ่งใหญ่ เปลี่ยนสภาพแวดล้อม จากความแออัดสู่ความเป็นระเบียบ จากความหวาดกลัวสู่ความหวัง  และที่สำคัญที่สุด จากคนที่ไม่มีทะเบียนบ้าน สู่ผู้อยู่อาศัยที่ถูกต้องตามกฎหมาย

“บ้านมั่นคงริมคลองเปรมประชากร...ไม่ใช่แค่การมีบ้านอยู่ แต่คือการมีชีวิตใหม่ที่มีศักดิ์ศรี”

คลองเปรมประชากรในปัจจุบัน

บ้านมั่นคงเปรมประชาสมบูรณ์ถูกจัดวางอย่างเป็นระเบียบไม่รุกล้ำริมคลองเปรมประชากร