ท่องเที่ยวเมืองสยามผ่านหนังสือหายาก

ขึ้นชื่อว่า หนังสือหายาก คนจะนึกถึงหนังสือเก่าที่หาไม่ค่อยพบ เป็นหนังสือที่อายุกว่า 100 ปี ซึ่งหอสมุดแห่งชาติถือเป็นคลังหนังสือหายากที่เป็นสมบัติส่วนพระองค์ของพระมหากษัตริย์ ตลอดจนพระบรมวงศานุวงศ์ และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ที่ได้พระราชทาน ประทาน และบริจาคให้หอพระสมุดวชิรญาณ รวมทั้งหนังสือที่หอพระสมุดวชิรญาณจัดพิมพ์และจัดหาเคยให้บริการ หนังสือเหล่านี้แสดงวิวัฒนาการของภาษาและการพิมพ์ บางเล่มผลิตอย่างประณีตสวยงามด้วยวัสดุมีค่า บางเล่มมีเนื้อหาเกี่ยวกับวิทยาการในอดีต ซึ่งหาไม่ได้ในหนังสือปัจจุบัน

ล่าสุด กรมศิลปากร โดยสำนักหอสมุดแห่งชาติ เปิดคลังขนหนังสือหายากมาจัดนิทรรศการเรื่อง “เยี่ยมเยือนเมืองสยาม ย้อนเวลาไปกับหนังสือหายาก” มาให้ได้ชมกันแบบใกล้ชิด ความน่าสนใจของหนังสือหายากไม่ใช่ความเก่าแก่ แต่เป็นความรู้น่าศึกษาค้นคว้าน่าสนใจที่ซ่อนอยู่ แต่ละเล่มทำให้ผู้อ่านสามารถจินตนาการความเป็นไปในอดีตในมุมมองที่แตกต่างกัน  ทั้งชีวิตความเป็นอยู่ สภาพบ้านเมืองในช่วงเวลานั้น   ตลอดจนผู้คนชาวสยาม

นายกิตติพันธ์  พานสุวรรณ อธิบดีกรมศิลปากร กล่าวว่า หนังสือหายากของหอสมุดแห่งชาติมีลักษณะไม่เหมือนกับหนังสือหายากทั่วไป ที่สำคัญที่สุดแสดงถึงประวัติศาสตร์ วิวัฒนาการด้านการเมือง การปกครอง พระราชกรณียกิจ วัฒนธรรมประเพณี บันทึกการเดินทางของชาวต่างประเทศที่เดินทางเข้ามาในประเทศไทย สนธิสัญญาต่างๆ บันทึกการเดินทางท่องเที่ยวเยี่ยมเยือนเมืองสยามของพระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์ ตลอดจนประชาชน  

“ หนังสือหายากทั้งหมดนี้เป็นเอกสารทางประวัติศาสตร์ของชาติไทยที่สำคัญ การจัดแสดงนิทรรศการจะทำให้ผู้เข้าชมได้รับความรู้และรู้สึกถึงคุณค่าของประวัติศาสตร์ไทย สังคมไทยหลายยุคหลายสมัย และคุณค่าหนังสือหายากของหอสมุดแห่งชาติที่ตกทอดมาถึงปัจจุบัน “ นายกิตติพันธ์ กล่าว

สำหรับใครอยากย้อนอดีตมาชมนิทรรศการเต็มๆ ที่ห้องวชิรญาณ 2-3  อาคาร 2  ชั้น 1 สำนักหอสมุดแห่งชาติ ซึ่งแบ่งการจัดแสดงเป็น  3 ส่วน เริ่มที่ “หนังสือหา (ไม่) ยาก” จัดแสดงเกี่ยวกับข้อมูลหนังสือหายากของหอสมุดแห่งชาติ คุณค่าและความสำคัญ ลักษณะหนังสือหายาก 12 ประเภท อาทิ หนังสือที่มีตราหอพระสมุดวชิรญาณ  หนังสือที่มีประวัติการครอบครอง  หนังสือที่เนื้อหาน่าสนใจ หนังสือที่พิมพ์โดยโรงพิมพ์ยุคแรกๆ ของไทย  เช่น โรงพิมพ์หมอสมิท  หนังสือที่จัดพิมพ์รูปเล่มครั้งแรก  หนังสือที่ระลึกโอกาสต่างๆ หนังสือที่มีภาพเก่าน่าสนใจ  หรือเอกสารต้นฉบับลายพระราชหัตถเลขา และลายมือเขียน  พร้อมตัวอย่างหนังสือประกอบให้ดู

จากนั้นเข้าสู่โซน  “เยี่ยมเยือนเมืองสยาม” ชวนท่องเที่ยวเมืองสยาม ประวัติความเป็นมาการท่องเที่ยว รูปแบบการเดินทางท่องเที่ยว ประโยชน์ของการเที่ยว การเสด็จประพาสในรัชกาลที่ 5 รัชกาลที่ 6 รัชกาลที่ 7  การท่องเที่ยวทั่วไทย ผ่านหนังสือหายาก

ในหมวดท่องเที่ยวนี้เป็นการเดินทางย้อนไปในเหตุการณ์ สถานที่ และผู้คน ซึ่งไม่เคยมีใครได้พบเห็นผ่านจินตนาการของแต่ละคน มีทั้งเรื่องภาคเหนือ  ล่องลำน้ำพิง ตั้งแต่เมืองเชียงใหม่ถึงปากน้ำโพธิ์  จากจดหมายเหตุระยะทางเสด็จหัวเมืองเหนือ  ภาคอีสาน พาเที่ยวตามทางรถไฟ เรื่องเที่ยวที่ต่างๆ ภาคที่ ๔ ว่าด้วยเที่ยวมณฑลอุดร  แล มณฑลอิสาณ นิราศหนองคาย  เรียกว่าเที่ยวทั่วสยามเลย นอกจากโชว์หนังสือแล้ว มีภาพการเดินทางและสถานที่ท่องเที่ยวประกอบ

และโซน “เพราะหนังสือจึงรังสรรค์” เนื้อหาเกี่ยวกับหอสมุดแห่งชาตินำหนังสือหายากมารังสรรค์และต่อยอด พัฒนาจัดทำเป็นของที่ระลึกในโอกาสต่าง ๆ ได้แก่ การพิมพ์หนังสือ (Reprint) ช่วยอนุรักษ์ต้นฉบับและสืบทอดอายุหนังสือให้คงอยู่ต่อไป การสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ โดยนำลักษณะเด่นของหนังสือหายาก เช่น ปก รูปเล่มหนังสือ  ตราภาพเก่า มาสร้างสรรค์เป็นผลงานในรูปแบบต่าง ๆ เพิ่มคุณค่า เพิ่มเสน่ห์ให้หนังสือหายาก ส่วนนี้นำเข็มกลัดที่ระลึก แฟ้มใส่เอกสารจากภาพปกหนังสือส่วนพระองค์  ไปรษณียบัตรนำใช้ภาพถ่ายฝีพระหัตถ์ร.5 จากชุดไกลบ้าน หรือกระทั่งผ้าพันคอพิมพ์ลายดอกกุหลาบจากปกหนังสือเรื่อง “มัทนะพาธา ตำนานแห่งดอกกุหลาบ”  

หนังสือหายากเป็นขุมทรัพย์ในการเรียนรู้ สนใจนิทรรศการหนังสือหายากของหอสมุดแห่งชาติเข้าชมนิทรรศการได้ตั้งแต่บัดนี้ถึงวันที่ 31 มี.ค.2565