ปีแห่งความร่วมมือ ร่วมใจในการพัฒนาสังคมไทยสู่ความเสมอภาค

ผู้อ่านหลายท่านน่าจะเห็นตรงกันว่าปีพ.ศ. 2567 ที่ผ่านมานั้น ประเทศไทยได้เผชิญกับความ  ท้าทายหลายประการท่ามกลางความผันผวนของเศรษฐกิจโลก ปัญหาภูมิรัฐศาสตร์  ผลการเลือกตั้งในสหรัฐอเมริกาภายใต้นโยบาย Trump 2.0 ที่จะทำให้สงครามทางการค้าเข้มข้นมากขึ้นและประเทศไทยย่อมจะได้รับผลกระทบหลายประการอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

ปัญหาด้านเศรษฐกิจที่มีตัวเลขและดัชนีตัวชี้วัดของหลายสำนักสรุปผลตรงกันว่าประเทศไทยในอนาคตข้างหน้าจะมีการเติบโตอย่างช้าๆ โดยตัวเลขจีดีพี หรือผลิตภัณฑ์มวลรวมของประเทศจะอยู่ต่ำกว่าร้อยละ 5 ไปอีกหลายปี และไม่ต้องไปคิดถึงความสามารถในการแข่งขันกับประเทศเพื่อนบ้านอย่างเวียตนาม มาเลเซียหรืออินโดนีเซียที่มีอัตราการเติบโตที่ดีขึ้นเรื่อยๆ ในขณะที่เรามีแต่เพียงอุตสาหกรรมท่องเที่ยวที่ยังเป็นจุดแข็งประกอบกับมีการใช้จ่ายของภาครัฐที่ช่วยประคองเศรษฐกิจไม่ให้จมดิ่งลงไปมากกว่านี้

ดังนั้น การฟื้นตัวหรือการเติบโตของเศรฐษกิจไทยแบบ K shape ได้ส่งผลกระทบหลายประการโดยเฉพาะต่อกลุ่มคนตัวเล็กอย่างกิจการเอสเอ็มอีที่ล้มอย่างระเนระนาดเพราะขาดสภาพคล่อง ความไม่สามารถในการกำหนดราคาและคุณภาพสู้กับสินค้าของจีนที่ทะลักเข้ามาขายในประเทศทุกรูปแบบ

ปัญหาเหล่านี้กลายเป็นปัญหาของสังคมกระจายเป็นวงกว้างในหลากหลายมิติตั้งแต่หนี้สินภาคครัวเรือน การผ่อนบ้านผ่อนรถ หนี้บัตรเครดิต  ลามไปถึงหนี้นอกระบบและปัญหาการปิดธุรกิจหรือโรงงาน แต่ในอีกมุมหนึ่งของธุรกิจด้านการรักษาพยาบาล และการท่องเที่ยวมีการเติบโตขึ้นอย่างเห็นได้ชัด  ซึ่งความไม่เสมอภาคของรายได้ดังกล่าวนี้ได้นำไปสู่คดีความต่างๆที่เพิ่มขึ้นจนล้นศาล  

อย่างไรก็ตาม ในทุกวิกฤติย่อมมีโอกาส เพราะเมื่อช่วงปลายปีที่ผ่านมา หลายภาคส่วนของภาคประชาสังคมและการศึกษาได้ลุกขึ้นมาพร้อมๆกันเพื่อร่วมพัฒนาสังคมไทยสู่ความเสมอภาค โดยเริ่มจาก   ศูนย์นิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ได้ริเริ่มเป็นเจ้าภาพเชิญชวนสถาบันการศึกษาและหน่วยงานราชการต่างๆที่ทำงานด้านช่วยเหลือประชาชนทางกฎหมายมากถึง 16 แห่ง ทั่วประเทศตั้งแต่เชียงใหม่ อุบลราชธานี ลงไปถึงสงขลาในการเข้ามาร่วมแสดงเจตนาและลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือกันในการให้ความช่วยเหลือประชาชนเพื่อแก้ไขปัญหากฎหมายและที่เกี่ยวเนื่องกับกระบวนการยุติธรรมเชิงระบบและนโยบายตลอดจนการเชื่อมโยงการเรียนการสอนกฎหมายกับปัญหาที่เกิดขึ้นจริง

อีกโครงการหนึ่งคือการให้ความรู้เบื้องต้นกับประชาชนด้านกฎหมายเพื่อการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรมที่เกิดขึ้นภายใต้หลัก “บวร”อันมีผู้ดำเนินการหลักประกอบด้วยศูนย์ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทภาคประชาชน แขวงบางขุนนนท์ (o๓) วัดใหม่ (ยายแป้น) กองทุนยุติธรรมภายใต้กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ และมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ์ราชวิทยาลัย (หลักสูตรสตินวัตกรรมและสันติศึกษา) เน้นหลักการของศาสนาพุธเรื่องศีลห้ามาเป็นหลักปฏิบัติในด้าน ชีวิต ทรัพย์สิน สังคม ครอบครัวและสุขภาพ เพื่อแก้ไขความขัดแย้งให้จบลงด้วยการ ไกล่เกลี่ยอันถือเป็นการระงับข้อพิพาททางเลือกภายใต้พระราชบัญญัติ การไกล่เกลี่ยข้อพิพาท พ.ศ. 2562    ที่ประชาชนสามารถเข้าสู่การระงับข้อพิพาทได้โดยไม่ต้องไปศาล อีกทั้งยังมีความสะดวก รวดเร็ว ประหยัดค่าใช้จ่าย รักษาความลับและความสัมพันธ์โดยมีผู้ไกล่เกลี่ยที่มีความรู้ ประสบการณ์และมีความเป็นกลาง     อันจะทำให้ข้อพิพาทยุติลงแบบสมานฉันท์  มีผลผูกพันและย่อมจะดีกว่าการเอาชนะกันที่ศาลยุติธรรมที่เป็นการระงับข้อพิพาทกระแสหลักซึ่งในปัจจุบันมีคดีค้างการพิจารณาอยู่นับเป็นแสนๆคดี

โครงการสุดท้ายเป็นโครงการที่มีส่วนสำคัญในการพัฒนาสังคมไทยสู่ความเสมอภาคคือโครงการหลักสูตรการบริหารองค์กรไม่แสวงหากำไรตามหลักธรรมาภิบาลโดยมีมูลนิธินโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล เป็นผู้รับผิดชอบดำเนินการเพื่อพัฒนาองค์ความรู้แก่คณะกรรมการ ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ขององค์กรไม่แสวงหากำไร ประกอบด้วยมูลนิธิ สมาคม สถาบันต่างๆรวมถึงวิสาหกิจชุมชน (Community Enterprise) และวิสาหกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise) เป็นต้นซึ่งมีอยู่รวมกันเป็นจำนวนหลายหมื่นแห่งทั่วประเทศ โดยในปัจจุบันได้มีการจัดอบรมไปจำนวนหลายรุ่นแล้วและจะยังคงมีการจัดต่อๆไปอีก

ตัวอย่างข้างต้นได้สะท้อนให้เห็นถึงพลังของภาคประชาสังคมที่ลุกขึ้นมาเพื่อเป้าหมายเดียวกันให้ประเทศไทยของเราอยู่อย่างร่มเย็นเป็นสุข มีส่วนร่วมพัฒนาสังคมในเวลาใกล้เคียงกันและเชื่อว่ายังมีอีกนับร้อยนับพันโครงการที่กระจายตัวอยู่ภายใต้จุดมุ่งหมายของการเป็นจิตอาสา ไม่นิ่งดูดายและ ไม่รีรอในการทำความดีในหลากหลายบทบาทของตนเพื่อสร้างประเทศของเราให้ประชาชนมีความสุขอย่างถ้วนทั่ว (Inclusiveness) ถือเป็นการให้ของขวัญปีใหม่ 2568 นี้แด่คนไทยทุกคน

 เทวัญ   อุทัยวัฒน์     

 กลุ่มนโยบายสาธารณะเพื่อสังคมและธรรมาภิบาล