ดาราสาคร…โครงการ ยุทธศาสตร์เขมรโยงไทย

ส่วนท่าเรือน้ำลึกแห่งที่สองที่มีแผนจะก่อสร้างในอนาคตนั้น จะรองรับเรือได้สูงสุดถึง 100,000 ตัน ซึ่งเป็นศักยภาพที่ใหญ่กว่าท่าเรือแหลมฉบังของไทยถึง 1.2 เท่า 

โดยแหลมฉบังมีศักยภาพ 83,000 ตัน นอกจากนั้นท่าเรือดาราสาครยังใหญ่กว่าท่าเรือน้ำลึกสีหนุที่เป็นท่าเรือนานาชาติที่ใหญ่ที่สุดในกัมพูชา 6 เท่า   และใหญ่กว่าท่าเรือนานาชาติพนมเปญ 20 เท่า

แม้โครงการดาราสาครจะเป็นการลงทุนของเอกชนโดยตรง แต่ท่าทีของผู้นำจีนและกัมพูชาแสดงให้เห็นถึงความสำคัญในสายตาของรัฐบาลไม่น้อย 

เช่นคำกล่าวแสดงการยอมรับของ นายกรัฐมนตรี ฮุน เซน เมื่อ พ.ศ.2558 ที่ว่าโครงการดาราสาครเป็น “เขตนำร่องการลงทุนและการพัฒนาที่ครอบคลุมกัมพูชา-จีน” 

นอกจากนั้นใน พ.ศ.2559 เว็บไซต์ของบริษัท UDG รายงานว่า ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ให้การยอมรับโครงการนี้ในฐานะโครงการผลิตเชิงยุทธศาสตร์ของ BRI 

เจ้าหน้าที่ระดับสูงของจีนยังมีท่าทีเน้นย้ำความสำคัญของโครงการดาราสาครในวาระที่ต่างกัน 

เช่นการที่นาย Zhang Gaoli สมาชิกคณะกรรมการกลางโปลิตบูโรแห่งพรรคคอมมิวนิสต์จีนเป็นประธานในการเซ็นสัญญาโครงการ 

หรือรายงานในเว็บไซต์ UDG เรื่องนาย Liao Keduo ผู้บังคับการทางการเมืองของกองบัญชาการทหารรักษาการณ์เทียนจินของกองทัพจีน (People's Liberation Army - PLA) กล่าวกับ พลเอกเตีย บัน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมกัมพูชา เมื่อฝ่ายหลังเดินทางไปเยือนเทียนจินใน พ.ศ. 2558 ว่า 

เขา “หวังว่าดาราสาคร ดอกไม้แห่งมิตรภาพที่หล่อเลี้ยงโดยประเทศจีนและกัมพูชา จะเบิกบานในเร็ววัน” 

                    ข้อสังเกตเรื่องความเป็นไปได้ในการใช้ท่าเรือน้ำลึกดาราสาครเพื่อประโยชน์ด้านความมั่นคงของจีนปรากฏให้เห็นเป็นระยะ เช่นรายงานข่าวของหนังสือพิมพ์ Financial Times พ.ศ.2559 อ้างคำให้สัมภาษณ์ของนาย Jeoff Wade

ผู้เชี่ยวชาญด้านเอเชียจากมหาวิทยาลัยแห่งชาติออสเตรเลียว่าแผนการก่อสร้างท่าเรือน้ำลึกดาราสาครเป็นตัวอย่างล่าสุดเกี่ยวกับความพยายามของจีนในการควบคุมอำนาจทางทะเลในเอเชีย 

โดยส่วนหนึ่งผ่านการก่อสร้าง ลงทุน และเข้าถึงเครือข่ายท่าเรือในภูมิภาค 

แม้จะยังไม่มีหลักฐานว่าจีนมีเจตนาจะใช้ท่าเรือน้ำลึกเกาะนี้เพื่อประโยชน์ทางการทหาร แต่ท่าเรือแห่งนี้มีขนาดที่ใหญ่พอที่จะรองรับเรือรบและเรือพิฆาตของจีนได้หากจำเป็น

รายงานหน่วยราชการหรือนักวิเคราะห์ไทยก็กล่าวถึงประเด็นนี้เช่นกัน  

เช่นรายงานของสำนักงานส่งเสริมการค้าต่างประเทศไทย ณ กรุงพนมเปญ ที่ระบุว่าท่าเรือน้ำลึกดาราสาครนอกจากจะรองรับเรือที่ใช้ทางการทหารได้แล้ว ยังตั้งในจุดยุทธศาสตร์ที่สามารถเข้าถึงอ่าวไทยและหมู่เกาะในทะเลจีนใต้โดยง่าย

เมื่อบวกกับศักยภาพของสนามบินนานาชาติดาราสาครที่มีรันเวย์ยาวถึง 3.4 กิโลเมตรที่สามารถรองรับการขึ้นลงอย่างรวดเร็วของเครื่องบินทหาร รวมทั้งเครื่องบินขับไล่ จึงทำให้ท่าเรือแห่งนี้เป็นที่สังเกตของนักวิเคราะห์ด้านความมั่นคงในทะเลจีนใต้

ความเห็นเหล่านี้อาจฟังดูเกินกว่าเหตุถ้าปราศจากการศึกษาทัศนะภายในประเทศจีนเอง 

งานวิจัยหัวข้อ Harbored Ambitions: How China's Port Investments are Strategically Reshaping the Indo-Pacific  ยกตัวอย่างงานของ Jean-Marc F. Blanchard ปี 2560 ที่วิเคราะห์เนื้อหาของสมุดปกหัวข้อ “Asia-Pacific Security Cooperation” ของกองทัพจีนที่เขียนขึ้นในปี 2560 แล้วให้ความเห็นว่า

กองทัพจีนก็ไม่อาจตัดมิติด้านความมั่นคงจากยุทธศาสตร์เส้นทางสายไหมทางทะเลและ BRI ได้

ต่อให้รัฐบาลจีนตั้งใจให้มันอยู่เพียงในกรอบทางเศรษฐกิจจริงๆ ในสมุดปกขาวได้ระบุไว้ว่า ความมั่นคงและการพัฒนามีความเชื่อมโยงใกล้ชิดและส่งเสริมซึ่งกันและกัน ซึ่ง Blanchard ถือว่าเป็นทัศนะหลักของกองทัพจีนในเอเชียแปซิฟิก

เขายังชี้ว่า นักวิเคราะห์ชาวจีนที่ศึกษาเรื่องการลงทุนท่าเรือน้ำลึกมักให้ความสำคัญต่อความมั่นคงของชาติมากกว่าวัตถุประสงค์ด้านผลประโยชน์ร่วมทางเศรษฐกิจและการพัฒนาอย่างที่ปรากฏในเอกสารทางการของจีน 

ในขณะเดียวกัน ทัศนะของกองทัพก็เอื้อต่อแนวคิดเรื่องโครงสร้างพื้นฐานที่ใช้ประโยชน์ได้สองทาง (dual-used infrastructure)

 ซึ่งหมายถึงความสามารถในการปรับท่าเรือน้ำลึกเชิงพาณิชย์ในต่างประเทศของจีนให้เป็นท่าเรือที่ใช้ประโยชน์ทางการทหารได้ 

โดย Zhang Jie นักวิชาการประจำ Chinese Academy of Social Sciences ได้เขียนแนะขั้นตอนการใช้ประโยชน์ท่าเรือในต่างประเทศไว้ตั้งแต่ ค.ศ. 2015  ว่า

จีนควรเริ่มต้นด้วยการลงทุนในท่าเรือ แล้วใช้ทรัพยากรท้องถิ่น ตั้งเขตเศรษฐกิจพิเศษ จัดให้มีอุตสาหกรรมเหล็ก อุตสาหกรรมต่อเรือ อุตสาหกรรมสินแร่ และทำให้ท่าเรือนั้นค่อยๆ มีศักยภาพในการสนับสนุนด้านโลจิสติกส์แก่เรือจีนจนกลายเป็นจุดสนับสนุนทางยุทธศาสตร์ของจีนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมภายนอกที่ได้เปรียบ

สำหรับการผงาดขึ้นของจีน 

ข้อสงสัยจากภายนอกทำให้กัมพูชาและจีนต้องออกมายืนยันปฏิเสธเป็นระยะๆ

ในเดือนธันวาคม 2561 เว็บไซต์หนังสือพิมพ์ Asia Times รายงานโดยอ้างแหล่งข่าวทางการทูตว่า รัฐบาลจีนได้ดำเนินการลอบบี้กัมพูชามาตั้งแต่ปี 2560 เพื่อใช้ท่าเรือและที่ดินขนาดใหญ่ในเกาะกงเป็นฐานทัพ 

เป็นผลให้นาย John Sullivan รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงต่างประเทศอเมริกาในเวลานั้นกล่าวว่า ถ้าหากรายงานนี้เป็นความจริง ก็จะมีผลกระทบต่อความสัมพันธ์ทวิภาคีระหว่างสหรัฐฯ กับกัมพูชา 

ทำให้นายกรัฐมนตรีฮุน เซน ต้องเขียนจดหมายถึงนาย Mike Pence รองประธานาธิบดีสหรัฐฯ ขณะนั้นชี้แจงว่ารัฐธรรมนูญของกัมพูชาไม่อนุญาตให้มีการสร้างฐานทัพเพื่อกองทัพเรือ กองทัพบก หรือกองทัพอากาศของต่างชาติในราชอาณาจักร 

นายกรัฐมนตรีฮุน เซน พยายามแก้ข้อกล่าวหาดังกล่าวกับเพื่อนบ้านอาเซียน ในการเดินทางเยือนเวียดนามในเดือนเดียวกับที่มีรายงานข่าว เขากล่าวกับผู้นำเวียดนามว่าตนจะไม่อนุญาตให้มีฐานทัพต่างชาติในกัมพูชา 

หนึ่งเดือนให้หลัง นาย Wang Chao รองประธานบริษัท UDG ให้สัมภาษณ์สื่อมวลชนว่า โครงการดาราสาครเป็นโครงการเพื่อสร้างกำไรทางการค้า ไม่มีวัตถุประสงค์ในการสร้างฐานทัพ

และได้แจกแจงกิจกรรมทางธุรกิจต่อรัฐบาลกัมพูชาอย่างชัดเจนตั้งแต่ต้นในข้อตกลงกับรัฐบาล

ความจริงเป็นเช่นไรอีกไม่นานก็จะชัดเจน....เพราะจีนกับสหรัฐฯ กำลังงัดข้อเรื่องฐานทัพเรือเรียมของกัมพูชาอย่างร้อนแรงอยู่ในขณะนี้.