จีน-ฟิลิปปินส์: เหตุเกิดในทะเลจีนใต้

เรือลำนี้กำลังมุ่งหน้าไปยังเรือของกองทัพเรือที่ถูกปล่อยทิ้งร้าง ซึ่งมะนิลาใช้มานานหลายปีเพื่อเรียกร้อง Second Thomas Shoal

ในอดีตเคยมีกรณีที่จีนถูกกล่าวหาว่าใช้ปืนฉีดน้ำและไซเรนเพื่อขับไล่คนของประเทศอื่นที่อ้างสิทธิเหนือพื้นที่ส่วนใหญ่ของทะเลจีนใต้เช่นกัน

เหตุการณ์นี้เกิดเมื่อวันที่ 6 กุมภาพันธ์ แต่เพิ่งมาเป็นข่าวหนึ่งสัปดาห์หลังจากนั้น

ฟิลิปปินส์อ้างว่าเป็นการ “ละเมิดอธิปไตยของฟิลิปปินส์อย่างชัดเจน" ในน่านน้ำที่มะนิลาเรียกว่า ทะเลฟิลิปปินส์ตะวันตก             

เป็นคำแถลงจากหน่วยลาดตระเวนชายฝั่งของฟิลิปปินส์ที่เรียกว่า Philippine Coast Guard  (PCG)

PCG กล่าวหาว่า นอกจากการกะพริบแสงเลเซอร์  2 ครั้งแล้ว เรือจีนยังทำการ "หลบหลีกอย่างอันตราย"  ประมาณ 150 หลา (137 ม.) จากกราบขวาของเรือฟิลิปปินส์

ประธานาธิบดีเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส จูเนียร์ พยายามจะประคองความสัมพันธ์ทั้งกับจีนและสหรัฐฯ โดยไปเยือนจีนหลังจากรับตำแหน่ง และเปิดประตูให้สหรัฐฯ เข้าถึงฐานทัพทหารเพิ่มเติมอีกสี่แห่ง

เดือนมิถุนายนปีที่แล้ว เรือของกองทัพเรือจีนลำหนึ่งได้ฉายแสงสีฟ้าและไฟกะพริบใส่เรือลากของหน่วยยามชายฝั่งฟิลิปปินส์

เหตุการณ์นี้เกิดขึ้น 6 เดือนหลังจากออสเตรเลียกล่าวหาจีนว่า "ฉายแสงเลเซอร์ระดับทางการทหาร” ไปยังเครื่องบินรบลำหนึ่งของตน บริเวณนอกชายฝั่งทางตอนเหนือของออสเตรเลีย

พอเกิดเรื่องล่าสุด สหรัฐฯ ออกมาประกาศจะยืนเคียงข้างและปกป้องฟิลิปปินส์

เน็ด ไพรซ์ โฆษกกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ เรียกการกระทำของจีนว่า “ยั่วยุและไม่ปลอดภัย” และกล่าวว่าเป็นการแทรกแซง “การดำเนินการที่ชอบด้วยกฎหมาย” ของฟิลิปปินส์ในทะเลจีนใต้

ศาลระหว่างประเทศตัดสินในปี 2016 ว่าจีนไม่มีสิทธิ์ครอบครองพื้นที่ที่เป็นข้อพิพาท

แต่จีนไม่ยอมรับคำตัดสินนั้น

ในกรณีล่าสุดนั้น ปักกิ่งกล่าวหาว่าเรือของฟิลิปปินส์ล่วงล้ำเข้าไปในน่านน้ำของสันดอน ซึ่งเรียกว่าแนวปะการังเรไน โดยไม่ได้รับอนุญาตจากปักกิ่ง

ประเด็นความขัดแย้งภูมิรัฐศาสตร์จึงเป็นเรื่องร้อนขึ้นมาอีกครั้ง

ประธานาธิบดีมาร์กอส จูเนียร์ ให้สัมภาษณ์เมื่อเร็วๆ  นี้ว่า เขากลัวว่าฟิลิปปินส์อาจถูกดึงเข้าสู่ความขัดแย้งในช่องแคบไต้หวัน เพราะความใกล้เคียงของที่ตั้งทางภูมิศาสตร์

มาร์กอสบอกว่า "เมื่อพิจารณาที่ตั้งของประเทศฟิลิปปินส์ โดยเฉพาะในบริบทความตึงเครียดในช่องแคบไต้หวัน เราจะเห็นว่าเพียงแค่ตำแหน่งทางภูมิศาสตร์ของเรา หากเกิดความขัดแย้งขึ้นในพื้นที่นั้นจริงๆ...มันยากมากที่จะจินตนาการถึงสถานการณ์ที่ฟิลิปปินส์จะไม่เข้าไปเกี่ยวข้องแต่อย่างใด”

ในการให้สัมภาษณ์ Nikkei Asia ระหว่างการเยือนญี่ปุ่น 5 วัน ผู้นำฟิลิปปินส์บอกว่า

 “เราจะถูกดึงเข้าสู่ความขัดแย้งเพราะใครก็ตาม…ไม่ว่าฝ่ายไหนเป็นต้นเหตุ เราก็คงถูกลากเข้าไปในความขัดแย้งจนได้”

มาร์กอสชี้ให้เห็นว่า จังหวัดอิโลคอสนอร์เต ซึ่งเป็นบ้านเกิดของเขาทางตอนเหนือของฟิลิปปินส์ อยู่ห่างจากเมืองเกาสงทางตอนใต้ของไต้หวันเพียง 40 นาที

 “เรารู้สึกว่าเราอยู่ในแนวหน้าของความขัดแย้งอย่างมาก”

ในกรณีที่เกิดความขัดแย้ง เขาบอกว่าความปลอดภัยและสวัสดิการของชาวฟิลิปปินส์ 150,000 คนในไต้หวันจะมีความสำคัญเป็นอันดับแรก

 “เมื่อพูดถึงการตอบโต้ทางทหาร นั่นขึ้นอยู่กับว่ามันจะไปถึงจุดนั้นได้อย่างไร” มาร์กอสกล่าว

เขายืนยันว่า นโยบายต่างประเทศของฟิลิปปินส์มุ่งมั่นเพื่อสันติภาพและกำหนดโดยผลประโยชน์ของชาติ

 “เราจึงต้องดูว่าอะไรดีสำหรับฟิลิปปินส์”

เขาเสริมว่า "การเป็นศูนย์กลางของเอเชีย และอนาคตของภูมิภาคนี้ถูกกำหนดโดยผู้ที่อยู่ในภูมิภาคนี้ ไม่ใช่โดยกองกำลังภายนอกอื่นใด"

แต่ก็ย้ำว่า ความขัดแย้งควรได้รับการแก้ไขทางการทูตมากกว่าการทหาร

 “ผมเชื่ออย่างจริงใจว่าไม่มีใครอยากทำสงคราม... แต่เราจะพยายามเสนอให้ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องเพื่อแสดงความยับยั้งชั่งใจ” มาร์กอสกล่าว

เพราะความตึงเครียดที่เพิ่มขึ้นในภูมิภาค ทำให้ฟิลิปปินส์ต้องกระชับความสัมพันธ์ด้านการป้องกันกับสหรัฐฯ ซึ่งเป็นพันธมิตรสนธิสัญญาเดียวของมะนิลา และกับญี่ปุ่นซึ่งอยู่ทางเหนือของไต้หวัน

มาร์กอสและนายกรัฐมนตรีฟูมิโอะ คิชิดะ ของญี่ปุ่น ตกลงที่จะหาวิธีเสริมความสัมพันธ์ด้านการป้องกันประเทศร่วมกัน

มะนิลามีข้อตกลงการส่งกำลังทหารกับวอชิงตัน ในขณะที่ญี่ปุ่นเข้าร่วมประจำปีในฐานะผู้สังเกตการณ์

 “อุณหภูมิในภูมิภาคนี้เพิ่มขึ้นอย่างช้าๆ เราจึงต้องรอบคอบมากขึ้น เพื่อให้แน่ใจว่าเรากำลังปกป้องดินแดนอธิปไตยของเราอย่างเหมาะสม” มาร์กอสกล่าว

เมื่อไม่นานก่อนหน้านั้น มาร์กอสได้อนุญาตให้กองทัพสหรัฐฯ เข้าถึงฐานทัพของฟิลิปปินส์เพิ่มอีก 4 แห่ง นั่นเป็นการปรับเปลี่ยนนโยบายจากยุคของอดีตประธานาธิบดีโรดริโก ดูเตอร์เต ที่ถอยห่างจากสหรัฐฯ และหล่อหลอมความสัมพันธ์อันอบอุ่นกับจีน

มาร์กอสกล่าวว่า ฟิลิปปินส์ต้องการให้ชาวประมงฟิลิปปินส์สามารถหาปลาในพื้นที่ประมงดั้งเดิมของพวกเขาได้

"นี่ไม่ใช่ขั้นตอนที่ยิ่งใหญ่หวือหวาอะไร เราไม่ต้องการยั่วยุ แต่...เรารู้สึกว่ามันจะช่วยให้แน่ใจว่า มีเส้นทางเดินเรือที่ปลอดภัยในทะเลจีนใต้ และยิ่งกว่านั้น เรากำลังทำทุกวิถีทางเพื่อปกป้องอาณาเขตทางทะเลของเรา" เขากล่าว

แต่ผู้นำฟิลิปปินส์ก็พยายามจะรักษาการถ่วงดุลระหว่างยักษ์ใหญ่อย่างระมัดระวัง

เดือนก่อนมาร์กอสไปเยือนปักกิ่งและพบกับประธานาธิบดีสี จิ้นผิง

มีการลงนามในข้อตกลงที่สร้างมูลค่าการลงทุน 22,800 ล้านดอลลาร์

ถามว่า เขาไม่กลัวว่าข้อตกลงด้านความมั่นคงใหม่ของมะนิลาที่ทำกับสหรัฐฯ และญี่ปุ่นจะมีผลกระทบต่อความสัมพันธ์กับจีนหรือ

มาร์กอสย้ำว่า เรื่องสำคัญคือการรักษาเส้นทางผ่านที่ปลอดภัยอย่างต่อเนื่องผ่านทะเลจีนใต้

เพราะเส้นทางนี้มีมูลค่าการค้าประมาณ 3 ล้านล้านดอลลาร์วิ่งผ่านทุกปี

"เศรษฐกิจของเราหลายแห่งขึ้นอยู่กับเศรษฐกิจญี่ปุ่น  รวมถึงจีนด้วย”

และตอกย้ำว่า "นั่นเป็นสิ่งที่สำคัญมากสำหรับพวกเราทุกคนในภูมิภาคนี้"

จะว่าไปแล้ว นี่คือบททดสอบสำคัญสำหรับผู้นำอาเซียนทุกประเทศ ว่าจะสามารถรักษาระยะห่างอันเหมาะควรระหว่างจีนกับสหรัฐฯ ได้มากน้อยเพียงใด.