ความเคลื่อนไหวใหม่ในพม่า กับโอกาสยุติสงครามกลางเมือง

อาเซียนจะประชุมสุดยอดในเดือนกันยายนที่จะถึงนี้

เชื่อกันว่าจะมีการ “ทบทวน” เนื้อหาของฉันทามติ 5 ข้อของอาเซียนว่าด้วยวิกฤตพม่าเพื่อให้สอดคล้องกับ “ความเป็นจริงบนภาคพื้นดิน”

อาจจะหมายความว่าอาเซียนพร้อมจะลดความเข้มข้นของมาตรการที่จะไม่ร่วมสังฆกรรมกับระดับนำของพม่าจนกว่าจะมีความคืบหน้าในการทำตามฉันทามติ 5 ข้อนี้

หรืออาจจะนำไปสู่การเผชิญหน้าที่หนักขึ้นหรือไม่

อาเซียนเองก็มีท่าทีที่แตกต่างกันในกรณีนี้

อินโดนีเซียซึ่งเป็นประธานหมุนเวียนอาเซียนปีนี้มีความแน่วแน่ในการที่จะกดดันให้รัฐบาลทหารพม่าต้องแสดงความคืบหน้าในการทำตาม 5 ข้อที่มิน อ่อง หล่ายไปร่วมประชุมและรับที่จะทำตาม

แต่ถึงวันนี้ก็ยังห่างไกลจากการนำมาปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรม

อินโดฯ, มาเลซีย, สิงคโปร์กับฟิลิปปินส์โอนเอียงไปในทางเข้มเข้นกับทหารพม่า

ขณะที่เวียดนาม, กัมพูชา, ลาวและไทยมีท่าทีที่ผ่อนปรนมากกว่า

โดยไทยในฐานะที่เป็นเพื่อนบ้านที่มีพรมแดนยาวถึง 2,400 กิโลเมตรได้แสดงความพร้อมที่จะทำหน้าที่เป็น “สะพาน” ระหว่างกองทัพพม่ากับอาเซียน

การที่คุณดอน ปรมัตถ์วินัย รักษาการรัฐมนตรีต่างประเทศได้พบกับอองซาน ซูจีเมื่อวันที่ 9 กรกฎาคมก่อนที่จะไปร่วมประชุมกับรัฐมนตรีต่างประเทศอาเซียนนั้นก็ถือได้ว่ามีความ “คืบหน้า” ในระดับหนึ่ง

แต่สมาชิกอาเซียนที่ยืนหยัดจะต้องให้กองทัพพม่าแสดงผลงานที่เป็นรูปธรรมมากกว่านี้ก็จะเรียกร้องให้ทหารพม่าทำอะไรมากกว่านี้

ขณะที่ประเทศตะวันตกก็จะยังเดินหน้ากดดันรัฐบาลทหารพม่าให้ปล่อยอองซาน ซูจีและนักโทษการเมืองทั้งหมดโดยปราศจากเงื่อนไขและทันที

โดยแจ้งว่าเพียงแค่ลดโทษซูจีอย่างเดียวอาจจะเป็นการสร้างภาพมากกว่าของจริง

ขณะที่จีนและรัสเซียยังสนับสนุนกองทัพพม่าอย่างต่อเนื่อง ทั้งในรูปแบบของอาวุธและเงินช่วยเหลือทางเศรษฐกิจ

และฝั่งตะวันตกโดยเฉพาะสหรัฐฯก็ยังยืนยันจะยืนเคียงข้างฝ่ายต่อต้าน

ที่สหรัฐฯมีกฎหมายชื่อ  Burma Act ที่ผ่านสภาผู้แทนราษฎรเมื่อเดือนเมษายนปีที่แล้วซึ่งเปิดทางให้อเมริกาส่งความช่วยเหลือทั้งด้านมนุษยธรรมและทางด้านการทหารไปช่วยกลุ่มต่อต้านในพม่า

นั่นย่อมแปลว่าในแง่หนึ่งสภาวะ “สงครามกลางเมือง” ในพม่าอาจจะกลายเป็น “สงครามตัวแทน” ระหว่างมหาอำนาจตะวันตกและจีนกับรัสเซีย

ซึ่งก็ยิ่งจะทำให้สถานการณ์ในเอเซียตะวันออกเฉียงใต้ตกอยู่ในภาวะของความสุ่มเสี่ยงสูงขึ้นหากไม่หาทางสงบศึกในพม่าอย่างเป็นรูปธรรมอย่างแท้จริง

อินโดนีเซียในฐานะประธานอาเซียนปีนี้ (ปีหน้าจะส่งไม้ต่อไปให้ สปป. ลาว) ได้พยายามประสานกับกลุ่มต่าง ๆ ในพม่าเช่นรัฐบาลพลัดถิ่น NUG, หรือชาติพันธุ์ติดอาวุธ, และกลุ่มต่อต้านทหารในรูปแบบต่าง ๆ

แต่ทูตพิเศษของอาเซียนว่าด้วยกิจการพม่าก็ยังไม่สามารถทำหน้าที่เป็น “ผู้อำนวยความสะดวก” เพื่อให้มีการหยุดยิงโดยปราศจากเงื่อนไขและเริ่มกระบวนการเจรจาได้จนถึงวันนี้

ที่ผ่านมารัฐบาลไทยพยายามจะรักษาช่องทางการติดต่อกับรัฐบาลทหารพม่าแม้ว่าจะถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่า “ล้ำเส้น” มาตรการของอาเซียนที่ไม่ให้ไปมาหาสู่กับคนของรัฐบาลทหารพม่า

ไทยได้จัดให้มีการพูดจาอย่างไม่เป็นทางการที่เรียกว่า 1.5 track ซึ่งหมายถึงการพบปะของเจ้าหน้าที่และนักวิชาการจากประเทศต่าง ๆ ที่สนใจ

นอกจากอาเซียนแล้ว ไทยก็ยังเชิญนักวิชาการและเจ้าหน้าที่จากจีน, อินเดียและบังคลาเทศซึ่งล้วนแล้วแต่มีพรมแดนติดกับพม่า

ครั้งแรกจัดที่กรุงเทพฯ, ครั้งที่สองที่นิวเดลฮี

ข่าวแจ้งว่าการพบปะอย่างไม่เป็นทางการนี้จะมีขึ้นที่ สปป. ลาวในเดือนสิงหาคมนี้

หัวข้อในการพูดคุยในเวทีไม่เป็นทางการและไม่ผูกมัดนี้มีทั้งเรื่องการค้ายาเสพติดตรงชายแดน, การค้าวุธและการค้ามนุษย์เพื่อจะได้ร่วมกันหาทางออกที่อาจจะนำไปสู่การเจรจาด้านการเมืองและความมั่นคง

เมื่อมีความเคลื่อนไหวใหม่จากมิน อ่อง หล่ายต่ออองซาน ซูจีจึงน่าสนใจว่าอาเซียนจะขยับต่อไปอย่างไร

เพื่อให้ทุกฝ่ายในพม่าตระหนักว่าการที่ยังมีความขัดแย้งในระดับวิกฤตต่อไปเช่นนี้ย่อมจะเป็นผลร้ายต่อประชาชนชาวพม่าอย่างไม่หยุดยั้ง

ผู้นำทหารพม่าต้องตระหนักแล้วว่าแม้จะถูกปราบปรามอย่างหนักเพียงใด ประชาชนชาวพม่าก็ยังมุ่งมั่นที่จะต่อสู้เพื่อให้ได้มาซึ่งสิทธิและเสรีภาพขั้นพื้นฐานของพลเมือง

จิตวิญญาณนักสู้ของคนพม่านั้นเป็นที่ประจักษ์มาแล้วอย่างโชกโชน

และไม่ว่ากองทัพจะใช้วิธีการที่รุนแรงและไร้มนุษยธรรมเพียงใดก็มิอาจจะทนแรงต่อต้านในทุกรูปแบบของประชาชนได้

ดังนั้น หากมิน อ่อง หล่ายยอมเผชิญกับความจริง และนั่งลงเจรจากับอองซาน ซูจีเพื่อจะปูทางไปสู่การวางกฎเกณฑ์กติกาสำหรับคนรุ่นต่อไปของพม่าที่จะสร้างสังคมใหม่อันเป็นที่ปรารถนาของคนทุกหมู่เหล่าในประเทศ

นั่นคือความปรารถนาสูงสุดของคนพม่าและประชาคมอาเซียนอย่างแน่นอน.