โครงการนิวเคลียร์อิหร่านกับสหรัฐ 2025 (1)

ภาพ: กองทัพอิหร่านตระเตรียมพร้อมรบต่อเนื่อง

เครดิตภาพ: https://www.tehrantimes.com/news/510487/Exclusive-Army-Ground-Force-transforming-with-modern-equipment

ย้อนหลังข้อตกลง JCPOA:

การเจรจานิวเคลียร์ไม่ใช่เรื่องใหม่ อาจย้อนหลังหลายทศวรรษนับจากอิหร่านพัฒนานิวเคลียร์ การเจรจารอบปี 2025 สามารถตีความว่าคือการเริ่มเล่นงานอิหร่านอีกครั้ง คราวนี้คือภายใต้ทรัมป์ 2.0 การเจรจาจึงไม่มีอะไรใหม่ เป้าหมายคือเล่นงานอิหร่านเท่านั้นเอง อาจต่างกันที่รายละเอียดวิธีการตามบริบทล่าสุด

สมัยรัฐบาลบารัค โอมาบา (Barak Obama) ได้นำอิหร่านเข้าสู่โต๊ะเจรจา ในที่สุดอิหร่านกับกลุ่ม P-5+1 ที่ประกอบด้วยสมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคงทั้ง 5 ชาติ (อังกฤษ ฝรั่งเศส จีน รัสเซีย สหรัฐ) กับอีกประเทศคือเยอรมนี บรรลุข้อตกลงแก้ไขปัญหาโครงการนิวเคลียร์ฉบับสมบูรณ์ หรือที่เรียกว่า Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) เมื่อกรกฎาคม 2015

ภายใต้ข้อตกลงฯ เจ้าหน้าที่ของทบวงการพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศ (IAEA) จะเข้าตรวจสอบให้มั่นใจว่าอิหร่านทำตามข้อตกลง ป้องกันแอบผลิตอาวุธ โดยจะตรวจตราทั้งระบบตั้งแต่ต้นน้ำยันปลายน้ำ เป็นมาตรการตรวจสอบที่เข้มข้นกว่าทุกประเทศในโลก

หลังการตรวจสอบ เจ้าหน้าที่ IAEA ยืนยัน อิหร่านทำตามข้อตกลง รัฐบาลสหรัฐกับอีก 5 ชาติคลายการคว่ำบาตร ที่น่าแปลกคือ นายกฯ เนทันยาฮูไม่พอใจ เชื่อว่าอิหร่านยังสามารถผลิตอาวุธนิวเคลียร์ได้อย่างรวดเร็วและจะใช้โจมตีอิสราเอล

แม้โครงการนิวเคลียร์อิหร่านมีข้อสงสัย หลายทศวรรษที่ผ่านมาพิสูจน์แล้วว่าอิหร่านยังไม่มีระเบิดนิวเคลียร์ เท่ากับพิสูจน์แล้วว่าตลอดช่วงเวลาที่ผ่านมาคำกล่าวหาของอิสราเอลเป็นเท็จ ในทางตรงข้าม นานาชาติล้วนรับรู้ว่าอิสราเอลมีหัวรบนิวเคลียร์ไม่ต่ำกว่า 90 ลูก สามารถทำลายล้างภูมิภาคตะวันออกกลางอย่างราบคาบ

หลักคิดของรัฐบาลเนทันยาฮูคือ อิหร่านต้องการทำลายอิสราเอลให้สิ้นซาก หากวันใดอิหร่านมีอาวุธนิวเคลียร์จะเป็นหายนะของอิสราเอล จึงเป็นความชอบธรรมที่จะต่อต้านระบอบอิหร่าน กีดกันไม่ให้มีอาวุธนิวเคลียร์สุดกำลัง

รัฐบาลอิหร่านเคยพูดเรื่องการลบอิสราเอลออกจากแผนที่จริง เป็นเรื่องที่ผูกโยงกับศาสนา
ทรัมป์ฉีกสัญญาฝ่ายเดียว:

นับจากมีข้อตกนิวเคลียร์ JCPOA IAEA กับชาติคู่เจรจา ต่างยืนยันว่าอิหร่านทำตามข้อตกลงเรื่อยมา แต่แล้วเหตุการณ์พลิกผัน ตุลาคม 2018 ทรัมป์ประกาศว่าอิหร่านไม่ทำตามข้อตกลงครบถ้วนจึงขอถอนตัว ที่น่าประหลาดคือสหรัฐเป็นประเทศเดียวในหมู่ประเทศคู่สัญญาที่ชี้ว่าอิหร่านไม่ปฏิบัติตามข้อตกลง ที่ผ่านมาประเทศคู่สัญญาล้วนยอมรับว่าอิหร่านปฏิบัติตาม JCPOA เกิดคำถามว่าใครเป็นฝ่ายผิด รัฐบาลสหรัฐผิด หรือรัฐบาลคู่สัญญาอื่นๆ ผิด รวมทั้ง IAEA ก็ผิดด้วย

เรื่องนี้พิสูจน์แล้วว่ารัฐบาลทรัมป์พูดโกหกคำโตต่อโลก รัฐบาลเสรีประชาธิปไตยทรัมป์ไม่สนใจว่าประชาคมโลกจะคิดอย่างไร บัดนี้ไม่มีใครประหลาดใจกับพฤติกรรมทรัมป์ที่พูดจริงบ้างเท็จบ้างไปเรื่อยๆ

เมื่อตอนที่ได้ข้อตกลง JCPOA รัฐบาลโอบามาคลายการคว่ำบาตร บริษัทเอกชนจากหลายประเทศเดินทางไปอิหร่านเพื่อลงทุนโดยเฉพาะบริษัทจากยุโรป รัฐบาลอิหร่านต้อนรับหวังเข้ามาลงทุนฟื้นฟูประเทศ แต่ในเวลาเพียงปีเดียวสหรัฐได้รัฐบาลใหม่เปลี่ยนนโยบายแบบหน้ามือเป็นหลังมือ รัฐบาลทรัมป์ประกาศ “ห้ามบริษัทเอกชนทุกประเทศ” ทำธุรกรรมกับอิหร่าน หาไม่จะโดนคว่ำบาตร นี่คือคำประกาศจากสหรัฐผู้พยายามชี้ว่าตนเป็นผู้นำทุนนิยมเสรีประชาธิปไตย ที่ออกกฎด้วยตัวเองห้ามใครก็ตามไปลงทุนในอิหร่าน หลายบริษัทที่กำลังลงทุนในช่วงนั้นจึงถอนตัวแทบไม่ทัน เสียหายมากมาย ไม่สามารถเรียกชดเชยจากใคร

กลายเป็นเหตุให้จีนกับรัสเซียเข้าไปลงทุนมหาศาลโดยปราศจากคู่แข่งตะวันตก นโยบายกดดันสุดขีดกลายเป็นลาภของจีนกับรัสเซีย และในยามที่นานาชาติไม่สามารถซื้อน้ำมันอิหร่าน จีนคือผู้รับซื้อรายใหญ่ (บางประเทศที่เป็นมิตรกับสหรัฐยังซื้อได้แต่ต้องขออนุญาตจากรัฐบาลสหรัฐก่อน)

ทำไมการเจรจาไม่น่าสนใจ:

รัฐบาลทรัมป์ 2.0 ขอเจรจาอิหร่านอีกครั้ง ความจริงแล้วรัฐบาลสหรัฐทั้งทรัมป์ 1.0 กับสมัยไบเดนต่างเคยขอการเจรจาใหม่

มกราคม 2020 ทรัมป์ 1.0 เสนอทำข้อตกลงนิวเคลียร์ใหม่แทนข้อตกลงเดิมที่ทำไว้เมื่อปี 2015 ตามแนวทางของทรัมป์ที่ใช้วิธียกเลิกข้อตกลงเดิมแล้วทำใหม่ ด้านอิหร่านยืนยันไม่ยอมแก้ไขข้อตกลงใดๆ ที่ทำไว้เมื่อปี 2015 เพราะที่ลงนามสมัยโอบามานั้นทุกฝ่ายยอมรับแล้ว ทรัมป์ยกเลิกสัญญานี้เพื่อเจรจาใหม่จึงไม่เหมาะสม

ทุกวันนี้อิหร่านยังคงจุดยืนไม่ต้องเจรจาใหม่ แค่ทุกฝ่ายรักษาข้อตกลง JCPOA

ความจริงที่ปฏิเสธไม่ได้คือ รัฐบาลทรัมป์มักยกเลิกสัญญาฝ่ายเดียว ยกตัวอย่าง ความร่วมมือแก้ไขปัญหาโลกร้อน การขึ้นกำแพงภาษีตามใจชอบ และข้อตกลงนาฟตา (NAFTA)

เมื่อพูดถึงการค้าเสรี ความตกลงการค้าเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free Trade Agreement: NAFTA) เป็นตัวอย่างที่โดดเด่น ตำราตะวันตกมักใช้เป็นตัวอย่างพูดถึงความดีความงามของการค้าเสรี NAFTA เป็นตัวอย่างการค้าเสรีระดับภูมิภาค

แต่ทรัมป์อ้างเหตุผลง่ายๆ ว่า NAFTA มีอายุ 23 ปีแล้ว บริบทเศรษฐกิจสหรัฐและการค้าโลกเปลี่ยนแปลงแตกต่างจากเดิม ประเทศขาดดุลมหาศาล โรงงานนับพันปิดตัว แรงงานอเมริกันตกงานเป็นล้าน สรุปสั้นๆ คือสหรัฐเห็นว่าตน “เสียมากกว่าได้” จึงขอยกเลิกข้อตกลงเดิมเพียงฝ่ายเดียวและเจรจาใหม่

การที่สหรัฐทำเช่นนี้ได้เพราะเป็นมหาอำนาจ สามารถข่มขู่แกมบังคับประเทศเล็ก หากแคนาดากับเม็กซิโกเป็นฝ่ายเสียเปรียบ คงยกเลิกข้อตกลงอย่างที่สหรัฐทำไม่ได้

เป็นอีกตัวอย่างที่สหรัฐจะยกสัญญาเมื่อไหร่ก็ได้ รัฐบาลสหรัฐชอบพูดถึงระเบียบโลกที่ตั้งอยู่บนกฎเกณฑ์ ขอให้นานาชาติปฏิบัติตาม แต่หมายถึงระเบียบโลกที่สหรัฐเป็นผู้กำหนดกติกา ไม่ว่านานาชาติจะชอบหรือไม่ แน่ล่ะสหรัฐได้ประโยชน์สูงสุด

จะบั่นทอนทำลายระบอบอิหร่าน:

ถ้ามองในกรอบกว้าง นับจากปี 1979 รัฐบาลสหรัฐคว่ำบาตรอิหร่านเรื่อยมาจนบัดนี้กว่า 4 ทศวรรษแล้ว ที่ทำเช่นนี้เพราะหวังว่าจะเกิดการเปลี่ยนแปลงภายใน

การล้มรัฐบาล ล้มระบอบประเทศอื่นๆ เป็นวิธีการที่รัฐบาลสหรัฐใช้มาเนิ่นนาน ปี 1953 รัฐบาลไอเซนฮาวร์ (Eisenhower) ร่วมมือกับอังกฤษโค่นล้มรัฐบาลมอสซาเดก (Mossadegh) แห่งอิหร่าน ยกข้ออ้างเรื่องป้องกันภัยคุกคามจากคอมมิวนิสต์ ทั้งๆ ที่มอสซาเดกคือรัฐบาลที่มาจากการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตย ข้อเท็จจริงคือมอสซาเดกทำให้บรรษัทน้ำมันตะวันตกสูญเสียสัมปทาน สูญเสียกำไรมหาศาล ซึ่งความจริงแล้วน้ำมันเป็นทรัพยากรของชาวอิหร่านทั้งมวล แต่อิหร่านได้ผลประโยชน์เพียงน้อยนิดเพราะรัฐบาลก่อนหน้าไร้อำนาจต่อรอง

รัฐบาลอิหร่านปัจจุบันมาจากการปฏิวัติอิหร่าน (1977-79) ไม่ยอมอยู่ใต้อำนาจตะวันตก จึงถูกคว่ำบาตรเรื่อยมา รัฐบาลสหรัฐไม่ว่ามาจากรีพับลิกันหรือเดโมแครตจะตีตราว่าอิหร่านเป็นปรปักษ์สำคัญที่ต้องจัดการเรื่อยมา ดังนั้นไม่ว่าอิหร่านจะเจรจากับทรัมป์หรือไม่ ข้อตกลงเป็นอย่างไร ลึกๆ แล้วรัฐบาลสหรัฐต้องการล้มระบอบอิหร่าน

ในการเจรจารอบปี 2025 อยาตุลเลาะห์ ซัยยิด อาลี คาเมเนอี (Ayatollah Seyyed Ali Khamenei) นำสูงสุดอิหร่านกล่าวว่า สหรัฐ “ไม่หวังเจรจาเพื่อแก้ปัญหา แต่เพื่อครอบงำต่างหาก” พฤติกรรมของรัฐบาลทรัมป์ชัดเจนอยู่แล้ว จะข่มขู่ คุกคามด้วยกำลังทหาร แม้กระทั่งขอให้เดนมาร์กเสียดินแดน แคนาดาต้องสิ้นชาติ.