รัสเซียแลกเปลี่ยนนักโทษครั้งสำคัญกับชาติตะวันตก

อีวาน เกิร์ชโควิช นักข่าวสหรัฐฯ และพอล วีแลน อดีตนาวิกโยธินสหรัฐฯ ได้รับการปล่อยตัวจากรัสเซียร่วมกับคนอื่นๆอีกหลายคนจากหลายชาติ ถือเป็นการแลกเปลี่ยนนักโทษระหว่างตะวันออกและตะวันตกครั้งใหญ่ที่สุดครั้งหนึ่งนับตั้งแต่สงครามเย็น

(บน จากซ้ายไปขวา) อีวาน เกิร์ชโควิช นักข่าวสัญชาติอเมริกันของวอลล์สตรีท เจอร์นัล และพอล วีแลน อดีตนาวิกโยธินสหรัฐ (ล่าง จากซ้ายไปขวา) อัลซู คูร์มาเชวา นักข่าวชาวอเมริกัน-รัสเซีย และวลาดิมีร์ คารา-มูร์ซา นักเคลื่อนไหวชาวรัสเซีย-อังกฤษ ทั้งหมดได้รับการปล่อยตัวโดยรัสเซียเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการแลกเปลี่ยนนักโทษครั้งใหญ่กับชาติตะวันตก (Photo by AFP)

เอเอฟพีรายงาน เมื่อวันศุกร์ที่ 2 สิงหาคม 2567 กล่าวว่า ประธานาธิบดีเรเจป ทายยิป แอร์โดอัน ของตุรเคียประกาศการแลกเปลี่ยนตัวนักโทษครั้งใหญ่ระหว่างรัสเซียและชาติตะวันตก โดยระบุว่า ชาวรัสเซีย 10 คน รวมถึงผู้เยาว์ 2 คน ได้รับการปล่อยตัวจากเรือนจำเพื่อแลกเปลี่ยนกับชาวตะวันตก 16 คน และชาวรัสเซียบางคนที่ถูกคุมขังในรัสเซีย

อีวาน เกิร์ชโควิช นักข่าวสัญชาติอเมริกันของวอลล์สตรีท เจอร์นัล (Wall Street Journal) และเจ้าหน้าที่หน่วยข่าวกรองของรัสเซียที่ถูกจำคุกจากคดีฆาตกรรมในกรุงเบอร์ลิน อยู่ในบรรดาผู้ต้องขังกว่า 26 คนที่ได้รับการปล่อยตัวเมื่อวันพฤหัสบดี ซึ่งถือเป็นการแลกเปลี่ยนนักโทษระหว่างตะวันออกและตะวันตกครั้งใหญ่ที่สุดนับตั้งแต่สงครามเย็น

นักโทษเหล่านี้ได้ถูกส่งตัวทางเครื่องบินจากรัสเซีย, สหรัฐอเมริกา, เยอรมนี, โปแลนด์, สโลวีเนีย, นอร์เวย์ และเบลารุส ไปยังกรุงอังการา เมืองหลวงของตุรเคีย ภายใต้ข้อตกลงที่ซับซ้อนนี้

ประธานาธิบดีโจ ไบเดน ของสหรัฐ เปิดทำเนียบขาวร่วมยินดีแก่สมาชิกในครอบครัวของนักโทษชาวสหรัฐที่ได้รับการปล่อยตัวและจะเดินทางกลับมาตุภูมิเร็วๆนี้ โดยไบเดนกล่าวยกย่องความสำเร็จทางการทูต และความร่วมมือของบรรดาพันธมิตรอย่างเยอรมนี, โปแลนด์, สโลวีเนีย, นอร์เวย์ และตุรเคีย ที่ยืนหยัดเคียงข้างจนการแลกเปลี่ยนนี้เกิดขึ้น

"พวกเขาตัดสินใจอย่างกล้าหาญในการปล่อยตัวชาวรัสเซียที่ถูกคุมขังในข้อหาจารกรรมและอาชญากรรมอื่นๆ เพื่อแลกกับชาวตะวันตก, นักต่อต้านรัฐบาลชาวรัสเซีย และนักเคลื่อนไหวด้านสิทธิมนุษยชน"

"ผู้หญิงและผู้ชายเหล่านี้บางคนถูกคุมขังอย่างไม่ยุติธรรมมาหลายปี ทุกคนต้องทนทุกข์ทรมานกับชะตากรรมที่ไม่อาจจินตนาการได้ และวันนี้สิ่งเหล่านั้นสิ้นสุดลงแล้ว" ไบเดนกล่าว

ไบเดนและรองประธานาธิบดีกมลา แฮร์ริสจะต้อนรับนักโทษที่ได้รับการปล่อยตัวที่ฐานทัพร่วมแอนดรูว์สนอกกรุงวอชิงตันในช่วงบ่ายของวันเดียวกัน

การแลกเปลี่ยนนักโทษครั้งนี้ถือเป็นชัยชนะของประธานาธิบดีโจ ไบเดน ซึ่งส่งไม้ต่อให้รองประธานาธิบดีกมลา แฮร์ริส ได้เผชิญหน้ากับโดนัลด์ ทรัมป์ จากพรรครีพับลิกันในการเลือกตั้งเดือนพฤศจิกายน

อีกด้านหนึ่ง ดมิทรี เมดเวเดฟ อดีตประธานาธิบดีรัสเซียและพันธมิตรใกล้ชิดของวลาดิมีร์ ปูติน ผู้นำคนปัจจุบัน เฉลิมฉลองการกลับมาของชาวรัสเซีย ซึ่งเขายกย่องว่าได้เสียสละทำงานเพื่อปิตุภูมิ

ขณะที่วอลล์สตรีท เจอร์นัลรายงานว่า รู้สึกโล่งใจมากที่เกิร์ชโควิช วัย 32 ปี ได้รับการปล่อยตัว หลังถูกจองจำในรัสเซียเมื่อเดือนมีนาคม 2566 และถูกตัดสินจำคุก 16 ปีเมื่อเดือนที่แล้วในข้อหาจารกรรม

พอล วีแลน อดีตนาวิกโยธินสหรัฐที่ถูกควบคุมตัวในรัสเซียตั้งแต่ปี 2561 ก็ได้รับการปล่อยตัวและบินไปยังกรุงอังการาเช่นเดียวกับชาวอเมริกันอีกคนคือ อัลซู คูร์มาเชวา และวลาดิมีร์ คารา-มูร์ซา ชาวรัสเซียที่อาศัยอยู่ในสหรัฐ

อิลยา ยาชิน นักการเมืองฝ่ายค้านและวลาดิมีร์ คารา-มูร์ซา ชาวรัสเซีย-อังกฤษที่อาศัยอยู่ในสหรัฐ ถือเป็นนักโทษทางการเมืองที่ถูกจำคุกในข้อหาวิจารณ์การรุกรานยูเครนของรัสเซีย และอยู่ในบรรดากลุ่มผู้ต่อต้านรัฐบาลที่ได้รับการปล่อยตัว

ยาชินจะเดินทางไปเยอรมนีพร้อมกับชาวเยอรมันและชาวรัสเซียอีก 11 คน ตามการระบุของรัฐบาลสหรัฐฯ ซึ่งรวมถึงริโก ครีเกอร์ ชาวเยอรมันที่ถูกตัดสินประหารชีวิตในเบลารุสจากข้อหาจารกรรมและเพิ่งได้รับการพักโทษ

ในบรรดานักโทษรัสเซียที่ถูกปล่อยตัวและส่งกลับไปยังมอสโก มีรายชื่อของวาดิม คราซิคอฟ เจ้าหน้าที่ข่าวกรองของรัสเซียที่ถูกคุมขังในเยอรมนีจากข้อหาลอบสังหารอดีตผู้บัญชาการกบฏเชชเนียในเบอร์ลิน ซึ่งรัฐบาลเยอรมนียอมรับว่าการยอมปล่อยตัวคราซิคอฟไม่ใช่ "การตัดสินใจที่ง่าย"

สเตฟเฟน เฮเบสไตรต์ โฆษกรัฐบาลเยอรมนีกล่าวว่า "หน้าที่ในการดูแลพลเมืองเยอรมันและความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันกับสหรัฐฯ เป็นปัจจัยสำคัญในการตัดสินใจส่งคราซิคอฟกลับรัสเซีย"

นี่เป็นการแลกเปลี่ยนครั้งแรกระหว่างรัสเซียและชาติตะวันตกนับตั้งแต่บริตนีย์ ไกรเนอร์ นักบาสเก็ตบอลหญิงชื่อดังของสหรัฐฯ ถูกส่งตัวกลับเพื่อแลกกับวิกเตอร์ บูท พ่อค้าอาวุธชาวรัสเซียที่ถูกตัดสินจำคุกในสหรัฐ เมื่อเดือนธันวาคม 2565

นอกจากนี้ยังเป็นการแลกเปลี่ยนครั้งใหญ่ที่สุดตั้งแต่ปี 2553 ที่มีการแลกเปลี่ยนสายลับ 14 คน ซึ่งรวมถึงเซอร์เกย์ สกรีปาล สายลับสองหน้าที่ถูกส่งตัวจากมอสโกไปยังอังกฤษ และแอนนา แชปแมน สายลับรัสเซียที่ถูกส่งตัวจากวอชิงตันไปยังรัสเซีย

ในอดีต การแลกเปลี่ยนครั้งใหญ่ที่เกี่ยวข้องกับผู้คนมากกว่าสิบคนเกิดขึ้นเฉพาะในช่วงสงครามเย็นเท่านั้น โดยที่มหาอำนาจโซเวียตและชาติตะวันตกทำการแลกเปลี่ยนกันในปี 2528 และ 2529

เจค ซัลลิแวน ที่ปรึกษาความมั่นคงแห่งชาติสหรัฐ เปิดเผยว่ามีข้อตกลงที่สำคัญยิ่งกว่านั้นอยู่ในมือ นั่นคือการพยายามเจรจาให้มีการปล่อยตัวอเล็กเซ นาวาลนี คู่ปรับสำคัญทางการเมืองของปูติน แต่เขาเสียชีวิตอย่างเป็นปริศนาไปเสียก่อนในเดือนกุมภาพันธ์ของปีนี้

ทั้งนี้ อีวาน เกิร์ชโควิชเป็นนักข่าวชาวตะวันตกคนแรกที่ถูกจับกุมในข้อหาเป็นสายลับในรัสเซียนับตั้งแต่หมดยุคสงครามเย็น เมื่อเขาถูกควบคุมตัวในเดือนมีนาคม 2566 ระหว่างเดินทางไปทำข่าวที่เยคาเตรินบุร์ก ขณะที่พอล วีแลน วัย 54 ปี ถูกจับกุมในมอสโกเมื่อปี 2561 และถูกตั้งข้อหาจารกรรม

วลาดิมีร์ คารา-มูร์ซา นักเคลื่อนไหววัย 42 ปี ถูกตัดสินจำคุก 25 ปีในไซบีเรียจากข้อหากบฏและข้อกล่าวหาอื่นๆ หลังจากวิพากษ์วิจารณ์สงครามยูเครน ปัจจุบันเขาป่วยเป็นโรคทางระบบประสาทและถูกย้ายไปยังโรงพยาบาลในเรือนจำ ก่อนได้รับการปล่อยตัวในครั้งนี้

แม้กลุ่มสิทธิมนุษยชนต่างดีใจที่ได้ทราบข่าวการปล่อยตัวนักโทษการเมือง แต่ก็ยังคงประณามกลไกการใช้นโยบายรัฐของรัสเซีย โดยเชื่อว่าปูตินกำลังใช้นักโทษการเมืองเป็นเครื่องมือในการต่อรองสถานการณ์กับชาติตะวันตก สังเกตได้จากสถิติการจับกุมพลเมืองสหรัฐในรัสเซียที่เพิ่มขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ซึ่งรัฐบาลวอชิงตันมองว่าเป็นความพยายามของรัฐบาลมอสโกที่ต้องการให้ชาวรัสเซียที่ถูกจำคุกในต่างประเทศได้รับการปล่อยตัว.