ทำไมต้องสร้างBRICSและเป็นอีกทางเลือก

BRICS (บริกส์) เดินหน้าสู่องค์กรร่วมมือหลากหลายแทบทุกมิติ ทั้งเศรษฐกิจ การเมืองระหว่างประเทศ สังคมวัฒนธรรม วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี สาธารณสุข สิ่งแวดล้อม ขาดแต่เพียงการทหารเท่านั้น (คล้ายประชาคมอาเซียน) บทความนี้นำเสนอ 3-4 ประเด็นสำคัญ ทำไมกว่า 20 ประเทศแจ้งความจำนงขอเป็นสมาชิกอย่างเป็นทางการ เห็นชัดว่ากลุ่มกำลังขยายตัว

ทางเลือกเก่าสนองผลประโยชน์สหรัฐกับพันธมิตร:

เซอร์เกย์ ลาฟรอฟ (Sergei Lavrov) รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศรัสเซียชี้ว่า ระบบโลกเดิมที่บางประเทศสร้างการอยู่ดีกินดีของตนด้วยการกดขี่ขูดรีดผู้อื่นกำลังจะสิ้นสุด มนุษยชาติไม่ต้องการเช่นนั้น โลกพหุภาคีที่เป็นธรรมกำลังก่อตัว มีศูนย์เศรษฐกิจใหม่ ศูนย์การตัดสินใจใหม่ที่ยึดผลประโยชน์ของทุกประเทศ เคารพอธิปไตยของชาติอื่น หลายประเทศอยากเข้าร่วมกลุ่มหนีการใช้ดอลลาร์เป็นหลักฐานในตัวเอง

โลกกำลังเห็นองค์กรที่ซื่อสัตย์ต่อหุ้นส่วน ไม่มีใครมีสิทธิพิเศษ กร่างกว่าคนอื่น ยินดีต้อนรับประเทศที่มีระบอบปกครองหลากหลาย ยอมรับค่านิยมลักษณะเฉพาะ สามารถร่วมมือกันในลักษณะเครือข่าย (network) พูดคุยหารืออย่างเท่าเทียมแม้ต่างวัฒนธรรม ยอมรับว่าทุกชาติล้วนตัดสินอนาคตของตนเอง เลือกแนวทางพัฒนาหลากหลาย BRICS ทำหน้าที่เป็นตัวกลางแสวงหาจุดร่วมในทุกเรื่อง แม้กระทั่งเรื่องที่ซับซ้อนที่สุด

ประธานาธิบดีปูตินยกตัวอย่าง การดำเนินงานของ IMF ไม่ตรงไปตรงมา เพื่อผลประโยชน์ของสหรัฐกับพันธมิตรมากกว่า ข้อเท็จจริงคือผู้กู้รายใหญ่อย่างกรีซ โปรตุเกส ไอร์แลนด์ เป็นกลุ่มประเทศชายขอบของสหภาพยุโรปแต่ไม่ได้รับการตอบสนองเท่าที่ควร

แม้ว่า IMF ได้ชื่อว่าเป็นองค์การระหว่างประเทศที่พึ่งทางการเงิน แต่ด้วยกฎเกณฑ์ระเบียบการบริหารปัจจุบันทำให้สหรัฐกับพวกมีอำนาจกำกับการใช้จ่าย และใช้เงินกองทุนซึ่งเป็นเงินของสมาชิกทุกประเทศตอบสนองผลประโยชน์ของสหรัฐกับพันธมิตรมากกว่า

พหุภาคีนิยมที่เป็นธรรม:

ด้วยความคิดเสียประโยชน์ในระเบียบโลกปัจจุบัน ต่อต้านแนวคิดสงครามเย็น ลัทธิความเป็นเจ้า รัฐบาลบางประเทศมุ่งแสวงหาผลประโยชน์บนความสูญเสียของผู้อื่น ใช้มาตรการฝ่ายเดียวไม่สนใจกติกาโลก สถานการณ์โลกตึงเครียดไม่หยุด มีเหตุร้ายแรงเกิดเป็นระยะ BRICS กับสมาชิกจึงเสนอหลักการส่งเสริมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่เป็นธรรม ยุติธรรม เป็นประโยชน์ต่อมนุษยชาติ บนรากฐานพหุภาคีนิยม ต่อต้านการใช้กำลัง ใช้มาตรการฝ่ายเดียว ไม่หวังผลประโยชน์แห่งชาติบนความสูญเสียของผู้อื่น เชื่อว่ามนุษย์ทุกคนต่างต้องการสันติภาพ ความมั่นคง

สร้างองค์กรพหุภาคีที่ตอบสนองความต้องการ มีประสิทธิภาพ โปร่งใส ใช้หลักประชาธิปไตย ทำงานอย่างมีเป้าหมาย มุ่งหาทางออกที่เป็นรูปธรรมเชื่อถือได้ เพื่อส่งเสริมความร่วมมือ สร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่ยึดบรรทัดฐานกับหลักกฎหมายระหว่างประเทศ ยึดการเคารพซึ่งกันและกัน ความยุติธรรมเท่าเทียม ความร่วมมือที่ก่อประโยชน์ร่วมกันและสัมพันธ์กับโลกปัจจุบัน

กลุ่มมีแนวทางนี้อยู่แล้ว เช่น BRICS Joint Statement on Strengthening and Reforming the Multilateral System 2021

ประธานาธิบดีสีกล่าวว่าประวัติศาสตร์ให้ความรู้ว่า โลกมีหลายอารยธรรมที่แตกต่าง แนวทางพัฒนาที่แตกต่าง และควรเป็นเช่นนั้น สิ่งที่ควรทำคือให้ประชาชนแต่ละประเทศติดต่อกันมากขึ้น ส่งเสริมให้ต่างอารยธรรมเรียนรู้จักกันมากขึ้น

ระบบเศรษฐกิจโลกที่ผ่านฉันทามติ:

เนื่องจากระบบเศรษฐกิจปัจจุบันก่อผลเสียหายต่อประเทศกำลังพัฒนา ดังที่อันโตนิโอ กูแตร์เรส (António Guterres) เลขาธิการสหประชาชาติแสดงสุนทรพจน์ในงานประชุมสมัชชาสหประชาชาติประจำปี 2022 ความตอนหนึ่งกล่าวว่า ต้องปรับเปลี่ยนระบบการเงินโลกที่สร้างโดยประเทศร่ำรวย และเป็นผู้เก็บเกี่ยวผลประโยชน์จากระบบการเงินโลก ต้นเหตุความไม่เท่าเทียม นับวันประเทศพัฒนากับกำลังพัฒนาจะแตกต่างมากขึ้น ไม่ไว้วางใจต่อกัน ไม่อยากร่วมมือกัน จำต้องแสวงหาทางออกร่วมกัน บนพื้นฐานความปรารถนาดี ร่วมมือกันภายใต้สหประชาชาติ

ประธานาธิบดีสีกล่าวว่า จะผลักดันให้ New Development Bank ของ BRICS เป็นตัวจักรปฏิรูประบบการเงินการคลังโลก เป็นตัวแทนและเป็นปากเป็นเสียงของประเทศกำลังพัฒนา

หนึ่งในวิธีพัฒนาเศรษฐกิจโลกคือ ยึดมั่นการค้าโลกที่มีองค์การการค้าโลกเป็นแกนกลาง ร่วมกันสร้างเศรษฐกิจโลกแบบเปิด สนับสนุนตลาดเศรษฐกิจเกิดใหม่และประเทศกำลังพัฒนา ต่อต้านลัทธิกระทำฝ่ายเดียวและลัทธิปกป้องการค้า ไม่พยายามกีดขวางการค้า ส่งเสริมการค้าการลงทุนอย่างกว้างขวางซึ่งจะเป็นผลดีต่อเศรษฐกิจโลก ประชากรโลกต้องได้ประโยชน์จากโลกาภิวัตน์ สมาชิกทั้งหลายปฏิบัติตามระเบียบองค์การการค้าโลก ระบบการค้าพหุภาคี

รวมความแล้ว ภายใต้ BRICS รวมทั้งแผนของสมาชิกช่วยพัฒนาเศรษฐกิจระหว่างกัน การพัฒนาของ BRICS เอื้อเศรษฐกิจโลก ช่วยให้ประชากรโลกมีชีวิตความเป็นอยู่ดีขึ้นทั้งทางตรงทางอ้อม

เศรษฐกิจกลุ่มเชื่อมโยงลึกซึ้งขึ้น:

ร่วมกันสร้างระบบเศรษฐกิจที่เข้มแข็ง สมดุล รวมทุกประเทศเข้ามา ยึด Strategy for BRICS Economic Partnership 2025

ปัจจุบัน BRICS เป็นกลุ่มหลวมๆ แม้จะเอ่ยถึงความอ่อนแอ แต่การเป็นสมาชิกย่อมเกื้อหนุนให้พูดคุยกันมากขึ้น อยู่ในบรรยากาศเป็นมิตร เพิ่มความร่วมมือในส่วนที่ทำได้ ยอดค้าขายกลุ่ม BRICS ค่อยๆ โตต่อเนื่อง ปี 2021 สูงถึง 8.55 ล้านล้านดอลลาร์ ตัวเลขนี้น่าจะโตแบบก้าวกระโดดถ้ามีสมาชิกใหม่เพิ่มเข้ามา

รวมถึงแนวทางดังต่อไปนี้

1) ลดการใช้ดอลลาร์

BRICS มีแนวคิดสร้างสกุลเงินตนเอง มีระบบชำระเงินของตนเองที่จะสร้างขึ้นใหม่ ตอนนี้กำลังหาวิธีการที่เหมาะสม คาดว่าในอนาคตจะมีหลายประเทศเข้าร่วม

มีข้อมูลว่า ปัจจุบันการค้าระหว่างประเทศใช้ดอลลาร์ถึง 80% เป็นทุนสำรองเงินตรา 56% แนวโน้มการใช้ดอลลาร์เป็นทุนสำรองเงินตราลดลง ปัจจุบันการซื้อใน BRICS ใช้ดอลลาร์เพียง 28.7%

ทุกวันนี้สมาชิกทั้ง 5 ทำธุรกรรมการเงินระหว่างกันผ่านธนาคารเพื่อการพัฒนาของ BRICS (BRICS Development Bank) ไม่ผ่านระบบของชาติตะวันตกอีกแล้ว

การที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกคว่ำบาตรการทำธุรกรรมด้วยระบบ SWIFT ต่อรัสเซีย กลายเป็นกระแสหลายประเทศมองหา “ทางเลือกใหม่” ในการนี้รวมถึงสกุลเงินอื่นที่ไม่ใช่ดอลลาร์ด้วย สถานการณ์เช่นนี้น่าจะคงอยู่อีกนานหลายปี หากตีความว่าเป็นส่วนหนึ่งของสงครามเย็นใหม่ การจัดระเบียบโลกใหม่ที่จะดำเนินต่ออีกหลายปี

2) ระบบชำระเงินใหม่

ว่าที่ 6 สมาชิกใหม่ของ BRICS ได้แก่ อาร์เจนตินา อียิปต์ อิหร่าน เอธิโอเปีย ซาอุดีอาระเบีย และสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เข้าร่วมกลุ่มหมายถึงเขาสามารถใช้ทั้งระบบเดิมกับระบบใหม่ ในที่สุดโลกจะมีหลายระบบ ขึ้นกับว่าประเทศใดจะเลือกใช้นอกเหนือจาก SWIFT

รัฐบาลสหรัฐกับพวกพยายามตีตราความน่าหวาดหวั่นของ BRICS ความจริงแล้ว BRICS ไม่ได้เข้มแข็งอย่างที่คิด ไม่ได้รวมตัวหนาแน่นเป็นพันธมิตรอย่างที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกจับขั้วหลายกลุ่ม สมาชิกใหม่ที่กำลังจะเข้ามาบางประเทศมีปัญหาทางเศรษฐกิจการเมือง การเข้ามาช่วยเพิ่มตัวเลขเชิงปริมาณมากกว่าคุณภาพ ยังไม่คิดไกลว่าบางประเทศจะสร้างปัญหาแก่กลุ่มหรือไม่

ความร่วมมือด้านการค้าการลงทุนเป็นไปได้และเป็นอยู่แล้ว แต่หากคิดถึงความร่วมมือที่เข้มข้นอย่างสร้างสกุลเงินใหม่ ควรคิดว่าสกุลเงินใหม่จะเกิดประโยชน์หรือโทษมากกว่า สกุลเงินใหม่เข้มแข็งแค่ไหน เพราะย่อมสัมพันธ์กับความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจการเมืองของชาติสมาชิก

ถ้าไม่คิดเรื่องการแบ่งขั้ว สงครามเย็นใหม่ การเป็นสมาชิก BRICS มีประโยชน์ชัดเจน เสริมเกราะป้องกัน เพิ่มช่องทาง เพิ่มโอกาสแก่ตนเอง ส่วนจะรับผลดีมากน้อยเพียงไร ควรร่วมมือลึกซึ้งเพียงใดเป็นเรื่องของภาคปฏิบัติมากกว่า เส้นทางสู่เป้าหมายกลุ่มยังอีกยาวไกลนัก.