'สวนเบญจกิติ' ป่ากลางกรุงแห่งใหม่ ฟื้นชีวิตคนเมือง

ด้วยสภาพอากาศที่เปลี่ยนแปลง ตอนนี้อุณหภูมิโลกเพิ่มสูงขึ้น เมืองใหญ่แต่ละประเทศทั่วโลกพยายามเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ แม้แต่เมืองหลวงอย่างกรุงเทพฯ ก็เผชิญปัญหาขาดพื้นที่สีเขียว และหันมาจริงจังกับเรื่องนี้ พล.ต.อ.อัศวิน ขวัญเมือง พ่อเมืองกรุงเทพประกาศนโยบาย Green Bangkok 2030 มีเป้าหมายเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้ได้อย่างน้อย 10 ตารางเมตร/คน ภายในปี 2573  เพราะปัจจุบันกรุงเทพมหานครมีพื้นที่สีเขียว 7 ตารางเมตรต่อคน ซึ่งต่ำกว่าเกณฑ์พื้นที่สาธารณะสีเขียวที่องค์การอนามัยโลก (WHO) กำหนดไว้ที่ 9 ตารางเมตรต่อคน

​นอกจากแผนพื้นที่สีเขียวของ กทม.แล้ว หน่วยงานอย่างกรมธนารักษ์ก็มีการสร้างพื้นที่สีเขียวที่มีคุณภาพให้กับคนกรุงเทพ ภายใต้ชื่อโครงการสวนป่า”เบญจกิติ”  หรือ”ป่ากลางเมือง” โดยมีบริษัทสถาปนิกชุมชนและสิ่งแวดล้อม อาศรมศิลป์ จำกัด รับหน้าที่วางผังแม่บทและออกแบบรายละเอียดโครงการสร้างสวนป่าเบญจกิติระยะที่ 2-3 ในที่ราชพัสดุแปลงหมายเลขทะเบียนที่ กท.4431แขวงคลองเตย เขตคลองเตย กรุงเทพฯ (พื้นที่เดิมโรงงานยาสูบ)  ติดกับศูนย์ประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ รวมขนาดพื้นที่สีเขียวทั้งหมด 450 ไร่ ในจำนวนนี้เป็นพื้นที่ป่าและน้ำถึง 177 ไร่ 

​ภาพในอนาคตอันใกล้ที่กำลังจะมาถึงของการออกแบบสวนป่ากลางเมือง”เบญจกิติ” อะไรคือยุทธศาสตร์ในการออกแบบครั้งนี้ของสถาปนิก จะแก้ปัญหาน้ำท่วมน้ำเน่าเสียของกรุงเทพฯ ได้มั้ย พื้นที่รองรับกิจกรรมคนเมืองใดกันบ้าง และทุกคนจะเข้าถึงพื้นที่สีเขียวแห่งใหม่ได้อย่างไร ลองมาดูไปพร้อมกัน

​พื้นที่ภายในสวนป่าเบญจกิติมีบ่อน้ำ ทางวิ่ง ทางจักรยานครบครัน

การออกแบบพื้นที่ภายในสวนป่าเบญจกิติ เก็บรักษาต้นไม้เดิม 1,570 ต้น อาคารที่เก็บไว้ มีอาคารโกดัง 1,2,3 และอาคารโรงยาสูบ 5 พื้นที่ขุดบ่อน้ำ 4 บ่อ รวม 8.2 หมื่น ตร.ม. จะมีเส้นทางจักรยาน เส้นทางวิ่ง แยกกันชัดเจนรวมระยะทาง 4,500เมตร นอกจากนี้ มีเส้นทางเดิน-วิ่งภายใต้ร่มเงาป่า 2,600 เมตร เส้นทางเดินศึกษาธรรมชาติ 8,600 เมตร มีทั้งแบบเดินริมบ่อน้ำ และเดินผ่านพื้นที่ชุ่มน้ำ เปิดประสบการณ์ใหม่ๆ เรียนรู้ธรรมชาติ 

ไฮไลท์ไม่แพ้กันมีสกายวอล์คยาว 1,700 เมตร มีจุดขึ้น-ลง  9 จุด ที่สามารถเดินชมความเขียวขจีของป่ากลางกรุงและเห็นวิวทิวทัศน์กรุงเทพฯแบบ360องศา ซึ่งตามแผนสกายวอล์คสวนป่าเบญจกิติจะเชื่อมต่อกับสะพานเขียวเข้าสวนลุมพินีอีกผืนป่าใจกลางเมืองพื้นที่ 360 ไร่เพื่อพักผ่อนหย่อนใจ หากรวมสองสวนเข้าด้วยกันจะมีพื้นที่ป่ามากถึง 810  ไร่ ทั้งหมดที่เอ่ยมานี้ได้ลงมือทำไปแล้ว ดำเนินการก่อสร้างอย่างตั้งใจโดยกองพลพัฒนาที่ 1 ภายใต้การกำกับ พลตรีไพรัช โอฬารไพบูลย์ รองเจ้ากรมการทหารช่าง

​สกายวอล์คในสวนยาว 1.7 กม. เดินชมธรรมชาติสวนป่าแห่งใหม่

ในพื้นที่ว่าง Open Space จะเลือกมาเล่นสเก็ตบอร์ดหรือเซิร์ฟสเก็ตก็ทำได้ มีอัฒจันทร์กลางแจ้งขนาดใหญ่เป็นรูปครึ่งวงกลมสำหรับจัดกิจกรรมการแสดง ศิลปะ กีฬา สำหรับบึงน้ำที่กระจายในสวนป่าจะสมบูรณ์ด้วยธรรมชาติ และสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ได้อีกด้วย ศิลปินสถาปนิกยังตั้งเป้าให้สวนป่าแห่งนี้เป็นแหล่งดูนกแห่งใหม่ของคนไทยและต่างชาติ ด้วยเชื่อมั่นหากป่าและน้ำสมบูรณ์นกนานาชนิดจะเข้ามาพึ่งพาอาศัยเป็นทั้งบ้านและแหล่งอาหาร   

​ตามผังแม่บทจะปรับโรงผลิตยาสูบ 5 เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์สวนป่าเบญจกิติและพิพิธภัณฑ์สิริกิติ์จัดแสดงนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และพรรณไม้รายพระนาม อาคารจะเปิดช่องเปิดหลังเป็นสวน ดึงธรรมชาติเข้ามาหนึ่งเดียวกับอาคาร สร้างสำนึกปลูกป่าในใจคน  ตลอดจนจัดกิจกรรมเวิร์คช็อปต่างๆ สำหรับคนเมือง นอกจากนี้ มีพื้นที่นิทรรศการกลางแจ้งแปลงนาข้าวสายพันธุ์สำคัญของชาติ ส่งเสริมการเรียนรู้เกี่ยวกับข้าวไทย  ขณะที่โกดังเดิมปรับเป็นสนามกีฬาในร่ม นอกจากนี้จะมีหอชมสวนสวยงาม

พื้นที่นิทรรศการกลางแจ้งแปลงนาข้าวที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

​ด้วยยุทธศาสตร์ดังกล่าว สวนป่าเบญจกิติจึงไม่ใช่สวนประดับตกแต่ง ไม่ใช่สวนแข็งๆ แต่เป็นสวนป่าเชิงนิเวศ มีชั้นเชิง   ลดภาระในการบำรุงรักษาระยะยาว และมีเส้นทางเรียนรู้ระบบนิเวศ ป่าไม้ เรียนรู้ธรรมชาติ พื้นที่รวบรวมป่าหลายประเภท และอนุรักษ์ต้นไม้พื้นถิ่นของไทย 

 สวนป่ากลางกรุงแห่งใหม่นี้จะชักจูงและกระชับผู้คนกรุงเทพให้ใกล้ชิดกันมากขึ้นผ่านกิจกรรมที่จะเกิดขึ้นในพื้นที่สีเขียว

การสร้างป่าในเมืองครั้งนี้จะเป็นแบบอย่างการบำบัดพื้นที่ที่ตายแล้ว พลิกฟื้นคืนชีวิตขึ้นมา มีป่าและน้ำ สร้างหลุมขนมครกใช้เก็บน้ำและหน่วงน้ำให้กับเมือง ภูมินิเวศดั้งเดิมในพื้นที่กลับมา ลดภาวะความร้อนของเมือง จะมีการเปิดพื้นที่ให้คนเมืองเข้าถึงมาชื่นชมธรรมชาติสวนกึ่งป่า

 ต้นแบบสวนในเมืองมีพื้นที่หน่วงน้ำลดน้ำท่วมรุนแรง

โดยเฉพาะพื้นที่ชุ่มน้ำยังมีประโยชน์บำบัดน้ำเน่าเสีย  เรียกว่า เป็นการคิดใหม่ มองพื้นที่เป็นฟองน้ำ ปรับตัวอยู่กับน้ำได้ สวนป่าดิบก็สวยงามได้ อีกมิติเป็นพื้นที่สุขภาพของเมือง ออกกำลังกาย พักผ่อน ใครมาที่นี่จะต้องประทับใจกับธรรมชาติ ซึ่งเป็นแนวคิดไปปรับใช้สร้างป่าในเมืองพื้นที่อื่นๆ ของกรุงเทพ

​สวนป่าเชิงนิเวศแห่งนี้เป็นสวนต้นแบบให้กับเมือง ต้นไม้ในพื้นที่ป่ามีทั้งปลูกจากการคัดกล้าเมล็ด เมื่อเติบโตจะให้ร่มเงา แต่ยังมีความร่มรื่นจากต้นไม้เดิม 1,733 ต้น    ต้นไม้ที่ขุดล้อมมาปลูกในสวน สรุปมีต้นไม้ใหม่ 6,000 ต้น ชนิดพรรณไม้ 270 ชนิด ทั้งพรรณไม้ป่าชายเลนและพืชเพื่อการบำบัดน้ำในส่วน Wet Land ของสวนป่า เป็นไม้น้ำที่พบในคุ้งบางกระเจ้า และพืชกรองน้ำเสียที่นำโมเดลมาจากโครงการศึกษาวิจัยฯ สิ่งแวดล้อมแหล่งผักเบี้ย จ.เพชรบุรีตามแนวพระราชดำริในหลวง ร.9 นำมาบำบัดดูดซับน้ำเสียจากคลองไผ่สิงห์โต 

นอกจากนี้ ยังมีพรรณไม้ป่าดิบ พรรณไม้ป่าบึงน้ำจืด พรรณไม้ป่าดิบลุ่มต่ำ ป่าดิบแล้ง และพรรณไม้ในวนเกษตรสวนบ้าน เป็นไม้ป่าและไม้ผลกินได้ 

​สวนป่าเหมือนฟองน้ำเก็บน้ำช่วงหน้าฝน คายน้ำหน้าแล้ง น้ำที่บำบัดแล้วจะไหลมาลงบ่อน้ำ บ่อต่างๆ สามารถหน่วงน้ำและสำรองน้ำ ทั้งยังเป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ มีการออกแบบทำร่องสวน สร้างเกาะต้นไม้รายลอบด้วยน้ำเหมือนหลุมขนมครก เพิ่มความชุ่มชื่นให้ดิน  และทำให้รากไม้พ้นระดับน้ำท่วม ลดความรุนแรงของน้ำท่วมในย่านพระราม 4 และสุขุมวิท นอกจากบทบาทบรรเทาน้ำท่วม สภาพแวดล้อมร่มรื่น จะทำให้มีผู้คนทุกเพศทุกวัยเข้ามาใช้พื้นที่ จนเกิดกิจกรรมที่มีชีวิตของคนเมืองใหญ่ขึ้นมา   ซึ่งโครงการสวนป่าเบญจกิติ เฟส 2-3 นี้ คาดว่าจะแล้วเสร็จกลางปี 2565