'นักวิชาการ' ไขข้อข้องใจ ใครบอกว่าภาคอีสานไม่มีรอยเลื่อน จะไม่เกิดแผ่นดินไหว

2เม.ค.2568- สืบเนื่องจากโลกออนไลน์มีการแชร์กันว่าภาคอีสานไม่ลอยเลื่อนที่จะทำให้เกิดแผ่นดินไหว ผศ.ดร.ไชยณรงค์ เศรษฐเชื้อ อาจารย์ประจำภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม และนักเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อมและสิทธิชุมชน โพสต์เฟซบุ๊ก ว่า

ใครบอกว่าอีสานไม่มีรอยเลื่อน?

เอกสารการตรวจสอบรอยเลื่อนมีพลังในประเทศไทย โดยอาจารย์อดิศร ฟุ้งขจร ระบุว่า ในภาคอีสานมีรอยเลื่อนมีพลัง 12 รอยเลื่อน ที่กระจายตัวในภูมิภาค
ผมนำข้อมูลเฉพาะรอยเลื่อนที่ยาวเกิน 50 กม. และเกิน 100 กม. จำนวน 6 รอยเลื่อน มาให้เรียนรู้กันครับ เพราะรอยเลื่อนมีพลังยิ่งยาวก็ยิ่งเกิดแผ่นดินไหวขนาดสูงกว่ารอยเลื่อนมีพลังที่สั้น
รอยเลื่อนที่ยาวเกิน 100 กม. ที่เราต้องให้ความสำคัญมี 2 รอยเลื่อน คือ

1.รอยเลื่อนโคราช พาดผ่านอำเภอครบุรี อำเภอโชคชัย อำเภอเมือง อำเภอขามทะเลสอ อำเภอสูงเนิน อำเภอด่านขุนทด จังหวัดนครราชสีมา อำเภอเทพสถิต จังหวัดชัยภูมิ อำเภอลำสนธิ จังหวัดลพบุรี อำเภอศรีเทพ และอำเภอวิเชียรบุรี จังหวัดเพชรบูรณ์ ในแนวทิศตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ มีความยาวประมาณ 193 กิโลเมตร

2.รอยเลื่อนท่าอุเทน พาดผ่านตามแนวพรมแดนไทย-ลาว ด้านอำเภอเมือง อำเภอท่าอุเทน อำเภอบ้านแพง จังหวัดนครพนม อำเภอบึงโขงหลง และอำเภอบุ่งคล้า จังหวัดหนองคาย ในแนวทิศตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้ มีความยาวประมาณ 136 กิโลเมตร

ส่วนรอยเลื่อนที่มีความยาวเกิน 50 กม. แต่ไม่ถึง 100 กม. ได้แก่

1.รอยเลื่อนภูเขียว พาดผ่านอำเภอหนองไผ่ จังหวัดเพชรบูรณ์ อำเภอภักดีชุมพรและอำเภอหนองบัวแดง จังหวัดชัยภูมิ ประกอบด้วยรอยเลื่อนบริวารในแนวทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ กับแนวทิศตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันออกเฉียงใต้สลับกัน มีความยาวประมาณ 72 กิโลเมตร

2.รอยเลื่อนภูเรือ พาดผ่านอำเภอหล่มเก่า จังหวัดเพชรบูรณ์ อำเภอด่านซ้าย และอำเภอภูเรือ จังหวัดเลย ในแนวทิศเหนือ-ใต้ มีความยาวประมาณ 60 กิโลเมตร

3.รอยเลื่อนหนองบัวแดง พาดผ่านอำเภอบ้านเขว้า อำเภอเมือง และอำเภอเกษตรสมบูรณ์ จังหวัดชัยภูมิ ในแนวทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ มีความยาวประมาณ 56 กิโลเมตร

4.รอยเลื่อนสตึก พาดผ่านอำเภอสตึก จังหวัดบุรีรัมย์ อำเภอชุมพลบุรและอำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์ ในแนวทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ มีความยาวประมาณ 55 กิโลเมตร
รอยเลื่อนสตึกมีการเคลื่อนตัวเมื่อปีที่แล้วนี่เอง มีขนาด 2.9 และ 3 (ดูภาพ 2)
รอยเลื่อนอื่นๆ ดูจากลิงก์ในคอมเมนท์ครับ

สำหรับแผนที่นี้ เป็นแผนที่แสดงความรุนแรงของแผ่นดินไหว (intensity) ที่มีโอกาสเกิดขึ้นในอนาคตตามมาตราเมอร์คัลลิ ที่แสดงให้เห็นว่าในอนาคตพื้นที่ส่วนใหญ่ในอีสานมีความรุนแรงของแผ่นดินไหว อยู่อันดับ III ตามมาตราเมอร์คัลลิ ที่คนส่วนใหญ่ไม่รู้สึก แต่เครื่องมืออาจตรวจจับได้ มีบางพื้นที่ เช่น ยางส่วนขอวนครพนม บึงกาฬ หนองคาย และชัยภูมิ ที่มีความรุนแรงอยู่อันดับ IV และ V ตามมาตราเมอร์คัลลิ คือ คนส่วนใหญ่รับรู้ได้ อาคารสั่นไหว สิ่งของขยับ

ที่สำคัญ บางส่วนของนครพนม และบึงกาฬ อาจเกิดความรุนแรงอันดับ IV ตามมาตราเมอร์คัลลิ คือ สิ่งก่อสร้างไม่แข็งแรงพัง ของหนักเคลื่อนจากที่เดิม

แผนที่นี้ จึงไม่เกี่ยวกับอีสานไม่มีรอยเลื่อน และจะกล่าว่าในภาคอีสานไม่มีรอยเลื่อน หรือไม่เกิดแผ่นดินไหว ไม่ได้ เพียงแต่บอกว่าภาคอีสานมีความรุนแรงของแผ่นดินไหวที่คาดว่าจะเกิดในอนาคตอยู่ในอันดับต่ำตามมาตราเมอร์คัลลิ

ดังนั้น เมื่อมีข้อมูลนี้ การออกแบบและก่อสร้างอาคารสาธารณะ อุโมงค์ อาคารเกิน 5 ชั้น ในบริเวณ V และ VI ตามมาตราเมอร์คัลลิ ก็ควรออกแบบและก่อสร้างให้รองรับแผ่นดินไหวด้วย และต้องระวังกิจกรรมของมนุษย์ที่จะไปกระตุ้น (triggering) ให้เกิดแผ่นดินไหว โดยเฉพาะการสร้างอ่างเก็บน้ำ และการระเบิดแผ่นดินเพื่อทำเหมือง เช่น เหมืองโปแตชที่ด่านขุดทดซึ่งอยู่ในกลุ่มรอยเลื่อนโคราช

นอกจากรอยเลื่อนเหล่านี้แล้ว รอยเลื่อนในประเทศเพื่อนบ้านก็สำคัญมาก และส่งผลต่อความรุนแรงของแผ่นดินไหวในภาคอีสานได้ โดยเฉพาะรอยเลื่อนแม่น้ำแดง วันหน้าจะเอาข้อมูลชุดนี้มาให้เรียนรู้กันครับ