เลือกตั้งโปแลนด์มุ่งให้ยูเครนรบต่อไป

ด้านประธานาธิบดีเซเลนสกีโต้ว่าช่วยยูเครนน้อยลงเท่ากับช่วยรัสเซียมากขึ้น โปแลนด์ต้องตอบสังคมโลกว่าทำไมจึงช่วยให้รัสเซียมีโอกาสชนะมากขึ้น พวกเรากำลังสู้เพื่อเสรีภาพ ประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนไม่ใช่หรือ

ตามข้อมูลจากสื่อ ในเวลาไม่ถึงเดือนเรื่องนี้สร้างความร้าวฉานระหว่างรัฐบาลยูเครนกับโปแลนด์อย่างรวดเร็ว

จุดยืนของโปแลนด์:

ตั้งแต่เริ่มสงคราม รัฐบาลโปแลนด์ประกาศสนับสนุน มีนาคม 2022 นายกฯ มอราวีแยตสกียืนยันสนับสนุนยูเครน ชื่นชมที่ยูเครนรบอย่างกล้าหาญ ด้านประธานาธิบดีเซเลนสกีกล่าวตอบว่ายูเครนชนะได้เพราะ “มีเพื่อนแบบนี้”

นายกฯ โปแลนด์ย้ำอีกว่า สงครามยูเครนไม่ใช่เรื่องของคนรุ่นนี้เท่านั้น ต้องปกป้องอนาคตของลูกหลาน “ให้อยู่ในโลกเสรีพ้นจากทรราชย์” ต่อมาเมื่อรัสเซียยืนยันประเทศที่ไม่เป็นมิตรต้องซื้อก๊าซธรรมชาติของตนด้วยเงินรูเบิลเท่านั้น นายกฯ โปแลนด์กล่าวว่า พฤติกรรมดังกล่าวคือการ “โจมตีประเทศโปแลนด์” รัสเซียเป็นจักรวรรดินิยมก๊าซ” (“gas imperialism”) จะไม่ยอมสยบต่อรัสเซีย

ปีถัดมากุมภาพันธ์ 2023 นายกฯ มอราวีแยตสกี กล่าวว่า รัสเซียจะโจมตีโปแลนด์ “เป็นเป้าหมายต่อไป" ดังนั้นต้องช่วยยูเครนสกัดรัสเซียให้จงได้

ท่ามกลางความขัดแย้งเรื่องสินค้าเกษตรในยามนี้ Zbigniew Rau รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศตั้งคำถามว่า ทำไมโปแลนด์ต้องแบกภาระกลาโหมมหาศาลเพื่อช่วยยูเครนทำสงคราม พรรคการเมืองไม่ว่าจะฝ่ายขวาหรือฝ่ายซ้ายต่างเห็นด้วยกับการห้ามนำเข้าธัญพืชยูเครน เป็นเรื่องผลประโยชน์เศรษฐกิจแห่งชาติ

กลายเป็นว่า จากที่ยืนยันช่วยยูเครน เป็นสงครามของฝ่ายโลกเสรีที่ต้องร่วมต้านรัสเซีย บัดนี้โปแลนด์วางตัวถอยห่าง ที่ผ่านมาโปแลนด์ช่วยมากไป ต้องรู้จักรักษาผลประโยชน์ส่วนตนบ้าง

ความสำคัญของโปแลนด์:

นับจากเริ่มสงคราม โปแลนด์ช่วยเหลือยูเครนมากมาย มีข้อมูลว่าโปแลนด์มอบความช่วยเหลือทางทหารแก่ยูเครนกว่า 3,300 ล้านดอลลาร์ (ข้อมูลกันยายน 2023) รวมถึงรถถัง T-72s ราว 300 คัน รถถัง Leopard 2 คัน เครื่องบินรบ MiG-29 จำนวน 14 ลำ ปืนใหญ่ กระสุน ฯลฯ ที่สำคัญกว่านั้นคือโปแลนด์ตั้งบนตำแหน่งยุทธศาสตร์หลังบ้านยูเครน เป็นเส้นทางหลักของการส่งมอบความช่วยเหลือต่างๆ ที่รัฐบาลสหรัฐกับพวกมอบให้ เป็นฐานที่มั่นสำคัญ แหล่งฝึกทหารขนาดใหญ่ หากรัฐบาลสหรัฐกับพวกยังต้องการรบต่อ ต้องมีรัฐบาลโปแลนด์ที่สนับสนุนสงครามอย่างแข็งขัน ลดน้อยกว่ารัฐบาลชุดปัจจุบันไม่ได้

ยิ่งในยามนี้ที่กองทัพยูเครนกำลังเป็นฝ่ายรุก ข่าวทัพรัสเซียถอยร่นต่อเนื่อง หน่วยรบยูเครนได้พื้นที่คืนตลอดเวลา รัฐบาลเซเลนสกีร้องขออาวุธไม่หยุด แพ้หรือชนะอยู่ที่การส่งกระสุนเสบียงเพิ่มเติม ในช่วงสำคัญเช่นนี้ ความร่วมมือจากโปแลนด์เป็นปัจจัยตัดสินแพ้ชนะไม่น้อยกว่าการรบที่แนวหน้า ดังนั้นโปแลนด์จึงมีความสำคัญพิเศษต่อยูเครน

แม้ว่าตอนนี้รัฐบาลโปแลนด์ยังพูดว่าช่วยยูเครน แต่ความขัดแย้งเรื่องสินค้าเกษตรกำลังทำลายความสัมพันธ์อย่างรวดเร็ว สัมพันธ์กับการเมืองภายใน กำหนดวันเลือกตั้งทั่วไป 15 ตุลาคมใกล้เข้ามาทุกขณะ ยิ่งใกล้วันลงคะแนนพรรคของนายกฯ มอราวีแยตสกียิ่งต้องโหมกระแสต้านยูเครน

แค่หาเสียงเลือกตั้ง:

ต้นตอปัญหาคือธัญพืชยูเครนราคาถูกกว่าเพื่อนบ้าน รัฐบาลโปแลนด์ ฮังการี บัลแกเรีย โรมาเนีย และสโลวาเกีย แก้ด้วยการระงับนำเข้า หวังปกป้องตลาด แต่ยังให้เป็นทางผ่านส่งออกสินค้ายูเครนสู่ตลาดโลก ด้านรัฐบาลเซเลนสกีฟ้ององค์การการค้าโลก ผลคือโปแลนด์ตอบโต้ด้วยการเชื่อมโยงกับสงครามยูเครนดังที่นำเสนอข้างต้น

ความจริงแล้วการกีดกันสินค้าเกษตรยูเครนเป็นนโยบายที่อียูรับรอง (แม้ผิดหลักองค์การการค้าโลก) ดังนั้นการที่โปแลนด์พยายามกีดกันจึงไม่ผิดในฐานะสมาชิกอียู ส่วนที่เกี่ยวข้องกับองค์การการค้าโลก เป็นที่รู้กันทั่วไปว่าข้อพิพาททำนองนี้มีมากและองค์การการค้าโลกทำอะไรไม่ได้มาก สุดท้ายเรื่องนี้จะเงียบหายไปเอง ยูเครนไม่สามารถคาดหวังอะไรจากองค์การการค้าโลก

ที่ควรยึดให้มั่นคือ การสกัดกั้นสินค้าเกษตรยูเครนได้มากน้อยเพียงไรขึ้นกับการบริหารจัดการภายในมากกว่า (สามารถสกัดสินค้าเถื่อน การรั่วไหลระหว่างทางขณะผ่านประเทศ) ไม่ใช่ความผิดของยูเครน จึงมีคำถามว่าทำไมรัฐบาลโปแลนด์กับยูเครนทำให้เป็นกลายเป็นเรื่องราวระหว่างประเทศ

ดังนั้นที่ระยะนี้เป็นเรื่องใหญ่จึงเกิดจาก “การสร้าง” การขยายความให้ใหญ่โต

นักวิเคราะห์บางคนเห็นว่านายกฯ มอราวีแยตสกีต้องแสดงท่าทีขึงขังเพื่อชนะเลือกตั้ง ซึ่งเกี่ยวข้องกับการสนับสนุนยูเครนโดยตรง การชนะเลือกตั้งคือเครื่องประกันว่ารัฐบาลโปแลนด์ชุดหน้าสนับสนุนเซเลนสกีทำสงครามต่อไป เป็นที่วิเคราะห์กันมากว่าสงครามนี้จะดำเนินต่อไปอีกยาวนาน

ตามแนวคิดนี้ เป้าหมายสำคัญของนายกฯ มอราวีแยตสกีไม่ใช่เพื่อช่วยเกษตรกรประเทศตน แต่ช่วยรัฐบาลเซเลนสกี ตามแนวทางรัฐบาลไบเดนที่จะช่วยยูเครนรบจนกระทั่งยูเครนเหลือทหารคนสุดท้าย

Donald Tusk ผู้นำพรรคฝ่ายค้านโปแลนด์เห็นด้วยกับแนวคิดนี้ กล่าวว่า พวกพรรครัฐบาลต่อต้านเซเลนสกีในช่วงนี้เพื่อการหาเสียงเท่านั้น

ปัจจัยนาโตกับสหรัฐ:

ต้องไม่ลืมว่าโปแลนด์เป็นสมาชิกนาโต เป็นมิตรที่ดีของสหรัฐมานานหลายปี รัฐบาลโปแลนด์ร่วมมือสหรัฐต้านรัสเซียเรื่อยมา เมื่อโปแลนด์เป็นสมาชิกนาโตจะแหกคอกไม่ช่วยยูเครนไม่ได้ ควรพูดว่าโปแลนด์ร่วมมือช่วยเหลือยูเครนตั้งแต่ต้นเพราะนาโตกับสหรัฐ ถ้าคิดให้ลึกกว่านั้นโปแลนด์เป็นส่วนหนึ่งของแผนสงครามยูเครนตั้งแต่ต้น (ดังที่อธิบายบทบาทของโปแลนด์) แต่ด้วยปัจจัยการเมืองในประเทศทำให้รัฐบาลมอราวีแยตสกีต้องแสดงบทแข็งกร้าว ทั้งๆ ที่อาจไม่จำต้องทำมากเช่นนั้น เพราะรัฐบาลพยายามสกัดกั้นสินค้าธัญพืชยูเครนอยู่แล้ว

การนำปัจจัยนาโตกับสหรัฐเข้ามาร่วมวิเคราะห์ช่วยอธิบายลงลึกให้เข้าถึงประเด็นที่สำคัญกว่าข่าวการตอบโต้ไปมาของรัฐบาล 2 ประเทศ

สรุป:

เรื่องนี้อธิบายตามยุทธศาสตร์สงครามไฮบริดได้ว่า เนื่องจากการบั่นทอนทำลายเศรษฐกิจการเมืองรัสเซียต้องใช้เวลาอีกหลายปี ในการนี้โปแลนด์มีความสำคัญเป็นหลังบ้านยูเครน รัฐบาลโปแลนด์ต้องยินดีร่วมมือสนับสนุน เป็นที่มาว่าต้องให้มาแตอุช มอราวีแยตสกี ชนะเลือกตั้งอีกครั้ง รัฐบาลมอราวีแยตสกีกับเซเลนสกีจึงช่วยกันสร้างและขยายความขัดแย้งเทียม เพื่อแสดงให้คนโปแลนด์เข้าใจว่านายกฯ ของตนห่วงใยเกษตรกร สมควรเป็นนายกฯ ต่ออีกสมัย

การวิเคราะห์ตามแนวทางนี้จะถูกต้องหรือไม่ดูได้หลังเลือกตั้ง หากพบว่าความสัมพันธ์ทวิภาคีดีขึ้นรวดเร็ว ข้อพิพาทเรื่องใหญ่กลายเป็นเรื่องเล็กและจางหายไป รัฐบาลสหรัฐกับพวกช่วยยูเครนสู้ศึกต่อไป

เป็นอีกกรณีตัวอย่างที่ปัจจัยการเมืองภายในสัมพันธ์กับเหตุการณ์สำคัญของโลก.