ระบบโลกที่บิดเบี้ยว (2) สงครามยูเครน

ภาพ: ประธานาธิบดีโวโลดิเมียร์ เซเลนสกี

เครดิตภาพ: https://english.pravda.ru/opinion/159807-zelenskiy_dictator/

ประการแรก เสรีประชาธิปไตยกับอำนาจนิยม

มีนาคม 2022 ประธานาธิบดีโจ ไบเดน แสดงสุนทรพจน์ State of the Union ความตอนหนึ่งกล่าวว่า หน้าที่ของคนอเมริกันคือปลดปล่อยให้คนมีเสรีภาพจากทรราช (tyranny) รัสเซียกำลังสะเทือนโลกเสรี สหรัฐจะยืนเคียงข้างยูเครน ตลอดประวัติศาสตร์ชี้ว่าเผด็จการ (dictator) จะต้องชดใช้สิ่งที่ตนกระทำ สหรัฐกับพันธมิตรจะร่วมกันต้านรัสเซีย ร่วมกันสนับสนุนยูเครน

ในเวลาเดียวกัน Margrethe Vestager รองประธานคณะกรรมาธิการยุโรป (European Commission) ชี้ว่า ผลจากรัสเซียบุกยูเครนทำให้คิดว่าโลกเข้าสู่ยุคใหม่แล้ว รัฐบาลปูตินเป็นภัยต่อประชาธิปไตย ต่อเสรีภาพของคนยุโรป เป็นสงครามเย็นแห่งศตวรรษที่ 21 มีลักษณะแตกต่างจากสงครามเย็นในอดีต โลกาภิวัตน์ยังอยู่ โลกยังต้องร่วมมือกัน

มิถุนายน 2023 ประธานาธิบดีโวโลดิเมียร์ เซเลนสกี (Volodymyr Zelenskiy) กล่าวว่า “รัสเซียรุกรานยูเครนคือการรุกรานกลุ่มประเทศยุโรปเสรีทั้งหมด กลุ่มชาติประชาธิปไตยต้องร่วมมือหาทางออกว่าทำอย่างไรจึงจะรับมือการรุกรานจากพวกอำนาจนิยม

แนวคิดความโหดร้ายของกองทัพรัสเซียจะบุกประเทศอื่น ยึดครองยุโรป สร้างจักรวรรดิของตน ปรากฏอยู่ในสื่อตะวันตกเป็นระยะ ทั้งหมดทั้งปวงส่งเสริมเสรีประชาธิปไตยต่อต้านอำนาจนิยมรัสเซีย

ประการที่ 2 ไม่ใช่อุดมการณ์ทางการเมือง

ย้อนหลังสงครามเย็นศตวรรษที่ 20 รัฐบาลโซเวียตรัสเซียเผยแพร่ลัทธิคอมมิวนิสต์ สร้างระบบสังคมนิยมโลก แต่การแผ่ขยายเกิดขึ้นในช่วงแรกของสงครามเย็นเท่านั้น และเมื่อเข้าสู่ปลายทศวรรษ 1980 ระบอบคอมมิวนิสต์เริ่มล่มสลายในยุโรปตะวันออก ในที่สุดสหภาพโซเวียตล่มสลายด้วย

ปัจจุบันรัฐบาลรัสเซียมาจากการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตย มีพรรคฝ่ายค้าน ฝ่ายรัฐบาล ประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน (Vladimir Putin) มาจากการเลือกตั้ง แต่รัฐบาลชาติตะวันตกตีตราว่าการเลือกตั้งไม่โปร่งใส ไม่เป็นประชาธิปไตย แต่เป็นอำนาจนิยม

รวมความแล้ว รัสเซียในปัจจุบันอยู่ในช่วงฟื้นฟู ไม่ยิ่งใหญ่ดังเช่นอดีต ไม่ต้องการเผยแผ่ลัทธิคอมมิวนิสต์ รัสเซียในปัจจุบันมีระบบเศรษฐกิจที่พึ่งพาการส่งออก เชื่อมโยงกับเศรษฐกิจโลก วิกฤตยูเครนพิสูจน์แล้วว่ากระทบต่อเศรษฐกิจยุโรปกับเศรษฐกิจโลก ดันราคาพลังงานกับสินเกษตรบางตัวพุ่งสูง (ระยะหนึ่ง) จากมาตรการคว่ำบาตรของนาโต

ส่วนที่เป็นอำนาจนิยมหรือไม่อยู่ที่การตีความ หลายคนตีความว่าสหรัฐไม่ใช่ประชาธิปไตยเช่นกัน เป็นที่พูดกันหนาหูว่าสมัยประธานาธิบดีทรัมป์ ความเป็นประชาธิปไตยถดถอยมาก

สงครามจัดระเบียบโลก:

เซอร์เกย์ ลาฟรอฟ (Sergei Lavrov) รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศ กล่าวว่า หลายสิ่งหลายอย่างที่รัฐบาลชาติตะวันตกทำในขณะนี้คือรักษาความเป็นเจ้าที่กำลังอ่อนแอลง รัฐบาลชาติตะวันตกยังโหยหาที่จะรักษาระเบียบโลกขั้วเดียว (unipolar world order) ที่พวกตนเป็นเจ้า เป็นระเบียบโลกอาณานิคมแบบใหม่ (neocolonial order) กอบโกยผลประโยชน์มหาศาลจากระเบียบโลกดังกล่าว

มิถุนายน 2024 Maximilian Krah แกนนำพรรคทางเลือกเพื่อเยอรมนี (Alternative für Deutschland) ชื่อย่อ อาเอฟเด (AfD) ชี้ว่า สงครามยูเครนไม่ใช่แค่เรื่องของยูเครน แต่เป็นระเบียบโลก ถ้ารัสเซียไม่แพ้ราบคาบหรือสามารถคงสถานะเดิม (status quo) จะสะเทือนระเบียบโลกปัจจุบันที่ชาติตะวันเป็นแกนนำ มีผลต่ออำนาจของพวกตะวันตกโดยตรง ดังนั้นชาติตะวันตกจะไม่ยอมรับเงื่อนไขสงบศึกที่รัสเซียเสนอ และยังคงสนับสนุนให้เซเลนสกีทำสงครามต่อไป

ต้องเข้าใจว่าระเบียบโลกที่ตะวันตกเป็นแกนนำหมายถึงที่รัฐบาลสหรัฐเป็นผู้นำกลุ่ม นโยบายของชาติยุโรปหลายเรื่องเดินตามรัฐบาลสหรัฐ การรักษาโลกที่ตะวันตกเป็นแกนนำจึงหมายถึงรักษาความเป็นผู้นำโลกของสหรัฐ

ถ้ายึดกรอบระเบียบโลกจะพบว่าระเบียบโลกมีพลวัต เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ มีผู้วิเคราะห์วิพากษ์เป็นประจำ Maximilian Krah เห็นด้วยกับแนวคิดระเบียบโลกที่สหรัฐเป็นแกนนำกำลังถดถอย ประเทศสหรัฐกำลังถดถอย แต่ไม่ใช่หายวับทันที เป็นกระบวนค่อยเป็นค่อยไป ในอนาคตจะเห็นบางช่วงที่สหรัฐโต้กลับ มีอำนาจมากขึ้นในช่วงสั้นๆ แต่ในระยะยาวมั่นใจว่าโลกจะกลายเป็นพหุภาคี

ความจริงคือทั้งรัสเซีย สหรัฐ จีน ต่างพยายามสร้างระบบโลกบนกติกาที่ตนกำหนด            

พฤษภาคม 2022 Janet Yellen รัฐมนตรีกระทรวงการคลัง ประกาศระเบียบเศรษฐกิจใหม่ว่าสหรัฐจะสร้างระบบซับพลายเชนร่วมกับบรรดาประเทศที่วางใจได้ ประเทศที่วางใจได้หมายถึงมีบรรทัดฐานและค่านิยมต่อเศรษฐกิจโลกตรงกัน

ส่วนจีน รัสเซียร่วมกับหลายประเทศกำลังสร้างระเบียบโลกผ่าน BRICS

ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ประกาศ BRICS ยึดมั่นพหุภาคีนิยม ยึดมั่นกฎเกณฑ์ระหว่างประเทศ ปฏิบัติต่อทุกประเทศเท่าเทียม นำประเด็นต่างๆ เข้าสู่การปรึกษาหารือ ต่อต้านลัทธิความเป็นเจ้าและการเมืองแห่งอำนาจ (power politics) สนับสนุนความร่วมมือความมั่นคงรอบด้านและยั่งยืน เป็นคนกลางร่วมแก้ปัญหาในภูมิภาคต่างๆ

ร่วมกันสร้างเศรษฐกิจโลกแบบเปิด ต่อต้านลัทธิกระทำฝ่ายเดียวและปกป้องการค้า สนับสนุนตลาดเศรษฐกิจเกิดใหม่และประเทศกำลังพัฒนา กลุ่มจะติดตามเส้นทางประวัติศาสตร์อย่างใกล้ชิด ฉวยโอกาสการพัฒนา ร่วมเผชิญหน้าความท้าทาย แสดงบทบาทสร้างสรรค์ต่อการสร้างระเบียบความสัมพันธ์ระหว่างประเทศแบบใหม่ ประชาคมโลกที่ร่วมแบ่งปันอนาคตมนุษยชาติ

สงครามฝ่ายสหรัฐกับฝ่ายรัสเซีย:

ถ้ายึดกรอบตัวแสดงรัฐ สามารถแบ่งเป็นฝ่ายสหรัฐกับฝ่ายรัสเซีย ฝ่ายสหรัฐส่วนใหญ่คือสมาชิกนาโต การตีกรอบนาโตรบกับรัสเซียใช้ได้เหมือนกัน ส่วนฝ่ายรัสเซีย แม้จีนไม่ใช่พันธมิตร ไม่ได้ส่งอาวุธช่วยโดยตรง แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าจีนช่วยในมิติอื่นๆ เช่น การทูต เศรษฐกิจ

ล่าสุดต้นเดือนมิถุนายนที่ประชุม G-7 เห็นด้วยในหลักการใช้ทรัพย์สินรัสเซีย 50,000 ล้านดอลลาร์ที่ยึดได้เป็นค่าใช้จ่ายช่วยยูเครนทำสงคราม เงิน 50,000 ล้านดอลลาร์นี้เป็นแค่ส่วนหนึ่งของทรัพย์สินราว 300,000 ล้านดอลลาร์ของรัสเซียที่อยู่ในประเทศเหล่านี้ ส่วนใหญ่คือสินทรัพย์ที่ฝากในธนาคารกลางสหรัฐกับยุโรป เช่น ทองคำ บางส่วนเป็นดอกเบี้ยที่งอกเงยจากสินทรัพย์เหล่านี้ในช่วงทำสงคราม

ด้านประธานาธิบดีปูตินย้ำเงื่อนไขสงบศึกคือยูเครนต้องไม่ร่วมนาโต รัสเซียได้ครอง 4 จังหวัดทางฝั่งตะวันออกกับทางตอนใต้ของยูเครน นาโตเลิกคว่ำบาตรรัสเซีย หากยูเครนต้องการเจรจาก็ขอให้ถอนทหารออกจากพื้นที่ดังกล่าวก่อน ด้านยูเครนปฏิเสธข้อเสนอทันที

ปูตินยังใช้เงื่อนไขสงบศึกเดิม การเข้าร่วมนาโตเป็นหนึ่งในเหตุผลสำคัญที่กองทัพรัสเซียบุกยูเครน เงื่อนไขที่นาโตรับไม่ได้เช่นนี้ตีความว่าสงครามยูเครนจะดำเนินต่อไปอีกนาน รัสเซียเตรียมใจแล้ว

การใช้ทรัพย์รัสเซียที่ยึดได้เป็นหลักฐานชี้ว่าสงครามยูเครนยังไม่สิ้นสุด ต่างฝ่ายต่างยืนยันรบต่อ เป็นอีกหลักฐานบ่งชี้ระเบียบโลกที่บิดเบี้ยว ยังหาทางออกไม่ได้ ต้องสู้กันต่อไป.