สุดยอดความร่วมมือจีน-แอฟริกา (FOCAC) 2024

ภาพ: ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ในงานประชุมสุดยอดความร่วมมือจีน-แอฟริกา (FOCAC) 2024

เครดิตภาพ: https://english.news.cn/20240905/8122044afd7a4707aa60b6d8ba4b8023/c.html

กำลังพัฒนาอย่างจีนกับแอฟริกาพยายามรักษาความเป็นอิสระ พัฒนาตามแนวทางของตน ต่อสู้ความอยุติธรรมที่มากับการพัฒนาสู่ความทันสมัย แอฟริกาพยายามตามแนวทางนี้เป็นที่มาของแผน AU’s Agenda 2063 จีนกับสหภาพแอฟริกาตั้งใจสร้างอนาคตร่วมกัน บนหลักการดังนี้

1) ร่วมพัฒนาสู่ความทันสมัยบนความยุติธรรมและเสมอภาค ตามบริบทประเทศของตน

2) ยึดหลักเปิดกว้างและได้ประโยชน์ร่วม ให้ความสำคัญกับผลระยะยาว จีนพร้อมร่วมมือทั้งภาคอุตสาหกรรม การเกษตร โครงสร้างพื้นฐาน การค้าการลงทุน ข้อริเริ่มสายแถบและเส้นทาง (Belt and Road Initiative: BRI) ที่มีคุณภาพ ร่วมสร้างตัวแบบข้อริเริ่มว่าด้วยการพัฒนาระดับโลก (Global Development Initiative-เป็นยุทธศาสตร์องค์รวม อาจตีความว่าคือแนวทางจัดระเบียบโลกแบบจีน)

3) ให้ความสำคัญกับประชาชน ประชาชนต้องมาก่อน มนุษย์ต้องสามารถพัฒนาเต็มศักยภาพโดยเสรี รัฐบาลจีนกับ AU ให้ความสำคัญกับการศึกษาของประชาชน ลดความยากจน เพิ่มการจ้างงาน ให้ประชาชนรับรู้ได้ว่าตนได้รับสิ่งดี มีความสุข มั่นคงปลอดภัยจากความทันสมัย

4) ทางเลือกที่หลากหลายและมีส่วนร่วม ไม่ยึดติดแนวทางใดแนวทางหนึ่ง พัฒนาทั้งวัตถุกับทางจิตอย่างสมดุล ทุกชาติอยู่ร่วมกันแม้แตกต่างหลากหลาย สอดคล้องกับข้อริเริ่มอารยธรรมโลก (Global Civilization Initiative) ที่เคารพความหลากหลายทางอารยธรรม

5) เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ให้ความสำคัญกับการพัฒนาสีเขียวเป็นลำดับต้น (Green development) มีส่วนสร้างโลกเขียว ลดการปล่อยคาร์บอน

6) ยึดสันติภาพกับความมั่นคง การพัฒนาสู่ความทันสมัย ต้องการบรรยากาศสันติมีเสถียรภาพ ยึดแนวทางข้อริเริ่มความมั่นคงทั่วโลก (Global Security Initiative: GSI) ยิ่งพัฒนาต้องยิ่งมั่นคง

โลกจะเจริญพัฒนาต้องมีแอฟริกาอยู่ในนั้น เพราะคนแอฟริกันคิดเป็น 1 ใน 3 ของพลเมืองโลก จีนกับแอฟริกาจะร่วมสร้างความทันสมัยของฝ่ายโลกใต้ (Global South) ด้วยแผนปฏิบัติการดังนี้

1) ประสานเครือข่ายการเรียนรู้ร่วม ตามแผน Partnership Action for Mutual Learning among Civilizations สร้างศูนย์การเรียนรู้ในแอฟริกา เจ้าหน้าที่รัฐ 2 ฝ่ายจะเรียนรู้ด้วยกัน

2) Partnership Action for Trade Prosperity จีนจะเปิดตลาดแก่แอฟริกา สินค้าแอฟริกาเข้าจีนโดยปราศจากภาษี เป็นประเทศใหญ่แห่งแรกที่ปฏิบัติเช่นนี้ต่อแอฟริกา ให้ความสำคัญกับสินค้าเกษตร อีคอมเมิร์ซ ช่วยพัฒนาสินค้า การพัฒนาที่ยั่งยืน

3) Partnership Action for Industrial Chain Cooperation สร้างเขตพื้นอุตสาหกรรมนำร่อง โครงการส่งเสริม SMEs เทคโนโลยีสมัยใหม่

4) โครงการส่งเสริมการเชื่อมต่อ เช่น เชื่อมต่อ BRI เส้นทางเดินเรือ ตั้งเป้าให้แอฟริกาเป็นเขตการค้าเสรี เชื่อมโยงโลจิสติกส์กับการเงินกับจีนให้มากขึ้น

5) อื่นๆ มีแผนคุณภาพชีวิตกว่า 1,000 โครงการ พัฒนาโรงพยาบาล ศูนย์สุขภาพ ตอนนี้เจ้าหน้าที่สาธารณสุขจีน 2,000 นายกำลังทำงานในแอฟริกา สร้างเกษตรตัวอย่างรวมพื้นที่ 6,670 เฮกตาร์ ส่งเสริมเปิดกิจการโดยคนจีนกับแอฟริกันที่คาดว่าจะเพิ่มการจ้างงานไม่ต่ำกว่า 1,000,000 ตำแหน่ง ให้ทุนการศึกษาหรือดูงาน 60,000 คน โครงการพลังงานสะอาด 30 โครงการ ช่วยฝึกทหาร 6,000 นาย

รวมทุกโครงการ รัฐบาลจีนจะให้ความช่วยเหลือ 360,000 ล้านหยวนใน 3 ปีข้างหน้า ในจำนวนนี้เป็นเงินกู้ 210,000 ล้านหยวน สร้างประโยชน์แก่คนจีนกับแอฟริกาทั้งหมด 2,800 ล้านคนให้มีอนาคตสดใสร่วมกัน

จีนมุ่ง Global South?:

นักวิชาการบางคนตีความว่า นับจาก FOCAC ครั้งแรกเมื่อปี 2000 จีนกลายเป็นตัวแสดงสำคัญของแอฟริกา เอกชนจีนหลั่งไหลเข้ามาลงทุน โดยเฉพาะเหมืองแร่ที่อุตสาหกรรมจีนต้องการ จีนเข้ามาทั้งระบบ นำธนาคารเข้ามาด้วย สร้างถนน ทางรถไฟ โครงสร้างพื้นฐานต่างๆ ตาม BRI แอฟริกาได้ประโยชน์แต่ต้องเร่งส่งออกเพื่อลดขาดดุลจีน

Samia Suluhu Hassan ประธานาธิบดีแทนซาเนีย กล่าวว่า “พวกเรายกย่องลักษณะความสัมพันธ์จีน-แอฟริกา”

นักวิชาการบางคนตีความว่าเป็นยุทธศาสตร์มุ่ง Global South ของจีน เรื่องนี้จะตอบว่าถูกก็ไม่เชิง เป็นความจริงที่รัฐบาลจีนเร่งพัฒนาความสัมพันธ์กับ Global South แต่ควรเข้าใจว่ารัฐบาลจีนหวังเป็นมิตรกับทุกประเทศ ไม่เว้นสหรัฐ พวกตะวันตก ทุกวันนี้แม้โดนกีดกันจีนยังพยายามพัฒนาความสัมพันธ์กับพวกตะวันตก ยังมีความร่วมมือมากมาย (แม้บางด้านจะลดลง)

ดังนั้นจึงไม่ถูกต้องนักหากจะวิเคราะห์ว่าจีนมุ่ง Global South เพื่อต้านตะวันตก ควรตีความว่าเมื่อจีนโดนกีดกันจึงได้แต่สร้างสัมพันธ์กับประเทศที่ยังต้อนรับจีน

ไม่แปลกที่จีนจะมีสัมพันธ์ดีกับ Global South เพราะมีความร่วมมือ มีผลประโยชน์ร่วมมากมายและมากขึ้นทุกที

ให้คะแนนจีนมากเกินไป:

นักวิชาการบางคนเห็นว่าสถานการณ์ตอนนี้คือ จีนกับพวกตะวันตกกำลังแข่งมีอิทธิพลต่อแอฟริกา พูดให้ไกลกว่านั้นคือ การแข่งขันใน Global South มีผลต่อการจัดระเบียบโลกในส่วนนี้ จีนหวังมีอิทธิพลต่อแอฟริกา เพิ่มพลังอำนาจต่อรองกับพวกตะวันตกในเวทีโลก หวังหักล้างระเบียบโลกที่นำโดยสหรัฐ

การแข่งขันช่วงชิงระหว่างมหาอำนาจมีแน่นอน รัฐบาลจีนหวังผลการเมืองระหว่างประเทศจาก Global South หลายประเทศในแอฟริกาจะยืนข้างจีนมากขึ้น แต่อีกหลายประเทศยังอยู่ฝ่ายตะวันตก หลายประเทศที่เน้นความร่วมมือทางเศรษฐกิจเป็นหลัก ไม่ฝักใฝ่ข้างใด ไม่คิดเอียงข้างจีน

แรงกดดันสหรัฐน่าจะทำให้บางประเทศไม่กล้าร่วมมือจีนมากจนเกินงาม พยายามแสดงให้เห็นว่าไม่ได้เลือกข้างฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง

               ประเทศในแอฟริกามีทั้งพวกไม่ชอบตะวันตกอยู่แล้ว พวกที่เป็นมิตรกับตะวันตก และพวกที่จับมือกับทุกฝ่าย ดังนั้น ไม่ควรตีความว่าการเข้ามาของจีนจะทำให้ทุกประเทศในทวีปนี้จะเป็นพวกทั้งหมด ข้อนี้เป็นไปไม่ได้แน่นอน

ที่ผ่านมารัฐบาลตะวันตกกับนักวิชาการบางคนชี้ว่า BRI สร้างปัญหา บางคนตั้งคำถามว่าประชาชนได้ประโยชน์จากโครงการมากแค่ไหน หลายประเทศหนีจากความร่วมมือนี้แล้ว เป็นหลักฐานการเข้ามาของจีนจะทำให้แอฟริกาอยู่ฝ่ายจีน

ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจเป็นเรื่องหลักที่จีนต้องการ เป็นความร่วมมือต่างตอบแทน รัฐบาลจีนไม่คิดจะให้ฟรี ยิ่งเอกชนต้องหวังกำไรแน่นอน ส่วนแอฟริกาก็พยายามใช้ประโยชน์จากการค้าการลงทุนจากต่างชาติ แต่ไหนแต่ไรหลายประเทศทำการค้ากับพวกตะวันตกอยู่แล้ว ตอนนี้เพียงแค่มีจีนเพิ่มเข้ามา ผู้ใดจะเป็นที่ปรารถนาอยู่ที่ประเทศนั้นจะให้ผลประโยชน์ที่เท่าเทียมยั่งยืนมากกว่า แอฟริกาจะตอบคำถามนี้เอง ท้ายที่สุดจะได้คำตอบว่าจีนเหมือนหรือแตกต่างจากพวกตะวันตก

แต่หากผลประโยชน์ตกอยู่กับชนชั้นปกครอง พวกนายทุนของแอฟริกา นั่นเป็นอีกประเด็น เป็นเรื่องการเมืองในประเทศ.